TEMEL GERONTOLOJİ

Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülüklerini ve yasal sorumluluklarını, ele alan hukuk dalına denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Anayasamızda sosyal güvenlik hakkının yer aldığı 60. Madde şöyledir: “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar.” Yine Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 61. maddesi ile sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler başlığı altında “Yaşlılar, Devletçe korunur. Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir”. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar (Erdem, 2006):

• Yararlılık

• Zarar vermeme

• Hasta özerkliğine saygı

• Adalettir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Çalışanlar Yönünden Temel Etik İlkeler

• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci

• Halka hizmet bilinci

• Hizmet standartlarına uyma

• Amaç ve misyona bağlılık

• Dürüstlük ve tarafsızlık

• Saygınlık ve güven

• Nezaket ve saygı

• Yetkili makamlara bildirim

• Çıkar çatışmasından kaçınma

• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması

• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı

Doğru cevap E seçeneğidir.

Yerine getirmesi gereken görevler ve sorumluluklar çerçevesinde tamamı etik kurallarından sayılmasa da yaşlı bakım elemanından beklenilen davranışlar aşağıda sıralanmıştır:

• Etkili ve güzel konuşmalı

• Çalışkan olmalı

• Dikkatli olmalı

• Dürüst olmalı

• Enerjik olmalı

• Güler yüzlü olmalı

• İnsan ilişkilerine özen göstermeli

• İş disiplinine saygı göstermeli

• İş güvenliğine dikkat etmeli

• İş yerine ait araç ve gereç kullanımına özen göstermeli

• Kararlı olmalı

• Meslek ahlakına sahip olmalı

• Samimi ve içten olmalı

• Yaşlı hasta ve engelliye “sen” diye hitap etmemeli

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlı ve hasta hizmetlerinin tarihçesi 1700’lü yıllara kadar uzanır. Önceleri kiliselerin desteği ile bir araya gelen gönüllüler evlere, özellikle yoksul hastalara yemek ve yardım götürmek amacıyla ev ziyaretleri yaptılar. 1796’da kurulan Boston Dispanseri, Amerika’da evde bakım hizmeti sunan ilk kuruluştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

2011 yılında çıkarılan 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı” kurulmuş olup, yeni oluşturulan “Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü” bünyesinde ihdas edilen Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığına Huzurevleri/Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri bağlanmıştır. İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları için yönetmelikler çıkarılmıştır. Bu yönetmelikler:

• Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği

• Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği

• Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde açılacak Huzurevlerinin kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik

• Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kanunun bu temel maddeleri dikkate alındığında maaş bağlanacak yaşlı ve engelliler için sınırlamalar getirilmektedir:

1. Her ne ad altında olursa olsun aylık alanlar (engelli çocuk aylığı hariç)

2. İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenler

3. Genel sağlık sigortası kapsamında prim ödeyenler

4. Mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış muhtaçlık sınırına eşit veya üzerinde devamlı bir geliri bulunan kişiler

5. Borçlar Kanununa göre, malları ve gelirleri devir edilerek bir sözleşme kapsamında gerçek veya hükmi şahıslarca kendilerine bakılan yaşlı, güçsüz, kimsesiz, özürlü ve muhtaç kişiler

6. Engellilik raporuna göre tüm vücut fonksiyon kaybı %40-69 arasında olan 18 yaşını doldurmuş bulunan ve her hangi bir işe yerleştirilmemiş olan engellilerden kanunen bakmakla yükümlüsü bulunanlara, bu yasa hükümlerinden yola çıkarak aylık bağlanmayacağı anlaşılmaktadır. Engellilik raporuna göre aylık bağlanması yüzdesi 2022 kanunun 4. maddesine dayanılarak n çıkarılan yönetmelikte gösterilmiştir. 25/03/2014 tarih ve 28952 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “65 yaşını doldurmuş muhtaç, güçsüz ve kimsesiz Türk vatandaşları ile engelli ve muhtaç Türk vatandaşlarına aylık bağlanması hakkında yönetmelikte; aylık bağlanacak engellilerin (yaşlı veya 18 yaşını doldurmuş) vücut fonksiyonlarında %70 oranında kayıp bulunması gerektiğini bildirmektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye’de ilk huzurevi 1966’da Konya’da, ikincisi ise Eskişehir’de açılmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Özel huzurevi hizmeti veren kuruluşlar şunlardır:

a. Dernek ve vakıflara ait kuruluşlar

b. Azınlıklara ait kuruluşlar

c. Gerçek kişilere ait (özel) kuruluşlar

Doğru cevap D seçeneğidir.

Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülüklerini ve yasal sorumluluklarını, ele alan hukuk dalına denir

Devletin yaşlılara yönelik pozitif ayrımcılığı Türk Ceza Kanunu’nda da yerini bulmaktadır. Yasada 65 yaşını tamamlamış ve hüküm giymiş yaşlılara özel tedbirler uygulaması gerektiği hükmü yer almaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar :
• Yararlılık
• Zarar vermeme

• Hasta özerkliğine saygı
• Adalettir

Gelişmiş ülkelerde insan hayatına verilen önem sonucu kişilik hak ve hukukunda gelişmeler olmuş ve hastanın bilgilendirilmesi ve tıbbi uygulamaları serbestçe kabul etmesi beklenmiştir. Tıpta bu ilkenin hayata geçmesi “aydınlatılmış onam” (informed consent) yoluyla olmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bulunan organın genç hastaya nakledilmesinin daha hakkaniyetli olduğu düşünülür. Burada tıp etiğinin yararlılık ilkesi geçerli olur. Genç hasta tercihinin sebebi daha iyi sonuç alınacağı ile ilgilidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı

1983 yılında çıkarılan 181 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Sağlık Bakanlığı’nın teşkilat görevleri yeniden düzenlenmiş, Sosyal Yardım görevi bu bakanlığın uhdesinden alınarak 2828 sayılı yasaya göre kurulan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna devredilmiştir. Daha sonra bu genel müdürlük 2011 yılında 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlanmıştır.

65 yaşını doldurmuş, çalışmayan ve varlığı olmayan kimselere yasa kapsamında aylık bağlanır.

Türkiye’de ilk huzurevi 1966’da Konya’da, ikincisi ise Eskişehir’de açılmıştır.

Özel bakım, ruh sağlığı yerinde olup, bulaşıcı hastalığı olmayan, yatağa bağımlı ya da fiziksel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle özel ilgi, destek ve koruma gerektiren yaşlılara verilen hizmeti kapsamaktadır.