TEMEL İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 3

Doğrudan bağlayıcı olmayan, yazılı bir kaynak olmaması hâlinde devreye girebilen kaynaklara da yardımcı kaynaklar denilir. İdari hukukun yardımcı kaynakları; yargı içtihatları ve öğretidir. Asıl kaynaklar, uyulması zorunlu ve bağlayıcı kaynakları ifade etmektedir. İdare hukuku için asıl kaynaklar; anayasa, kanunlar, yönetmelikler ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesidir.

Bir hukuk sistemine hukuk devleti denebilmesi için, anayasasında hukuk devleti olduğunun yazılı olması yeterli değildir. Hukuk devletinin işlerliğini sağlayacak unsurların var olması gerekir. Bu unsurlar; Temel hak ve özgürlüklerin anayasal olarak güvenceye alınması; Kuvvetler ayrılığı rejiminin uygulanması; Hukuka bağlılık ilkesinin geçerliliği; Kanuni idare ilkesi; Yargısal denetim; İdarenin hukuki sorumluluğu ilkesi; Hukuki istikrar ve güvenlik ilkesi; Mahkemelerin bağımsızlığı; Demokratik yönetimdir. Kanuni idare ilkesi, idarenin kullandığı yetkilerin mutlaka bir kanuna dayanması zorunluluğunu ifade eder. Başka bir ifade ile idare, kanundan kaynaklanmayan hiçbir yetki kullanamaz.

Sosyal devlet anlayışında, temel hak ve özgürlüklerin (mülkiyet hakkı, teşebbüs hürriyeti gibi) varlığı esas olmakla birlikte, devletin ekonomiye müdahale ederek (bizzat teşebbüsler kurarak yahut düzenlemeler yaparak) güçsüzlerin korunmasını sağlayacak tedbirleri alması gerekecektir. Sosyal devletin, özellikleri; Kişilere insan onuruna yaraşır asgari bir hayat düzeninin sağlanması; Kişilere sosyal güvenlik imkânlarının sağlanması; Toplumda güçsüzleri koruyucu faaliyetlerde bulunulması; Planlı bir ekonomi için gerektiğinde ekonomiye müdahale edilmesi; Ekonomik güce göre vergi toplanması; Toplanan vergilerin, adil paylaşımının gerçekleştirilmesi vbdir.

Merkezden yönetimin özelliklerini şu şekilde sıralamak mümkündür: Merkezden yönetimde sadece “devlet tüzel kişiliği” bulunmaktadır. Kamu hizmetleri, devlet tüzel kişiliği eliyle tüm ülke düzeyinde sunulmaktadır; Devlet tüzel kişiliği (merkezî idare), üstlendiği kamu hizmetlerini “bakanlık” denilen teşkilatlar eliyle yürütmektedir. Bakanlıkların ayrı bir tüzel kişiliği bulunmamakta olup devlet tüzel kişiliğinin organlarıdırlar; Hizmetler merkezde toplanmıştır ve kararların alınması ve bunların uygulanması yetkisi bu merkezin elindedir; Merkezde toplanan kamu hizmetlerinin gelir ve giderleri merkezî bütçede toplanır; Taşradaki hizmetler, merkezin emrinde ve onun emir ve talimatları doğrultusunda hareket eden taşra memurları tarafından yürütülür.

Yerinden yönetimin sakıncaları kısaca şunlardır: Yeterli mali imkânlara sahip olmadıklarından, üstlendikleri hizmetleri yeterince karşılayamamaktadırlar. Her yerinden yönetim idaresi, üstlendiği kamu hizmetlerini layıkıyla yürütecek mali imkânlara sahip değildir. Hizmetlerin ülke düzeyine yayılmasına imkân sağlamaz. Her yerel yönetimin imkânları çok farklıdır. Bölgeler arasında eşitsizliğe yol açabilir. Geliri daha çok olanlar daha fazla gelişmişlik, geliri az olanlar ise daha az gelişmişlik düzeyine sahip olacaktır. Siyasi amaçlı uygulamalara yol açabilir. Yöneticiler hizmetin gereklerinden ziyade, siyasi çıkarları doğrultusunda hareket edebilirler. Özellikle siyasi geleceğini garantiye almaya yönelik partizanca uygulamalar olabilir. Mahalli idarelerin fazla güçlenmesi, ülkede siyasi birliğin bozulmasına yol açabilir. Yerinden yönetimlerin malî denetimleri güçlük doğurabilir. Sayıları yüzlerle ifade edilebilecek yerinden yönetim idarelerinin ayrı bütçeleri ve ayrı muhasebeleri bulunduğundan, mali denetimleri hayli güç olacaktır.

