TEMEL İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 14

Sorumlu olan kamu görevlisi, devlet memurudur. Sözleşmeli personel ve işçiler buradaki sorrumluluk hükümleri kapsamı dışındadır. Diğer seçenekler doğru bilgi içermektedir.

Kamu görevlisine rücu, kamu görevlilerinin kişisel kusurunun varlığı hâlinde mümkün olabilir. Buradaki kişisel kusur kavramı, idare hukukuna özgü bir kavramdır ve hizmetin işleyişinde belli bir kamu görevlisinin kusuru olarak karşımıza çıkan “idari bir kusur”dur. Bu anlamda kişisel kusur, kamu görevlisinin, görevini yerine getirirken; görevle ilgili yükümlülüklerini yerine getirmemesi yoluyla hizmetten yararlananlara zarar vermesi durumunda ortaya çıkar

Dar anlamda idari sorumluluk, işlevsel anlamda idarenin kamu hukukuna tabi faaliyetlerinden doğan zararların tazminine yönelik kurallar ve ilkeleri ifade etmektedir.

Hizmet kusuru, hizmetin kurulmasında, düzenlenmesinde ya da işleyişindeki bir bozukluğu, aksaklığı ve eksikliği ifade etmektedir. C seçeneği dışındaki seçenekler kişisel kusur halleridir.

İdarenin kusurunun zarar gören tarafından ispatlanması kusurlu sorumluluğa ait bir özelliktir. Diğer seçenekler kusursuz sorumluluğa ilişkin özellikleri içerir.

Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince idarenin sorumluluğuna neden olabilecek haller şunlardır. Bayındırlık faaliyetlerinin daimî zararları, ticari zararlar, kullanım engelleri ve değer kayıpları, idarenin hukuka uygun işlemlerinden kaynaklanan özel ve anormal zararlardır.

Geniş anlamda idari sorumluluk, Devletin mali sorumluluğunu ifade eder. “Devletin hukuki sorumluluğu” denildiğinde Devletin, yürütme/idare yanında, yasama ve yargı organlarının faaliyetleri sebebiyle mali sorumluluğunu da kapsamaktadır. Bazı durumlarda yasama faaliyeti ve yargılama faaliyeti sebebiyle devletin mali sorumluluğu gündeme gelebilir. Doğru cevap D'dir.

Söz konusu karardaki açıklamalar, idari sorumluluğun bağımsızlığı ile ilgilidir. Kısaca idari sorumluluk, özel hukuktan ve adli yargıdan bağımsız, kendine özgü ilkeleri olan bir sorumluluktur. Doğru cevap C'dir.

Hizmet kusuru ile ilgili soruda verilen önermelerin hepsi doğrudur. Hizmet kusuru asli bir sorumluluk sebebi, yani idarenin doğrudan sorumlu olmasını doğuran bir kusurdur. Hizmet kusuru anonimdir. Yani bir kişi ya da kişilere indirgenemez. Hizmet kusuru geneldir, yani tüm kamu tüzel kişileri için geçerli bir sorumluluk sebebidir.

Hizmetin gereği gibi, beklenildiği gibi yürütülmemesi sebebiyle bir zarar meydana gelmiş ise hizmet kötü işlemiş demektir. Örneğin yanlış yerden iğne yapılması sebebiyle hastanın kolunun sakat kalması bu şekildedir. Doğru cevap A'dır.

İdarenin kusurunun ispatlanmasının zorluğu nedeniyle, bazı durumlarda idarenin kusurlu olduğu varsayılmakta yani kusur karineleri kabul edilmektedir. Böylece ispat külfeti tersine çevrilerek, idare kusursuzluğunu ispatlama yükümlülüğü altına sokulmaktadır. Bu anlamda; a) bayındırlık eserlerinden kaynaklanan zararlar, b) kamu hastanelerindeki tedavi faaliyetlerinden kaynaklanan zararlar, c) kamu
hizmetinin organizasyonundaki eksiklik sebebiyle ortaya çıkan zararlarda, idarenin kusurlu olduğu karine olarak kabul edilmektedir. Bu durumda davacı idarenin kusurunu ispatlamaktan kurtulmakta, idare kusursuzluğunu ispatlamak zorunda kalmaktadır.

Hizmet kusuru, “yürütülen görevden ayrılamayan kusurlar” şeklinde tanımlanırken; kişisel kusur, “yürütülen görevden ayrılabilir nitelikteki kusurlar” olarak tanımlanmaktadır. Bir cerrahın aşırı alkollü olarak ameliyat yapması ve zararlı neticelere sebebiyet vermesi ağır kusur olup kişisel sorumluluğuna neden olur. Doğru cevap D'dir. Diğer durumlarda ise hizmet kusurunun varlığı söz konusudur.

