TEMEL GERONTOLOJİ - Deneme Sınavı - 8

De facto sayım yöntemi kişinin sayım günü bulunduğu yerin nüfusuna sayılmasıdır.  1990 yılında nüfus kanununda yapılan değişiklikle sayımın on yılda bir yapılması kararlaştırıldı ve “De Facto” yöntemle yapılan son sayım 2000 yılında yapılan nüfus sayımı idi.

Nüfusun temel göstergesi olan doğal nüfus artış hızı yıllık olarak hesaplanır ve kaba doğum hızından kaba ölüm hızının çıkarılması ile elde edilir. Ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Doğru yanıt D'dir.

Bir ülkede demografik yapının değişimini izlemek için nüfusun aktif ve bağımlılık yapısını
görmek gerekir. 0-14 yaş grubu ile 65 yaşüzeri nüfus bağımlı, 15-64 yaş grubu aktif nüfusu temsil eder. 2014 yılı nüfus dağılımına göre Türkiye’de 0-14 yaş grubu çocukların oranı %24,28, 65 yaş üzeri yaşlı nüfus %7,96, 15-64 yaş grubu ise %67,76’dir. Doğru yanıt E'dir.

Birinci evrede bulunan bir ülkede doğum (birth rate) ve ölüm hızları (death rate) yüksek, nüfusun büyümesi de, bu yüksek ölümler sebebiyle gerçekleşmez. İkinci evrede ölüm
hızı dramatik bir şekilde düşer ve nüfus artışı yükselişe geçer. Üçüncü evrede doğum hızının düşmesi tabloya eşlik eder; ancak, nüfus artışı azalarak devam eder. Bu
iki dönemde toplumlarda “nüfus patlaması (population explosion)” olayı yaşanır. Demografik dönüşümün dördüncü evresinde ise hem doğum ve hem de
ölüm hızları düştüğü için tıpkı birinci evrede olduğu gibi nüfus büyümesi durur. Toplum kendi içinde ileri yaşlı topluma evrilmiş olur. Doğru yanıt D'dir.

Gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfusun yüksek olması nedeniyle bağımlı nüfus oranları yüksek olmaktadır. Bu sonuca yol açan faktörlerin başında doğurganlığın ciddi azalış göstermesi gelir. Bu süreç toplumda çocukların azalması, ölümlerin azalmasının katkısı ile aktif olarak çalışan nüfusun ve yaşlı nüfusun artması ile sonuçlanır. Gelişmiş ülkelerde ortanca yaş günümüzde 40-45 yaşlara arasındadır. Bazı ileri ülkelerde doğum hızının yüksek seyretmesi nedeniyle ortanca yaş diğer ülkelere oranlara daha düşük olabilmektedir. Örneğin ABD’lerinde ortanca yaş 36,9 ile dikkat çekmektedir. Gelişmiş ülkelerde önümüzdeki 40 yıl içinde ortanca yaş 50’li yaşlara uzayacaktır. Bu tür ülkelerde yaşlı nüfus toplam nüfusun %14-25’i arasında olup “ileri yaşlı toplum”
olarak adlandırılır.

Öye yandan yaşlılığın yaygınlaşmasının pozitif bir boyutu bulunabilir. Gelişmekte olan ülkelerde ölümlerin azalması ile üretken çağdaki nüfusun artışını bir fırsata çevirme potansiyeli bulunmaktadır. Demograflar bu durumu “demografik hediye” olarak tanımlamaktadırlar. Bu özellikleri taşıyan gelişmekte olan ülkelerde, doğum oranlarında azalış ve genç nüfusun hızla işgücüne katılması gerçekleşiyor. İşgücü piyasasında oluşan arz fazlalığı ekonomide daha büyük bir büyüme hızına ulaşma fırsatı yaratabiliyor. Buna örnek olarak Güney Kore ve Singapur gösterilmektedir. Demografik hediye sürecinden faydalanabilmek için artan işgücünün istihdam edilebilmesi gerekmektedir. Türkiye'de genç işsizlik oranı oldukça yüksek düzeydedir. Doğru Yanıt D'dir.

