TEMEL İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

Yeni sistemde yürütme gücü, doğrudan halkın seçtiği Cumhurbaşkanında toplanmıştır. Bu durum Anayasanın 8. maddesinde “yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir”; 104. maddede ise “yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir” şeklinde ifade edilmiştir. Görüldüğü üzere, 8. maddede “görev ve yetki” deyimi kullanılırken, 104.
maddede sadece “yetki” deyimine yer verilmiştir.

Yönetmelik, Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve tüm kamu tüzel kişileri tarafından, görev alanlarıyla ilgili olarak, kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını göstermek üzere çıkarılan düzenleyici işlemlerdir. Hukuk bilginlerinin görüş ve düşüncelerine, “öğreti (doktrin)” denilir. Bir ilke koyan, daha sonra da uyulabilecek bir prensip getiren yargı kararlarına “içtihat” denilir. İçtihatlar da bir yargı kararıdır ve kural olarak bağlayıcı değildir. Yasama organı (TBMM) tarafından “kanun” adı altında yapılan hukuk kurallarına kanun adı verilir. Hukuk kurallarının en üstünde anayasa yer almaktadır. Anayasa da devletin rejimi, devletin temel organları ve bunların işleyişi ile temel hak ve özgürlüklere ilişkin düzenlemeler bulunur.

“Herkesten eşit vergi toplanması” değil “Ekonomik güce göre vergi toplanması” doğrudur. Bunun dışındaki özellikler doğrudur.

Nispi eşitlik, kişilerin farklılıkları dikkate alınarak aynı durumda olanlara aynı, farklı durumda olanlara farklı muamelede bulunmak demektir. Mesela toplu taşıma araçlarında engelli kişiler için özel uygulamalar yapılması (onların evlerinden alınması, asansörlü araçlar tahsis edilmesi gibi); desteklenmeye muhtaç olduklarından öğrencilerden daha az ücret alınması gibi uygulamalar, farklı olanlara farklı davranmak şeklinde nispi eşitliğin sağlanmasıdır. Hak arama özgürlüğünün sağlanmasında, hiçbir ayrım (dil, din, cinsiyet, siyasi düşünce...) gözetmeksizin herkese eşit davranılması yani mutlak eşitliğin sağlanması gerekir. Eşitlik ilkesi-idare hukuku ilişkisinin gündeme geldiği bir başka husus “kamu görevine girişte eşitlik“ konusudur. Anayasanın 70. maddesinde “Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiçbir ayırım gözetilemez” hükmü yer almaktadır. Bu hükümden anlaşılması gereken, kamu hizmetine girişte yetenek ve yeterlilik (liyakat) dışında kural herhangi bir ayrım yapılmaması, ancak hizmet gerektiriyorsa özel nitelikler aranabilmesidir.

Merkezi yönetimin sakıncalarından biri demokrasi ilkesine pek uygun olmamasıdır. Halkın karar alma süreçlerine katılması daha kısıtlıdır. Zira kararlar genellikle merkezde (başkentte) alındığından, taşradaki halkın kendilerini ilgilendiren konularda merkeze etki etmesi pek mümkün değildir. Diğer sakıncalar ise yerinden yönetimin sakıncalarındandır.

İdari vesayet, yerinden yönetim idaresine dava açma yetkisine sahiptir. Bunun dışında yerinden yönetim idaresinin işleminin iptal edilmesi, onanması, kararının iade edilmesi, karar alabilmesi için izin istemesini gerektiren yetkileri vardır. Diğer şıklardaki yetkiler Hiyerarşik amirin, astlar üzerinde kullandığı yetkilerdir.

Eğitim ve öğretimin her yıl belirli aylarda başlayıp sonlanması ve bunun her sene tekrarlanması, söz konusu kamu hizmetinin devamlılığı ilkesi kapsamında gerçekleşir. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Kamu tüzel kişi (iltizam veren) ile özel hukuk kişisi (mültezim) arasında yapılan bir idari sözleşme (iltizam sözleşmesi) çerçevesinde, “idarece kurulmuş bir kamu hizmetinin, götürü ya da orantılı bir bedel karşılığında yürütülmesi” iltizam usülü olarak adlandırılır. Buna göre doğru cevap B şıkkıdır.

Kamu tüzel kişisi ile özel hukuk kişisi (Türk hukukunda anonim şirket) arasında
yapılan bir idari sözleşme çerçevesinde, özel hukuk kişisinin kâr ve zarar kendisine ait olmak üzere bir kamu hizmetini kurması ve işletmesi usulüne imtiyaz usülü denir. Buna göre doğru cevap C şıkkıdır.

İmtiyazcının tek taraflı sözleşmeyi feshetme yetkisi bulunmayıp ancak mahkemeye başvurması durumunda mahkeme kararı ile fesih kararı aldırabilir. Buna göre doğru cevap D şıkkıdır.

Adli kolluk faaliyeti, münhasıran devlete ait bir faaliyettir ve sadece devlet adına icra edilebilir. Buna göre doğru cevap E şıkkıdır.

İdare kavramı 1982 Anayasası'nın 125. maddesinde teşkilat, 126. maddesinde idari faaliyet ve 123. maddesinde idari faaliyet ve teşkilat anlamlarında kullanılmıştır. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

Soruda verilen faaliyetlerin üçü de idari işlev dışındadır. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

Fransa'da, Türkiye'de ve Almanya'da idari rejim uygulanmaktadır. İngiltere'de ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ise, özel hukuktan ayrı idareye özgü bir hukuk dalı olarak idare hukuku ve adli yargıdan ayrı özel bir idari yargı bulunmayan adli idari sistemi uygulanmaktadır. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

İdare hukukunda, önceden kurallarla belirlenmiş, genel hukuki durumlar yani statüler bulunmaktadır. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.