TEMEL İDARE HUKUKU

Dar anlamda idari sorumluluk, işlevsel anlamda idarenin kamu hukukuna tabi faaliyetlerinden doğan zararların tazminine yönelik kurallar ve ilkeleri ifade etmektedir.

İdarenin kusura dayanan sorumluluğunda yer alan “kusur”, “hizmet kusuru” olarak ifade edilmektedir. Bu anlamda hizmet kusuru, hizmetin kurulmasında, düzenlenmesinde ya da işleyişindeki bir bozukluğu, aksaklığı ve eksikliği ifade etmektedir .

Hizmet kusurunun özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır: Hizmet kusuru, kişilerden bağımsızdır. Asli bir sorumluluk sebebi, yani idarenin doğrudan sorumlu olmasını doğuran bir kusurdur. Hizmet kusuru anonimdir. Yani bir kişi ya da kişilere indirgenemez. Hizmet kusuru geneldir, yani tüm kamu tüzel kişileri için geçerli bir sorumluluk sebebidir. Son olarak hizmet kusuru esnektir, değişen durumlara göre tespit edilir. Diğer bir deyişle önceden belirlenmiş değişmez kusur tiplerinden bahsedilemez.

Hem öğretide hem de içtihatlarda kabul edilen hizmet kusuru halleri hizmetin geç işlemesi, kötü işlemesi ve hiç işlememesidir. Olayda bir kamu personeli olan doktor tarafından tedavi yani hizmet vaktinde yapılmışsa da, yanlış müdahale sonucu hasta sakat kalmıştır. Bu nedenle hizmetin kötü işlemesi söz konusudur.

Kamu hizmetinin olağan sayılamayacak bir gecikme ile yerine getirilmesi ve bu gecikmeden bir zarar meydana gelmesi hali, hizmet kusuru oluşturmaktadır. Bu hizmetin geç işlemesi halidir.

İdari işlemin hukuka aykırı olduğu her durumda idarenin sorumluluğu gündeme gelmez. Sorumluluğun varlığını tespit için, işlem yapılmadan önceki durumla, işlem iptal edildikten sonraki durum arasında, işlemin muhatabı açısından bir fark yoksa yani hukuka aykırılık ilgilinin durumunu etkilememişse, idarenin sorumluluğu söz konusu olmaz.

Kusura dayalı sorumlulukta, idarenin sorumluluğuna hükmedebilmek için idarenin kusurlu olduğunun kural olarak zarar gören tarafından ispatlanması gerekir.

İdarenin bazı faaliyetleri bakımından sorumlu tutulması için ağır kusur aranmasının nedeni, söz konusu “faaliyetin yürütülmesindeki zorluklar “olarak açıklanmaktadır.
Yangına müdahale, kurtarma faaliyeti gibi zorluklar içeren faaliyetlerde, idarenin sorumluluğu için basit kusurun aranmasının idareyi çekingenliğe itebileceği ifade edilmektedir.

Hizmet kusurunun varlığı halinde idare sorumlu olacak ve davalar idari yargıda açılacaktır. Kişisel kusurun varlığı halinde de kamu görevlisi doğrudan sorumlu tutulacaktır ve davalar adli yargıda görülecektir.

Kusursuz sorumlulukta idarenin kusurunun ispatlanması zorunluluğu bulunmaz. Bu nedenle mağdur açısından daha elverişli bir sorumluluk hâlidir.

Dar anlamda idari sorumluluk, işlevsel anlamda idarenin kamu hukukuna tabi faaliyetlerinden doğan zararların tazminine yönelik kurallar ve ilkeleri ifade etmektedir.

Hizmet kusuru, hizmetin kurulmasında, düzenlenmesinde ya da işleyişindeki bir bozukluğu, aksaklığı ve eksikliği ifade etmektedir. C seçeneği dışındaki seçenekler kişisel kusur halleridir.

İdarenin kusurunun zarar gören tarafından ispatlanması kusurlu sorumluluğa ait bir özelliktir. Diğer seçenekler kusursuz sorumluluğa ilişkin özellikleri içerir.

Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince idarenin sorumluluğuna neden olabilecek haller şunlardır. Bayındırlık faaliyetlerinin daimî zararları, ticari zararlar, kullanım engelleri ve değer kayıpları, idarenin hukuka uygun işlemlerinden kaynaklanan özel ve anormal zararlardır.

Geniş anlamda idari sorumluluk, Devletin mali sorumluluğunu ifade eder. “Devletin hukuki sorumluluğu” denildiğinde Devletin, yürütme/idare yanında, yasama ve yargı organlarının faaliyetleri sebebiyle mali sorumluluğunu da kapsamaktadır. Bazı durumlarda yasama faaliyeti ve yargılama faaliyeti sebebiyle devletin mali sorumluluğu gündeme gelebilir. Doğru cevap D'dir.

Söz konusu karardaki açıklamalar, idari sorumluluğun bağımsızlığı ile ilgilidir. Kısaca idari sorumluluk, özel hukuktan ve adli yargıdan bağımsız, kendine özgü ilkeleri olan bir sorumluluktur. Doğru cevap C'dir.

Hizmet kusuru ile ilgili soruda verilen önermelerin hepsi doğrudur. Hizmet kusuru asli bir sorumluluk sebebi, yani idarenin doğrudan sorumlu olmasını doğuran bir kusurdur. Hizmet kusuru anonimdir. Yani bir kişi ya da kişilere indirgenemez. Hizmet kusuru geneldir, yani tüm kamu tüzel kişileri için geçerli bir sorumluluk sebebidir.

Hizmetin gereği gibi, beklenildiği gibi yürütülmemesi sebebiyle bir zarar meydana gelmiş ise hizmet kötü işlemiş demektir. Örneğin yanlış yerden iğne yapılması sebebiyle hastanın kolunun sakat kalması bu şekildedir. Doğru cevap A'dır.

İdarenin kusurunun ispatlanmasının zorluğu nedeniyle, bazı durumlarda idarenin kusurlu olduğu varsayılmakta yani kusur karineleri kabul edilmektedir. Böylece ispat külfeti tersine çevrilerek, idare kusursuzluğunu ispatlama yükümlülüğü altına sokulmaktadır. Bu anlamda; a) bayındırlık eserlerinden kaynaklanan zararlar, b) kamu hastanelerindeki tedavi faaliyetlerinden kaynaklanan zararlar, c) kamu
hizmetinin organizasyonundaki eksiklik sebebiyle ortaya çıkan zararlarda, idarenin kusurlu olduğu karine olarak kabul edilmektedir. Bu durumda davacı idarenin kusurunu ispatlamaktan kurtulmakta, idare kusursuzluğunu ispatlamak zorunda kalmaktadır.

Hizmet kusuru, “yürütülen görevden ayrılamayan kusurlar” şeklinde tanımlanırken; kişisel kusur, “yürütülen görevden ayrılabilir nitelikteki kusurlar” olarak tanımlanmaktadır. Bir cerrahın aşırı alkollü olarak ameliyat yapması ve zararlı neticelere sebebiyet vermesi ağır kusur olup kişisel sorumluluğuna neden olur. Doğru cevap D'dir. Diğer durumlarda ise hizmet kusurunun varlığı söz konusudur.