TEMEL İDARE HUKUKU - Deneme Sınavı - 11

İdare hukukunu ilgilendiren pozitif düzenlemeler, başı sonu belli bir kanun külliyatı haline getirilmemiştir. Çok sayıda kanun idare hukukunun konusunu oluşturmaktadır. Dolayısıyla idare hukuku dağınık bir hukuk dalıdır ve sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Kuvvetler ayrılığı rejiminin uygulanması, hukuk devletinin unsurları arasında yer alır. Soruda verilen diğer özellikler ise sosyal devletin özelliklerindendir. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

1982 Anayasası'nın 10. maddesine göre devletin, toplumda güçsüz konumda olan "çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için" özel tedbirler almasının gerekmesi sosyal devlet ilkesinin bir sonucudur. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Merkeze ait bazı yetkilerin, taşradaki merkezin yöneticisi olan vali tarafından, merkeze sorulmadan, merkez adına kullanılabilmesine yetki genişliği denir. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

1982 Anayasası'nın 126. maddesine göre "illerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır." Dolayısıyla yetki genişliği ilkesi, sadece il yönetiminde bulunmaktadır ve sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

İdari vesayet yetkisi, kural olarak emir vermeyi içermez. Bununla birlikte, kaldırma ve onama yetkileri idari vesayet yetkisinin kapsamı dahilindedir. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

Merkezden yönetimin sebep olduğu bürokrasinin önüne geçmek için “yetki genişliği” ilkesi benimsenmiştir.  Anayasanın 126. maddesinde yetki genişliği ilkesi düzenlenmiştir. Buna göre illerin idaresinin yetki genişliği esasına dayanacağı düzenlenmiştir. İl idaresinin yöneticisi olan valiler merkezi idare adına merkezi idareye danışmadan kararlar alabilir, idari işlemler yapabilir.

Türkiye Cumhuriyetinin niteliklerinden birisi de hukuk devleti olmasıdır. Anayasanın 2. maddesinde cumhuriyetin nitelikleri arasında sayılan hukuk devleti ilkesi ilkesi; hukukun üstün olduğu, hukuk kurallarının onu koyanlar da dâhil olmak üzere her kişi ve kuruluşu bağladığı, kişilere hukuk güvenliğinin sağlandığı devlet olarak tanımlanabilir.

İçtihatlar da bir yargı kararıdır ve kural olarak bağlayıcı değildir. Ancak özellikle yazılı kaynak olmadığı durumlarda
bu içtihatlar örnek alınır. Yargı kararlarının bağlayıcı olmamasının istisnasını ise  “içtihadı birleştirme kararları” oluşturur. Danıştay’ın içtihadı birleştirme kararları, idare ve vergi mahkemelerini bağlar

Yargı içtihatları idare hukukunun asıl kaynakları değil yardımcı kaynakları arasında yer alır. Yargı içtihatları yanında öğreti de hukukun yardımcı kaynakları arasında yer almaktadır. İdare hukukunun asıl kaynakları ise anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, milletlerarası anlaşmalar, cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmeliklerdir.

Kamu idarelerinin amacı kamu yararının gerçekleştirilmesidir. Özel idareler kişisel yarar, ticari kazanç, siyasi amaç gibi özel yararları gerçekleştirmek için kurulabilirler ancak kamu idareleri ancak kamu yararını gerçekleştirmek için kurulabilirler.

Anayasanın yürütme bölümü içinde “Cumhurbaşkanı” (m.101-108) ve “idare” (m.123 vd.) düzenlenmiştir. Bakanların atanmasına ilişkin düzenlemeler  de yürütme bölümünde yer almaktadır.  İdare (m.123-137) başlığı altında: Merkezî idare (m.126); Mahallî idareler (m.127); Yükseköğretim kurumları (m.130-131; Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (m.133); Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu (m.134); Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (m.135); Diyanet İşleri Başkanlığı (m.136) idareleri düzenlenmiştir. Anayasal bu idareler dışında kanun ile ya da Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile kamu tüzel kişiliği oluşturulması mümkündür. Türkiye İŞ Kurumu da kanun koyucu tarafından kurulan idarelerden biridir.

İdare hukuku bakımından iki sistem söz konusudur. Adlî idare sisteminde: özel hukuktan ayrı idareye özgü bir hukuk dalı olarak idare hukuku ve adlî yargıdan ayrı özel bir idari yargı bulunmamaktadır. İdareye de özel hukuk hükümleri uygulanmaktadır. Bu sistem İngiltere ve ABD gibi Anglo-Sakson ülkelerinde ve İngiliz hukukunun etkisinde olan ülkelerde uygulanmaktadır.

Kara Avrupası ülkelerinde idari rejim, Anglo-Sakson ülkelerinde ise adli idare sistemi uygulanmaktadır. Bu çerçevede İngiltere , ABD ve İngiliz hukukunun etkisindeki ülkelerde adli idare sistemi uygulanmaktadır.

İdare hukukunda önceden kurallarla belirlenmiş, genel
hukuki durumlar yani statüler (vatandaşlık statüsü, öğrencilik statüsü, memurluk statüsü, emeklilik statüsü…vs) bulunmaktadır. İdare hukukunda hukuki ilişkiler, bu statülerin verdiği hak ve yetkileri kullanarak belirlenir.  İdare hukuku kuralları, bir yandan bu statüleri oluşturmakta, statülerin bahşettiği hakları ve yüklediği yükümlülükleri belirlenmekte; diğer yandan da statülere girme ve çıkmanın şartlarını
düzenlemektedir.

Anayasada hukuk devleti ilkesi, sosyal devlet ilkesi, eşitlik ilkesi, idarenin bütünlüğü ilkesi, merkezden yönetim-yerinden yönetim ilkesi, yetki genişliği ilkesi gibi idare hukukunu etkileyen ilkeler yer almaktadır. Yetkide paralellik ilkesi ise idare hukukunda uygulanan ancak içtihatlarla kabul edilmiş bir ilkedir.

Düzenleyici ve denetleyici kurumların yürütme organına karşı bağımsızlıkları söz konusu olup hukuk devleti ilkesi ve Anayasa'nın 125. maddesinde yer alan idarenin hertürlü eylem ve işleminin yargısal denetime tabi olması gerektiği kuralı çerçevesinde idari bir aygıt olan bu kurumların da eylem ve işlemleri yargısal denetime tabidir.

Yükseköğretim Kurumu bilimsel kamu kurumları arasında yer alır. Dolayısıyla 5018 sayılı Kanunun III sayılı cetvelinde sayılan 10 adet düzenleyici ve denetleyici kurumlardan biri değildir.

Köydeki kadın ve erkek bütün seçmenlerden oluşan köy derneğinin; köyün isteğe bağlı işlerini zorunlu iş hâline getirmek yanında bir diğer görevi de muhtarı ve ihtiyar heyetini seçmektir.

Anayasanın 127. maddesine göre, mahallî idareler Cumhurbaşkanının izni ile birlik kurabilirler. Mahallî İdare Birliği, birlik tüzüğünün kesinleşmesinden sonra Cumhurbaşkanının izni ile kurulur ve tüzel kişilik kazanır.