TEMEL İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 10

Sağlık alanındaki kamu hizmetinin yürütülmesine özgülendiğinden hastahaneler hizmet malıdır.

Kamunun (halkın) doğrudan kullanımına ya da yararlanmasına sunulan mallara orta malları denir. Yollar, meydanlar, köprüler orta mallarının örneklerini oluşturur.

Söz konusu işleme tahsis denir.

Kamusal mallar kamulaştırma işlemine konu olamazlar.

Kamusal mallar, tahsis amacına aykırı ve tahsisin korunmasını tehlikeye düşürecek şekilde kullanılamaz.

Özel istisnai yararlanma; darenin bir işlemi (izin) veya sözleşme ile, kamusal maldan tahsisin amacını tehlikeye sokmayacak biçimde, tahsisle bağdaşır ve başkalarının kullanımını engelleyecek şekilde yararlanmayı ifade etmektedir. Kaldırımdaki büfeler buna örnektir.

Kamulaştırmanın konusunu sadece taşınmaz mallar oluşturur. Taşınır mallar kamulaştırılamaz, ancak olağanüstü hallerde istimvale konu olabilirler.

İptal davası 30 gün içinde açılmalıdır.

Kamulaştırılan taşınmaz 5 yıl içerisinde kamulaştırma amacına yönelik kullanılmazsa veya kamu yararına başka bir amaca tahsis edilmezse malikin geri alma hakkı doğar. Malik bu hakkı doğduğu andan itibaren 1 yıl içinde kullanmalıdır.

Beklenilmeyen hal (kaza) niteliğindeki olayın “içsellik”, “öngörülemezlik” ve “önlenemezlik” şartlarına sahip olması gerekir. Bu şartların varlığı halinde idarenin kusurlu sorumluluğu ortadan kalkar ancak kusursuz sorumluluğu ortadan kalkmaz.

Kusursuz sorumluluk hallerinden biri de kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesinden kaynaklanan sorumluluktur. Bu sorumlulukta idarenin kusuru olmasa da ortaya çıkan özel ve olağan dışı zararlardan sorumlu tutulur. Hukuka uygun fiiller de bu şekilde zarara neden olmuşsa idare kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi gereğince sorumludur.

İdarenin kusursuz sorumluğu içtihadi ilkelerle geliştirilmiş risk ilkesi ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi etrafında şekillenen ikincil nitelikte sorumluluktur. Yani idarenin kusurlu sorumluluğuna gidilemiyorsa kusursuz sorumluluğuna gidilir. İçtihatlarla kapsamı belirlendiğinden özel hukuktaki gibi kanunda sayılan hallerle sınırlı değildir. Sorumluluk için idarenin kusuru aranmadığından zarar görenin idarenin kusurlu olduğunu ispat etmesine gerek yoktur. Bu yüzden zarar gören için kusurlu sorumluluğa göre daha elverişli bir sorumluluk türüdür.

İdarenin kusura dayanan sorumluluğunda yer alan “kusur”, “hizmet kusuru” olarak ifade edilmekte, hizmet kusuru; hizmetin kurulmasında, düzenlenmesinde ya da işleyişindeki bir bozukluk, aksaklık ve eksiklik olarak tanımlanmaktadır.  Hizmet kusurunun özellikleri de şu şekilde sıralanmaktadır: Hizmet kusuru, kişilerden bağımsızdır. Asli bir sorumluluk sebebi, yani idarenin doğrudan sorumlu olmasını doğuran bir kusurdur. Hizmet kusuru anonimdir. Yani bir kişi ya da kişilere indirgenemez. Hizmet kusuru geneldir, yani tüm kamu tüzel kişileri için geçerli bir sorumluluk sebebidir. Hizmet kusuru esnektir, değişen durumlara göre tespit edilir.

İdarenin sorumluluğunun pozitif temeline ilişkin olarak Anayasanın 125. maddesinde yer alan “idare kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür” hüküm ile İdari Yargılama Usulü Kanununun 2/1-b. maddesinde tam yargı davasının tanımı yapılırken “İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan tam yargı davaları” şeklindeki hüküm bulunmaktadır.

Kamu hizmetinin olağan sayılamayacak bir gecikme ile yerine getirilmesi ve bu gecikmeden bir zarar meydana gelmesi hali, hizmet kusuru oluşturmaktadır. Bu durumda hizmetin geç işlemesi nedeniyle idarenin kusurlu sorumluluğuna gidilmek suretiyle uğranılan zararın tazmini sağlanır.

Hizmet içindeki ağır kusur oluşturmayan dikkatsiz davranışlar kişisel kusur değil hizmet kusuru kavramı çerçevesi içinde idarenin kusurlu sorumluluğunu doğurur.

Toplantı, gösteri gibi sosyal olaylarda, olaylarla ilgisi bulunmayan kişiler zarara maruz kalabilirler. Bu zararların, zarar görenler üzerinde bırakılmasının hakça bir davranış olmadığı düşüncesiyle, kusursuz sorumluluğun bir türü olarak “sosyal risk ilkesi”nin ortaya çıktığı ifade edilmektedir. Sosyal risk ilkesinde, idarenin sorumluluğu için “illiyet bağının aranmayacağı” belirtilmektedir.

Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesinden kaynaklanan idari sorumluluk bir kusursuz sorumluluk halidir. Dolayısıyla idarenin sorumluluğu için kusur şartı aranmaz.

İdare, sorumluluğu nisbetinde tazminat ödemeye mahkûm edilebilir. Sorumluluktan fazlasına mahkûm edilememe, kamu düzenine ilişkin bir kural olup, mahkeme daha fazlasına hükmedemez. Mahkeme bu hususu her zaman resen dikkate alır. İdare hukukunda taleple bağlılık, başka bir ifade ile talep edilenden fazlasına hükmedilememe (ultra petita) ilkesinin geçerli olduğu kabul edilmektedir. Buna göre, zarar gören kişi gerçek zararını tespit edip, mahkemeden bu miktarı talep etmelidir. Mahkeme, kişinin zararının talep edilenden fazla olduğunu tespit etse bile, ancak talep edilen miktara hükmedebilecektir. İdari Yargılama Usulü Kanununun 16/4. maddesinde 2013 yılında yapılan değişiklikle tam yargı davaları bakımından, dava dilekçesinde gösterilen miktar bakımından bir defaya mahsus “artırma” imkânı getirilmiştir.

Soruda verilen, hizmet kusuru kavramı ile ifade edilmektedir. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.