İdare hukukunda kusursuz sorumluluk, kusur sorumluluğuna nazaran, “ikincil niteliğe sahiptir. Buna göre öncelikle kusur sorumluluğunun şartlarının varlığı araştırılır. Kusur sorumluluğunun şartları bulunmuyorsa kusursuz sorumluluğa başvurulur. Dolayısıyla sorumluluğun asliliğinden değil, ikincil olma niteliğinden bahsedilir.

Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince idarenin sorumluluğuna neden olabilecek halleri şu şekilde sıralayabiliriz: a) Bayındırlık Faaliyetlerinin Daimî Zararları, b) Ticari Zararlar, c) Kullanım Engelleri ve Değer Kayıpları, d) Hukuka Uygun İşlemlerden Sorumluluk. Diğer seçeneklerdeki hususlar, "risk sorumluluğuna yol açan durumlar" olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap D'dir.

İdarenin davranışı sonucu meydana gelen ve tazmin edilmesi gereken zarar maddi olabileceği gibi manevi bir zarar da olabilir. İdarece tazmin edilecek zarar, şahıs varlığına yönelik manevi zarar şeklinde de olabilir. Kişinin kişi olarak sahip olduğu hayat, vücut bütünlüğü, sağlık, hürriyet, isim, şeref, haysiyet, cinsel bütünlük, ruhsal bütünlük gibi kişilik değerlerinin tümü şahıs varlığını ifade etmektedir. Dolayısıyla meşru, maddi veya manevi zararlar da idarenin sorumluluğuna yol açacaktır. Doğru cevap B'dir.

İdarenin faaliyetlerinden meydana gelen zararın tazminine ilişkin farklı temel ilkeler kabul edilmektedir. Soruda tanımı verilen ilke ise, denkleştirme ilkesidir. Doğru cevap C'dir.

Gerçekleşen zararla sorumluluğun bağlandığı davranış arasındaki sebep-sonuç ilişkisine illiyet bağı denir (EREN, age., s.487). İdarenin sorumluluğunun söz konusu olabilmesi için, meydana gelen zararın, idarenin fiilinden kaynaklanmış olması gerekmektedir. Diğer bir anlatımla, zarar ile zarar veren olay arasında illiyet rabıtası, neden-sonuç ilişkisi bulunmalıdır (ONAR, age., C.III, s.1723; CHAPUS, age., C.I, s.1220; FORGES, age., s.284).

İdarenin sorumluluğunun söz konusu olabilmesi için, zararın meşru olması, zarar görenin hukuka aykırı bir konumda olmaması, zararın hukuken korunan bir menfaate ilişkin olması gerekir. Zararın halihazırda gerçekleşmiş  ve kesin olması, yani zararın bilfiil gerçekleşmiş ve gelecekte gerçekleşmesi muhakkak olması gerekir. Başka bir ifade ile doğması muhtemel zararlar sorumluluğa yol açmaz. İdare hukukunda cari olan “nakden tazmin” ilkesi gereğince, zararın parayla ölçülebilir nitelikte olması gerekmektedir. İdarenin davranışı sonucu meydana gelen ve tazmin edilmesi gereken zarar maddi olabileceği gibi manevi bir zarar da olabilir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

İdarenin sorumluluğunu etkileyen haller mücbir sebep, beklenilmeyen hâl-kaza, zarar görenin davranışı ve üçüncü kişinin davranışıdır. Bunlar, idarenin sorumluluğunun azalmasına ya da ortadan kalkmasına neden olur. İdarenin sorumluluğunun söz konusu olabilmesi için, zararın meşru olması, zarar görenin hukuka aykırı bir konumda olmaması, zararın hukuken korunan bir menfaate ilişkin olması gerekir.

Mücbir sebep için “dışsallık”, “öngörülemezlik”, “önlenemezlik” şeklinde üç unsurun bir arada bulunması gerekmektedir. Doğal afetler dediğimiz deprem, fırtına, heyelan, yıldırım düşmesi gibi haller mücbir sebep teşkil eder. İdarenin sorumluluğunu etkileyen hallerden sonuncusu, zararın, idare ve zarar gören dışında, “üçüncü kişinin davranışından” kaynaklanması halidir. Mücbir sebep varsa, idarenin hem kusura dayanan sorumluluğu hem de kusursuz sorumluluğu ortadan kalkar. Bu nedenle A, B, C ve D seçenekleri yanlış bilgi içerir. Bir olay beklenilmeyen hâl niteliğinde ise, idarenin kusura dayanan sorumluluğunu kaldırır ancak kusursuz sorumluluğu devam eder. Bu nedenle E seçeneği doğrudur.