Hiyerarşik amirin, astların işlemleri üzerinde kullandığı yetkiler şunlardır: Üst, astın işlemlerini her zaman hukuka uygunluk ve yerindelik bakımından denetleyebilir; Üst, astın işlemlerini kaldırabilir, değiştirebilir, erteleyebilir, yenisini emredebilir. Amir, emri
altındaki kişilerin işlemlerini hukuka aykırı bulur veya faydalı bulmaz ise bunları kaldırabilir; Üst, astın yerine geçerek işlem tesis edemez. Bir yetki kanunla ast durumundaki makama verilmiş ise, üst onun yerine işlem yapamaz. Şayet yaparsa, işlem yetki unsuru bakımından hukuka aykırı olur.

İdari vesayet istisnaî olup kanunda açıkça düzenlenmiş ise kullanılabilen bir yetkidir. Yerinden yönetim idarelerinin özerkliği asıl, denetime tabi olmaları ise istisnaidir. Denetimle-özerklik ters orantılıdır. Denetim arttıkça, özerklik azalır. Bu bakımdan, idari vesayet denetiminin olup olmadığı ve hangi işlemlerin idari vesayet denetimine tabi olduğunun kanunda açıkça düzenlenmesi gerekir. Kanunda açıkça düzenlenmemişse, idari vesayet denetimi yapılamaz.

Aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanının yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri arasında Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak yer alır. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.

Aşağıdakilerden hangisi cumhurbaşkanının idare alnına ilişkin görev ve yetkileri arasında Devlet Denetleme Kurulunun başkan ve üyelerini atamak yer alır. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Sayıştay, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne adına denetleme yapan bir kurumdur. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Milli Güvenlik Kurulu, devletin varlığı ve bağımsızlığı, ülkenin bütünlüğü ve bölünmezliği, toplumun huzur ve güvenliğinin korunması hususunda 
alınmasını zorunlu gördüğü tedbirlere ait kararları değerlendirmesi amacıyla Cumhurbaşkanına sunar. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Valilerin görev süresi, atandıkları tarihte görevde olan Cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Cumhurbaşkanının görevi sona erdiğinde, valilerin
görev süresi de sona erer. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

Kaymakamlık, güvenceli devlet memurluğu olup ancak belli şartları taşıyan kişiler sınavla kaymakamlık görevine başlayabilirler. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Mahalli idarelerin milli güvenlik ve kamu düzeninin sağlanması ile ilgili herhangi bir görevleri yoktur. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Kamu kurumları, kamu tüzel kişilerinin sahip olduğu yetkilere (tek taraflı işlem
yapma ve sözleşme yapma) sahiptirler. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Meslek kuruluşlarının ortak özellikleri arasında özerk kuruluş olmaları bulunur. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Düzenleyici ve denetleyici kurumlar arasında Sermaye Piyasası Kurulu yer aldığı için doğru cevap A şıkkıdır.

İdare bir işlemi yapmışsa bu işlemi, birilerinin talep ya da başvurusuna gerek
kalmadan re’sen  yani kendiliğinden ve gerek duyarsa cebren uygulama yetkisine sahiptir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

İdari işlemler de ancak kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla yapılabilir. Siyasi amaç, kişisel amaç gibi kamu yararına aykırı amaçla yapılamaz. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

Bir işlemin icrai olabilmesi için, kamu gücünün, üçüncü kişiler üzerinde, ayrıca başka bir işlemin varlığına gerek olmaksızın doğrudan doğruya hukuki sonuçlar
doğurması gerekir. Buna göre doğru cevap A şıkkıdır.