TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 16

Dr. Binbaşı Hüseyin Bey

Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere drog denir.

Hastalıkların tedavisinde öncelikle bitkiler kullanılmıştır. Bitkilerden elde edilen doğal ilaç ham maddelerine bitkisel droglar adı verilmektedir. Bitkisel kaynaklı etkin maddeler, genellikle bitkilerin belirli bir kısmından (çiçek, yaprak, kök, rizom gibi) ekstraksiyon yoluyla izole edilirler.

Hayvanlardan elde edilen doğal ilaç ham maddelerine hayvansal droglar adı verilmektedir. Hayvansal kaynaklı etkin maddeler ya saf hâlde elde edilirler ya da etkin maddeyi konsantre olarak içeren ekstraktif şekiller halinde kullanılırlar. Hayvansal kaynaklı ilaçların başlıcaları, bazı hormonlar ve enzimlerdir.

Hastalıkların tedavisinde öncelikle bitkiler kullanılmıştır. Bitkilerden elde edilen doğal ilaç ham maddelerine bitkisel droglar adı verilmektedir. Bitkisel kaynaklı etkin maddeler, genellikle bitkilerin belirli bir kısmından (çiçek, yaprak, kök, rizom gibi) ekstraksiyon yoluyla izole edilirler. Bu etkin madde gruplarına alkaloidler, glikozitler, sabit yağlar, uçucu yağlar, tanenler örnek olarak verilebilir.

Bazı antibiyotikler, mantar veya bakteri gibi bir mikroorganizmanın sekonder metaboliti olarak fermantasyon ortamından kazanılmaktadır.

Yüzyıllardan bu yana hastalıklara çare arayan insanlar, tedavide bitkilerden faydalanmışlardır. Bununla birlikte, bitkisel kaynaklı etkin maddelerin izolasyonu ve bu maddelerin etki mekanizmaları hakkındaki bilgilere ulaşmak ancak 19. yüzyılın ortalarından itibaren mümkün olmuştur.

19. yüzyılda morfin (1803) ile başlayan etkin madde keşifleri kinin (1810), atropin (1831), papaverin (1848), kokain (1860), digitoksin (1869), pilokarpin (1875) ile sürmüş ve 20. yüzyılda da ergotamin (1918), lobelin (1921), digoksin (1930), rezerpin (1931), tubokürarin (1935), ergometrin (1935), sennozit (1949) gibi örnekler ile artmıştır.

Birçok doğal ürün, başka ilaç ham maddelerinin yarı sentez yoluyla elde edilmesinde kaynak olarak kullanılır. Morfinden hareketle emetik etkili apomorfin, antitussif kodein ve dionin, uyuşturucu eroin elde edilmektedir. Morfinden elde edilen fakat aynı zamanda doğal olarak da bulunan kodein, parakodin ve dikodit gibi başka antitussif bileşiklerin de elde edilmesinde hareket maddesidir.

Dünya ilaç sanayi talep doğrultusunda büyürken, ülkelerin ilaç sektörleri birbirlerine göre farklılıklar göstermektedir. Ar-Ge’ye önem veren ülkeler olduğu gibi, ihracatta veya klinik araştırmalarda ön plana çıkan ülkeler de bulunmaktadır. AB₅ olarak adlandırılan, Almanya, Fransa, Birleşik Krallık, İspanya ve İtalya sektörde söz sahibidir. Brezilya ise ilaç sektöründe gelişmekte olan ülkeler arasındadır.

Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere drog denir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

Patent, buluşun, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını, sınırlı bir yer ve süre için engellemek amacıyla, buluş sahibine tanınan tekel hakkıdır. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'E' seçeneğidir.

İyi İmalat Uygulamaları  uluslararası olarak Good Manufacturing Practice-GMP olarak bilinmektedir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'C' dir.

Ülkemizde patent almak için, Türk Patent Enstitüsüne (TPE) başvurulmaktadır. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'C' seçeneğidir.

Ürün Patentleri:

Bu sınıflandırmaya göre doğru seçenek 'E' seçeneğidir.

Faydalı model, dünya çapında yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine koruma sağlayan bir sınai mülkiyet hakkıdır. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' dır.

Validasyon, bir ilaç üretim tesisinde, sistemin yapması gerekeni ve bekleneni yaptığının, ölçütlere göre saptanması, kanıtlarla doğrulanması ve belgeler ile ispatlanmasıdır. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'E' seçeneğidir.

İlaç üretiminde kullanılan, etkin ya da etkin olmayan, işlemler sırasında değişen veya de- ğişmeden kalan tüm maddelere başlangıç maddeleri (ilkel maddeler) denir.

İyi Laboratuvar Uygulamaları uluslararası alanda, Good Laboratory Practice-GLP olarak bilinir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'C' dir.

Kaşe; İçine toz hâlde ilaç konulan, pirinç unu ya da nişastadan yapılan ve iç içe geçen iki bölümden oluşan ilaç şeklidir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'E' seçeneğidir.

Pilül; toz şeklindeki etkin maddelerin bal veya koyu şurup gibi yapıştırıcı maddeler ile yoğrulması ve ardından küçük küreler şekline getirilmesi yöntemiyle elde edilir. Hafif olan türüne “granül”, nispeten ağır olanlara ise “bol” adı verilir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

İntrakütan uygulamada ilaç, cildin içine hacmi 0.1 ml’den fazla olmayacak şekilde enjekte edilir. Bu açıklamaya göre doğru seçenek 'A' seçeneğidir.

İntranazal Uygulama; İlacın burun mukozasına uygulamasıdır. Burun ve sinüs bölgesindeki enfektif ya da inflamatuar nitelikli hastalıkların lokal tedavisi için burun damlaları ya da burun spreyleri intranazal yolla uygulanırlar. Aspire edilmeleri durumunda lipid pnömonisine neden olma olasılıkları nedeniyle, yağlı solüsyonların ve merhemlerin intranazal yolla uygulanması tercih edilmez. Bu açıklamaya göre doğru cevap 'C' seçeneğidir.