TEMEL GERONTOLOJİ

Yaşlarda kronik ağrı yaşam kalitesini çok olumsuz olarak etkiler. Ağrı, yaşlı bireylerde anksiyete, depresyon, uyku bozuklukları ve hareket kısıtlılığına yol açar.

Yaşlılarda uyku bozukluklarının tedavisinde, uyku bozukluğu şikayeti ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir. Tedavide altta yatan neden anlaşılmaya çalışılmalıdır. Öncelikli olarak ilaç dışı yöntemler denenmelidir.

Yaşlılarda sık rastlanan ağrı nedenleri aşağıdaki gibidir (kanser dışındakiler):
1. Damarsal kökenli ağrılar: Otoimmün hastalıklar (bağışıklıkla ilgili): Temporal arterit (Şakak damarlarında iltihaplanma), İskemik hastalıklar (damarsal beslenmenin bozulması): anjina pektoris (göğüs ağrısı), Periferik vasküler (damarsal) hastalıklar, Tıkayıcı hastalıklar (damarlarda tıkanıklık yapan) arteriyel emboli.
2. Nörojenik kökenli ağrılar: Sinir kökü basıları, periferik nöropatiler, postherpetik nevraljiler (örneğin zona sonrası ağrılar), talamik sendrom.
3. Kemik kökenli ağrılar: Senil osteoporoz (yaşlılığa bağlı kemik erimesi), Paget hastalığı (Kemik yapım ve yıkım dengesinin bozulması) deformitelere ve hareketsizliğe neden olur.
4. Eklem kökenli ağrılar: Osteoartrit (eklem kireçlenmesi), servikal-lumbal spondiloz (omurgada kireçlenme), eklemleri tutan diğer hastalıklar.
5. Adale kökenli ağrılar: Polimiyaljia romatika (adale romatizması), hastalıklara ve ilaçlara ikincil miyopatiler (adale hastalığı), fibromiyalji, miyofasiyal ağrılar (yumuşak dokulara bağlı ağrılar), hareketsizliğe bağlı adale ve tendon (adale kirişleri) kontraktürleri (kısalmaları).
6. Viseral (iç organ) kökenli ağrılar: Peptik ülser veya hiatal herni(fıtık), safra kesesi taşı, divertiküller, spastik kolon, kabızlık, hemoroid

Osteoporozda en önemli risk faktörleri olarak:
• Kadın olmak
• 50 yaşın üstünde olmak
• Menopoza girmiş olmak
• Erkeklerde tetosterondaki azalma
• Düşük kalsiyum içeren yiyeceklerle beslenme
ve vitamin D eksikliği
• Fiziksel aktivitenin azlığı, sedanter yaşam
• Sigara içmek
• Kısa boylu, düşük kilolu olmak
• Ailede osteoporozlu kişilerin olması gösterilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Senkop, beyne giden kan akımının azalmasına bağlı olarak bilincin ve postural tonusun geçici kaybına denir. Baygınlık hissi ya da presenkop, ani güç kaybı, başağrısı, bulanık görme, terleme, bulantı, kusma belirtilerinin olduğu durumdur. Doğru cevap A'dır.

Uykuya dalmakda ve sürdürmede güçlük, sabah erken kalkma ve kalktığında dinlenilememiş olmadır. Yaşlılıkta en sık karşılaşılan uyku yakınmasıdır. İnsomnia süresine göre; kısa süreli ve süreğen (kronik) olmak üzere sınıflandırılır. Kısa süreli uykusuzluk geçici bir stresle ilişkilidir. Birkaç gün ya da hafta devam eder. Kronik insomnia ise daha uzun sürelidir. Kronik uykusuzluk, yaşam kalitesinin bozulmasına,
uykululuk haline ve kazalarda artmaya neden olur.

Kemiklerin normalde bulunması gereken anatomik şeklin dışında başka bir şekilde bulunması durumuna deformite denmektedir.

Peptik ülser veya hiatal herni(fıtık), safra kesesi taşı, divertiküller, spastik kolon, kabızlık ve hemoroid Viseral (iç organ) kökenli ağrılar grubu içerisindeki hastalıklardır.