Demografik göstergelere göre 2050 yılında Türkiye'de ortanca yaşın 40.2 olması beklenmektedir (ss 34, Tablo 2.6 ya göre).

Yaşlılığı değerlendiren geleneksel yaklaşım, bedensel ve zihinsel kayıplar üzerinden hareket eder. 1950 yıllarda kabul edilen bu görüş günümüzde önemini yitirmiştir. Yaşlanma sürecinde ortaya çıkan bedensel ve zihinsel kayıplar kişiden kişiye göre farklılıklar gösterir. Zihinsel yetenekler çocukluk ve ve gençlik döneminde gelişir otuzlu yaşlarda doruğa ulaşır. Sonra gerilemeye başlar. Devlet kurumları bu kayıplar üzerine sistem kurarak yaşlılığı
yapılandırma girişimlerinin başarısız olma ihtimali yüksektir. Yaşlılığı bu yönde ele alma yaklaşımı sonunda toplumda yaşlıların dışlanmasına yol açacaktır. Bu geleneksel görüşe karşılık günümüzdeki yaklaşım, yaşlılık sorunlarının çözümünde yaşlının bağımsız yaşamasının önkabulü ile mümkün olacağı düşünülmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Türkiye genelinde kadın başına beklenen canlı doğum sayısı 2’nin biraz üzerinde seyrediyor iken, ülke çapında doğurganlık düzeyleri birbirinden farklılık göstermektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre; kadın başına beklenen canlı doğum sayısı Şanlıurfa’da 4,5 ve Ağrı’da 4’tür. Canlı doğum sayıları Edirne’de 1,5 ve Karabük ve Kırklareli’nde yaklaşık 1,6 ile Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Demografi, insan nüfusu ile ilgili gelişmeleri istatistik yardımı ile inceleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A şıkkıdır.

“Demografi” terimi ilk kez, 1855 yılında Fransa’da, Achille Guillard’ın yayınladığı “Beşeri istatistiğin öğeleri veya karşılaştırmalı demografi” adlı eserde kullanılmıştır. Doğru cevap  C şıkkıdır.

parametre bir ana kütleye ilişkin sayısal özelliklere denir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Türkiye’de bölgeler arasında ortanca yaş yönünden ciddi farklılıklar vardır. Doğurganlığın yüksek olduğu illerde ortanca yaş oldukça düşüktür. Doğru cevap D şıkkıdır.

Genç toplumlar ise ekonomik yönden daha az gelişimiş toplumlardır. Toplumda eğitim düzeyi düşüktür ve gelir dağılımı nispeten bozuktur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bağımlılık yükü 0-14 yaş grubu ile 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfusun toplamının aktif yaştaki nüfusa oranlanan ağırlığına denir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Toplumların demografik yapısının ve toplumsal değişimini yansıtan ölçütler olarak:

0 yaşta ve 60 yaş üstünde beklenen yaşam süresinin uzaması,

Medyan yaşın yükselmesi,

Toplam doğurganlık hızının düşmesi,

65 yaş üstü nüfusun artması ve yaşlıların sayısının kendi içinde değişim göstermesi,

Yaşlı bağımlı oranının yükselmesi, gösterilmektedir.Doğru cevap C şıkkıdır.

Gelişmiş ülkelerde ise ortanca yaş günümüzde 40-45 yaşlara arasındadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Pozitif sağlık, bir hastalığı olmayan bireyin kendini tam iyilik içinde hisstemesi ve üretken olması anlamına gelmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yaşlı nüfusun çoğunu kadınlar oluşturmaktadır. Kadınların erkeklerden daha fazla yaşaması sebebiyle hemen her yerde bu fazlalığı korurlar. Küresel olarak günümüzde 60 yaş üzeri her 100 kadına karşılık 85 erkek bulunur. Doğru cevap B şıkkıdır.

Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında Belçikalı bir istatistikçinin gözetiminde yapıldı ve ülke nüfusu 13,6 milyon olarak bunlundu.