TEMEL GERONTOLOJİ - Deneme Sınavı - 4

Devletin yaşlılara yönelik pozitif ayrımcılığı Türk Ceza Kanunu’nda da yerini bulmaktadır. Yasada 65 yaşını tamamlamış ve hüküm giymiş yaşlılara özel tedbirler uygulaması gerektiği hükmü yer almaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar :
• Yararlılık
• Zarar vermeme

• Hasta özerkliğine saygı
• Adalettir

Gelişmiş ülkelerde insan hayatına verilen önem sonucu kişilik hak ve hukukunda gelişmeler olmuş ve hastanın bilgilendirilmesi ve tıbbi uygulamaları serbestçe kabul etmesi beklenmiştir. Tıpta bu ilkenin hayata geçmesi “aydınlatılmış onam” (informed consent) yoluyla olmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bulunan organın genç hastaya nakledilmesinin daha hakkaniyetli olduğu düşünülür. Burada tıp etiğinin yararlılık ilkesi geçerli olur. Genç hasta tercihinin sebebi daha iyi sonuç alınacağı ile ilgilidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı

1983 yılında çıkarılan 181 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Sağlık Bakanlığı’nın teşkilat görevleri yeniden düzenlenmiş, Sosyal Yardım görevi bu bakanlığın uhdesinden alınarak 2828 sayılı yasaya göre kurulan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna devredilmiştir. Daha sonra bu genel müdürlük 2011 yılında 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlanmıştır.

65 yaşını doldurmuş, çalışmayan ve varlığı olmayan kimselere yasa kapsamında aylık bağlanır.

Türkiye’de ilk huzurevi 1966’da Konya’da, ikincisi ise Eskişehir’de açılmıştır.

Özel bakım, ruh sağlığı yerinde olup, bulaşıcı hastalığı olmayan, yatağa bağımlı ya da fiziksel ve zihinsel gerilemeleri nedeniyle özel ilgi, destek ve koruma gerektiren yaşlılara verilen hizmeti kapsamaktadır.

Yaşlılık Hukuku, yaşlının haklarını, onlara karşı devletin ve kişilerin yükümlülüklerini ve yasal sorumluluklarını, ele alan hukuk dalına denir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesi “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle
ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” demektedir. Bu ifadeyle toplumun tüm kesimlerinin
eşit haklara sahip olduğunu vurgulamaktadır. 12
Eylül 2010 tarihinde Anayasada yapılan bir değişiklikle bu madde hükümleri yeniden düzenlenmiştir. Madde hükmünde “Kadınlar ve erkekler
eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama
geçmesini sağlamakla yükümlüdür”, “Bu maksatla
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Ve “Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp
ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve
gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı
sayılmaz.”

Tıp etiğinin değerleri dört ilkeye dayanmaktadır. Bunlar (Erdem, 2006):
• Yararlılık
• Zarar vermeme
• Hasta özerkliğine saygı
• Adalettir.
İlk iki ilke kaynağını Hipokrat Hekimliği geleneğinden almaktadır. Son ikisi ise günümüzde tıbbi gelişmelerin sonucu ortaya çıkmış ilkelerdir.

Çalışanlar Yönünden Temel Etik İlkeler
• Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci
• Halka hizmet bilinci
• Hizmet standartlarına uyma
• Amaç ve misyona bağlılık
• Dürüstlük ve tarafsızlık
• Saygınlık ve güven
• Nezaket ve saygı
• Yetkili makamlara bildirim
• Çıkar çatışmasından kaçınma
• Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması
• Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı
• Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı
• Savurganlıktan kaçınma
• Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan
• Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık
• Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu
• Eski kamu görevlileriyle ilişkiler
• Mal bildiriminde bulunma

Yaşlı ve hasta hizmetlerinin tarihçesi 1700’lü
yıllara kadar uzanır. Önceleri kiliselerin desteği ile
bir araya gelen gönüllüler evlere, özellikle yoksul
hastalara yemek ve yardım götürmek amacıyla ev
ziyaretleri yaptılar. 1796’da kurulan Boston Dispanseri, Amerika’da evde bakım hizmeti sunan ilk
kuruluştur.

