TEMEL GERONTOLOJİ

“Yaşam Kalitesi (YK)”, yani “yaşamın niteliği”, mutlu olma ve yaşamdan hoşnut olmayı içeren, genel olarak “iyi olma hali” olarak da kullanılan bir kavramdır.

Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Çalışma Grubu (WHOQOL) yaşam kalitesini, “Bireyin içinde yaşadığı kültürel değerler sistemi ve kendi beklentileri açısından yaşamdaki durumu ile ilgili algısı” olarak tanımlar

Demografik sonuçlar, daha çok toplum düzeyinde yürütülen sağlık ve sosyal destek programlarının etkilerini gösteren sonuçlar.

Biyokimyasal sonuçlar, sağlık bilimlerinde en bilinen nesnel sonuç göstergelerindendir.

Makro düzey (toplum düzeyinde): Yaşam kalitesinin toplum düzeyinde kullanımı, sadece hastalar üzerinde değil, toplumun bütünü (hasta olsun sağlıklı olsun) üzerinde uygulanan sağlık programlarının başarısını değerlendirmek amacıyla kullanımı anlamına gelir.

Orta düzey (Klinikte hasta grupları üzerinde):

Yaygın olarak “Sonuç araştırmaları” diye bilinen bu çalışmalar, sağlık alanında klinik koşullarda alternatif tedavi yöntemlerinin başarısını karşılaştırmak için yapılan çalışma- lardır.

Mikro düzey (Bireysel/hasta düzeyinde): Bu düzey, bir hekimin bir hastayı takip ederken her ziyaretinde diğer nesnel klinik (biyokimyasal, radyolojik tetkikler gibi) göstergeler yanında yaşam kalitesini de izlemek olarak tanımlanır.

Sağlığı geliştirici davranışlar, kişinin küçüklüğünden başlayarak benimsediği, doğru sağlık davranışları olarak tanımlanabilir.

Toplum bilimde “sosyal sermaye” olarak bilinen ve kişinin toplumsal desteği ilişkiler ağını ve toplum içinde yaşadığı güveni içeren çok değişkenli kavramın, yaşlıların yaşam kalitesi üzerinde belki de daha genç yaş gruplarından daha etkili olduğu bildirilmiştir

Bunun dışında, yaşlılarda uygun olmayan ilaç kullanımını araştırmayı amaçlayan “Beers” kriterleri ve toplumda yaşayan yaşlı bireylerde bakım ve hizmet kalitesini değerlendirmeyi amaçlayan HEDIS gibi bazı değerlendirme araçları yanında, “Kırılgan yaşlı bireylere sunulan bakım ve hizmetlerin değerlendirmesi-Kalite göstergeleri” sözcüklerinin baş harflerinden oluşan “ACOVE-QI” kısaltmasıyla bilinen ölçme setleri, 2000 yılında Amerikan RAND kuruluşu ve Kaliforniya LosAngeles Üniversitesi işbirliği ile geliştirilmiştir

Yaşam kalitesinin sağlık alanındaki kullanım amaçları şöyle sıralanabilir:

1. Hastalık ve tedavinin kişi üzerindeki etkilerinin tanımlanması,

2. Sağlık politikası ve klinik kararların oluşturulması,

3. Birincil korumanın etkisini değerlendirilmesi,

4. Ömrü uzatmak ve kişinin algıladığı iyilik halini geliştirmek için aktif tedavi seçenek- lerinin karşılaştırılması,

5. Destek tedavilere karar verilmesi

Doğru cevap E şıkkıdır.

Nesnel sağlık sonuçları dört ana grupta ince- lenir: (1) Demografik sonuçlar, (2) Biyokimyasal sonuçlar, (3) Antropometrik sonuçlar ve (5) İşlevsellikle ilgili (fonksiyonel) sonuçlar. Doğru cevap A şıkkıdır.

Biyokimyasal sonuçlar, sağlık bilimlerinde en bilinen nesnel sonuç göstergelerindendir. Örneğin bir şeker hastasının açlık, tokluk kan şekeri düzeyleri; kansızlığı olan bir hastanın kandaki şekilli ele- manlarının sayısı, kan demir düzeyi gibi göstergeler nesnel biyokimyasal sonuç göstergelerine örnek olarak verilebilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Sağlık hizmetlerinin sonuçlarını (nesnel veya öznel) dört ana başlıkta değerlendirebileceğimizi görüyoruz. Bunlar, bireyin işlevsel durumu, yaşamdan aldığı doyum, klinik başarı göstergeleri ve sağlık hizmetinin maliyetidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yaşam kalitesi, sağlık hizmetlerinde üç temel düzeyde kullanılır:

Makro düzey: Toplumun sağlığı ile ilgili genel politikaların belirlenmesi için yapılan araştırmalar (YK ölçeklerinin toplum standartlarını/normlarını oluşturma),

Orta düzey: Klinikte hasta grupları üzerinde (sonuç araştırmaları) ve

Mikro düzey: Bireysel/hasta düzeyinde.Doğru cevap D şıkkıdır.

Bir toplumda yaşlıların mutlu (nitlelikli) bir yaşama sahip olmaları onların aktif ve bağımsız yaşamalarından geçer. Doğru cevap C şıkkıdır.

Diğer yaş gruplarında olduğu gibi sağlık sorunları ve hastalıklar, yaşam kalitesini etkileyen değiş- kenler içinde en önemli grubu oluşturur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Alzheimer hastalarında yaşam Kalitesini değerlendirmek için kullanılan hastalığa özgün ölçek ise Alzheimer Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği (QOL-AD)’dir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Toplumların kalkınmasının anahtarı olarak, çocukluk çağından başlayarak dört ana alanın katkısıyla ekonomik büyüme sağlanacağı bilinir. Bu dört ana alan: Eğitim, sağlık, eşitlik ve sosyal sermaye’dir. Doğru cevap C şıkkıdır.

KATZ- Günlük yaşam aktivite indeksi (Kats,1963): Bu ölçek yaşlıların günlük yaşam aktivitelerini (GYA) sorguayan 6 sorudan oluşmaktadır. Bunlar, Banyo yapma; giyinme; tuvalet; hareket; boşaltım ve beslenme sorularıdır. Ayrıca bir de alet (telefon, çeşitli ev gereçleri vb.) kullanımı ile ilgili GYA ölçekleri de mevcuttur. Doğru cevap B şıkkıdır.