Düşmeler, yaşlılarda en sık rastlanan travma türüdür.

Akromegali, büyüme hormonunun aşırı üretilmesi sonucu ortaya çıkan kronik hastalıktır.

Kemiklerin normalde bulunması gereken anatomik şeklin dışında başka bir şekilde bulunması durumuna deformite denir.

Sarı nokta hastalığı; gözde makula adı verilen bölgenin yaşlanmaya bağlı olarak bozulmasıdır.

Zaman içinde kemikler kalsiyum kaybederek delikli, zayıf ve kolay kırılabilir hale gelir. Bu durum osteoporozda görülür.

Büyüme hormonunun aşırı üretilmesi sonucu ortaya çıkan ve kronik olan hastalık akromegalidir.

Posterior serebral arterden yetersiz kan akışıyla ilişkili olabilen, talamusun hasar görmesi sonucu vücudun ağrıya karşı aşırı hassas hale geldiği nadir görülen bir nörolojik bozukluk Talamik sendrom olarak adlandırılır.

Hafif diş eti hastalığı olan “Gingivitis” yetersiz ağız hijyeni sonucu ortaya çıkar. Gingivitisin tedavi edilmesinde evde iyi ağız bakımı önemlidir. Gingivitis tedavi edilmezse ilerleyerek “periodontitis” oluşur. Diş plağı içindeki bakteriler, diş eti iltihabına neden olur. Diş plağının fırçalamayla diş üzerinden uzaklaştırılması gerekir. Özellikle ağız ve diş temizliği yetersiz, ağız kuruluğu olan, diş eti hastalıkları olan yaşlılarda ağız kokusu olur.

Sosyal ya da hijyenik sorun haline gelen ve objektif olarak gösterilebilen idrar kaçırmaktır. Üriner inkontinans sık karşılaşılan bir sorundur.
Kadınlarda daha sık karşılaşılır. Yaşla beraber mesanenin kasılması, kapasitesi ve işemeyi erteleyebilme yeteneği azalır. İdrar inkontinansı yaşlılar için büyük bir problem haline gelebilmektedir. Utanma, çekingenlik, soyutlanma ve depresyona neden olabilmektedir.

Presbiyopi, yaşlı görmesi anlamına gelir. Presbiyopi en yaygın göz rahtsızlığıdır. Belli bir yaşa gelen insanların tümü bu durumdan etkilenir.
Yaşa bağlı olarak yakına bakış için gözün gösterdiği uyumun kaybolmasıdır. Presbiyopinin gelişmesindeki nedenler; lensdeki yaşlanma ve
buna bağlı olarak lensin esnekliğinin kaybı ve iç katman esnekliğinde meydana gelen değişikliklerdir. Presbiyopi 40’lı yaşlarda başlar, bu durum daha önceden hipermetropisi olan kişilerde daha belirgin olur.

Beyne giden kan akımının azalmasına bağlı olarak bilincin ve postural tonusun geçici kaybına senkop denir. Baygınlık hissi ya da presenkop,
ani güç kaybı, başağrısı, bulanık görme, terleme, bulantı, kusma belirtilerinin olduğu durumdur, senkop bu durumun daha ileri halini gösterir. Bilinç kaybının düzeyi değişkendir. Hasta bazen çevresinden tamamen habersiz değildir. Konuşulan sesleri duyabilir veya çevredeki insanları bulanık olarak görebilir. Çoğunlukla tam bir bilinç kaybı ve cevapsızlık oluşur. Hasta hareketsiz yatar, tüm kasları gevşemiş, göz bebekleri genişlemiştir. Nabızları zayıf, yavaş ya da hissedilemez, sistolik kan basıncı düşer, solunum çoğunlukla seçilemez.

Birden fazla bilişsel alanda kişinin gündelik yaşamını etkileyen, sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulmaya yol açan ilerleyici bozulma ile karakterize bir nörodejeneratif sendroma demans adı verilir.