Kanunun 21. maddesinde “kurum, korunmaya, bakıma, yardıma muhtaç aile, çocuk, özürlü ve yaşlılar ile sosyal hizmetlere muhtaç diğer kişileri tespit ve incelemekle görevlidir.  Bu kişilerin kuruma duyurulmasında ve kurum ile
işbirliği yapılmasında; mahalli mülki amirler, sağlık kuruluşları, köy muhtarları, genel kolluk kuvvetleri ve belediye zabıta memurlarının yükümlü olduğu yasada vurgulanmaktadır.

Türkiye’de yaşlılara kurumsal olarak hizmet veren kurumun Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı’dır. Türkiye’de ilk huzurevi 1966’da Konya’da, ikincisi ise Eskişehir’de açılmıştır.

Bakanlık bünyesinde kurulan 11 genel müdürlükten konumuzla ilgili olan “Engelli ve Yaşlı
Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür.” Ayrıca Aile ve
Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü engelli ve
yaşlıları da içermesi nedeniyle dolaylı ilgili genel
müdürlük olarak kabul edilebilir. Engelli ve Yaşlı
Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şunlardır (Madde 71):

a) Bakanlığın engellilere ve yaşlılara yönelik
koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmek,
b) Engelliliğin önlenmesi ile engellilerin eğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, ayrımcılığa uğramadan insan haklarından yararlanarak
toplumsal hayata katılmaları ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla gerekli çalışmaları
koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek,
c) Engellilerin sorunlarını ve çözüm yollarını
araştırmak, bu konuda uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak,
ç) Engellilerle ilgili konularda inceleme ve
araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve
uygulamak,
d) Münhasıran engellilere tanınan haklar ve
sunulan hizmetlerden yararlanmada kullanılmak üzere hazırlanan engelli kimlik kartlarına ilişkin işleri yürütmek,
e) Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin
olarak ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi amacıyla gerekli çalışmaları koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek,
f) Yaşlılara sunulan sosyal hizmet modellerini
geliştirmek,
g) Yaşlıların ve bakıma muhtaç engellilerin, yaşamlarını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadan sürdürebilecekleri sosyal desteklerin verilmesi için gerekli mekanizmaları
kurmak, var olanları standardize etmek, uygulamaları takip etmek ve denetlemek,
ğ) Yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statü
ve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılmasına, boş zamanlarının etkili bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin mekanizmalar oluşturmak,
h) Kamu kurum ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişilerce engellilere ve yaşlılara yönelik yürütülen sosyal hizmet
faaliyetlerine ilişkin ilke, usûl ve standartları
belirlemek ve bunlara uyulmasını sağlamak.

Türkiye’de 2828 sayılı kanunun 34 ve 35.
maddelerine dayanılarak yaşlılara hizmet vermek
üzere açılacak huzurevlerinin açılış ve işleyişlerinin yönetmelikle düzenleneceği belirtilmektedir.
Yönetmelikte kurum ve kişilere ait huzurevlerinin
ve bakımevlerinin açılış, hizmet, personel ve işleyiş koşulları ile ücret, denetim, devir ve kapatılma
işlem ve esaslarının neler olduğu açıklanmaktadır.
Özel huzurevi hizmeti veren kuruluşlar şunlardır:
a. Dernek ve vakıflara ait kuruluşlar
b. Azınlıklara ait kuruluşlar
c. Gerçek kişilere ait (özel) kuruluşlar

Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarınca verilen
evde sağlık hizmeti, illerde Halk Sağlığı Müdürlükleri evde sağlık koordinasyon merkezlerine, hastanelere şahsen veya telefonla, yataklı kurumlarda
görevli sağlık personeli ve aile hekiminin yönlendirmesi ile başlamaktadır. Hizmet sırasında; başvurusu alınan hastanın evi en yakın zaman içinde
sağlık ekibince (hekim, hemşire, sağlık teknikeri, şoför) ziyaret edilir. Hasta hekim tarafından değerlendirilip, değerlendirme formuna tedavi ve
tetkik bilgileri yazılır. Hemşire takip formunu hazırlar ve takibini yapar. Sonra ziyaret planı yapar.
Planın bir nüshası hasta yakınına verilir. Hizmet
alan hastalar 50-80 yaş arasındadır.

Uluslararası yaşlılık yılı 1999 yılında kutlanmıştır.