TEMEL GERONTOLOJİ

Yaşlılıkla ilgili mevzuatın temel kaynağı yaşlılık haklarıdır. Bu haklarının uluslararası seviyede ele alınması Birleşmiş Milletlerin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesince 1995 yılında benimsenmiştir. Cevap: C şıkkıdır.

Devletin yaşlılara yönelik pozitif ayrımcılığı Türk Ceza Kanunu’nda da yerini bulmaktadır. Yasada 65 yaşını tamamlanmış ve hüküm giymiş yaşlılara özel tedbirler uygulaması gerektiği hükmü yer almaktadır. Cevap: E şıkkıdır.

Mevzuatımızda bulunan hükümlere göre 65 yaş üzeri yaşlıların karar vermesi için akli yeterlilikleri bulunması ve mahkemece bir vasi tayini edilmemiş olması gerekmektedir.

1796’da kurulan Boston Dispanseri, Amerika’da evde bakım hizmeti sunan ilk kuruluştur. Cevap: A şıkkıdır.

Türkiye’de ilk huzurevi 1966’da Konya’da, ikincisi ise Eskişehir’de açılmıştır. Cevap:B şıkkıdır.

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunun bu konudaki hükmü gereğince, engellinin ikamet ettiği hanede kişi başına gelir düzeyinin aylık net asgarî ücret tutarının 2/3’ünden daha az olması ve sağlık kurulu raporunda %50 ve üzerinde ağır özürlü olması şartı aranmaktadır. Cevap: E şıkkıdır.

Türkiye Cumhuriyet’inde 1930 tarihinde yürürlüğü giren 1580 sayılı Belediye Kanunu ile ilk defa Belediyelere bakıma muhtaç kişilerin (yaşlılar dâhil) korunması, yaşlı evleri yapma ve yönetme yükümlülüğü getirilmesi üzerine, değişik illerde aceze evleri, güçsüzler yurdu, düşkünler evi ve huzurevi adı altında yatılı yaşlı kuruluşları açılmıştır. Cevap: A şıkkıdır.

Evde sağlık hizmetleri Türkiye’de ilk defa 2005 yılında ‘evde bakım hizmetleri sunumu hakkında yönetmelik’ adında bir mevzuat ile başlamıştır. Cevap:D şıkkıdır.

Özel Huzurevi hizmetinde yaşlı; “Sosyal, fiziksel ve moral desteğe ihtiyaç duyan, akıl ve ruh sağlığı yerinde olup, kuruluş bakımına ihtiyacı olan en az 55 yaşındaki kişi” diye tanımlanır (illerde Valilik onayı ile bu yaşın altında olan uygun kişilerin de özel huzurevlerine kabulü mümkün olabilmektedir).

Yaşlılara yönelik belediyelerin verdiği bir başka hizmet de 4736 sayılı ‘Kamu Kurumlarının Mal ve
Hizmet Tarifeleri Kanununda verilen yetkilerdir. Buna göre, yaşlıların toplu ulaşımdan ücretsiz yaralanmaları ve %40 ve üzeri engelliler için belediye hizmetlerinde gereken indirimlerin yapılmasına dair uygulamalardır. Cevap: C şıkkıdır.

Türk mevzuat sisteminde yukarıdan aşağıya doğru anayasa, kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik ve tebliğ ve içtihatlar mevzuat kurallarını oluşturur.

Türkiye’de yaşlılığın hukuki alt yapısında sayılan kaynakların hepsinde toplumsal, ekonomik ve sosyal yaşamdaki eksiklikleri giderecek kurallar bulunmaktadır. Devletlerin sosyal politikaları içinde yaşlılara özel önem verilir. Yaşlılar için öngörülen yasalar ve uygulamalar ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ile yakından ilgilidir.

Yaşlılıkla ilgili mevzuatın temel kaynağı yaşlılık haklarıdır. Bu haklarının uluslararası seviyede ele alınması Birleşmiş Milletlerin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesince 1995 yılında benimsenmiştir. 1999 yılı uluslararası yaşlılık yılı olarak kutlanmıştır. İnsan haklarına göre eşitlik yaşla değişmez.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” demektedir. Bu ifadeyle toplumun tüm kesimlerinin eşit haklara sahip olduğunu vurgulamaktadır. 12 Eylül 2010 tarihinde Anayasada yapılan bir değişiklikle bu madde hükümleri yeniden düzenlenmiştir. Madde hükmünde “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür”, “Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Ve “Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.” Bu anayasal ilke ile yaşlılar gibi ve diğer özel surette korunması gereken kesimler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılamayacağı hükme bağlanmaktadır.

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar;

İlk iki ilke kaynağını Hipokrat Hekimliği geleneğinden almaktadır. Son ikisi ise günümüzde tıbbi gelişmelerin sonucu ortaya çıkmış ilkelerdir.

2011 yılında çıkarılan 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” kurulmuş olup, yeni oluşturulan “Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü” bünyesinde ihdas edilen Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığına Huzurevleri/Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri bağlanmıştır. İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları için yönetmelikler çıkarılmıştır. Bu yönetmelikler:

Kanunun bu temel maddeleri dikkate alındığında maaş bağlanacak yaşlı ve engelliler için sınırlamalar getirilmektedir:
1. Her ne ad altında olursa olsun aylık alanlar (engelli çocuk aylığı hariç)
2. İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler
3. Genel sağlık sigortası kapsamında prim ödeyenler
4. Mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde devamlı bir geliri bulunan kişiler
5. Borçlar Kanununa göre, malları ve gelirleri devir edilerek bir sözleşme kapsamında gerçek veya hükmi şahıslarca kendilerine
bakılan yaşlı, güçsüz, kimsesiz, özürlü ve muhtaç kişiler
6. Engellilik raporuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı %40-69 arasında olan 18 yaşını doldurmuş bulunan ve her hangi bir işe yerleştirilmemiş olan engellilerden kanunen bakmakla yükümlüsü bulunanlara, bu yasa hükümlerinden yola çıkarak aylık bağlanmayacağı anlaşılmaktadır.

4736 Sayılı Kamu Kurumlarının Mal ve Hizmet Tarifeleri Kanunu ile tüm kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayan bu kanun 19/01/2002 tarih ve 24645 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanuna göre “kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticari indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı” konusu ile ilgilidir.

Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülük­lerini ve yasal sorumluluklarını, ele alan hukuk dalına denir. Doğru yanıt B’dir.