TEMEL GERONTOLOJİ - Deneme Sınavı - 4

Yakınsama kuramı: Yakınsama kuramına göre, gelişmiş ülkelerde ailelerin geniş aileden çekirdek aileye dönüşmesi süreci aileler tarafından sağlanan bakım hizmetlerinin özel sektör ve/veya kamu sektörü tarafından sağlanması gerekliliği ortaya çıkacaktır. Doğru cevap D'dir.

Yaşam döngüsü kuramı: Yaşam döngüsü kuramına göre, kişiler yaşamlarına net tüketici olarak başlayıp net üretici olarak geçirdikleri bir dönemden sonra yeniden net tüketici oldukları bir döneme girerler. Doğru cevap E'dir.

Varlık akışı kuramı: Bu kuram, kuşaklar arası kaynak akışına odaklanarak doğurganlık ile ilgili kararların hangi temelde alındığını açıklamaya çalışır Doğru cevap A'dır.

Yaşamdan kopma (disengagement) kuramı: Yaşlıların toplumsal rollerinden geri çekilmesine odaklanır. Sosyolojide yaşlılık üzerine geliştirilen ilk kuramdır ve yaşlıların toplumsal rollerinden geri çekilmesine odaklanır. Bu kuram makro ve mikro davranışı uzlaşı ve uyum ekseninde birleştiren yapısal işlevselcilik modelinin bir ürünü olduğu için yaşlının rollerinden geri çekilmesinin hem birey hem de toplum için işlevsel olduğunu söyler. Doğru cevap B'dir.

Etkinlik kuramı: Bireylerin sosyal olarak aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağını savunur. Yaşamdan geri çekilme kuramından farklı olarak, etkinlik kuramı bireylerin sosyal olarak aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağını savunur. Doğru cevap D'dir.

Sosyal yapılandırmacılık: Sosyal yaşama ilişkin pek çok olgunun verili bir özü olmadığını, toplum tarafından kurgulandığını belirtir. Olgular ve olgulara ilişkin deneyimler, içinde bulunulan sosyo-kültürel yapı çerçevesinde anlam kazanır. Doğru cevap D'dir.

Yaşlı ayrımcılığı, yaşlıya yönelik olumlu ya dan olumsuz tavır, tutum ve önyargıları kapsayan, sosyal ve toplumsal bir sorun olarak değerlendirilmektedir. Yaşlı ayrımcılığı terimi ilk defa 1969 yılında Robert Butler tarafından kullanılmıştır. Butler yaşlı ayrımcılığını; cinsiyet ve ırk ayrımcılığına benzeyen ve kişilere sadece yaşı nedeni ile yapılan ayrımcılık olarak tanımlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Patolojik yaşlanma; yaşlılık döneminde ya da çocukluktan başlayarak maddi nitelikli sıkıntıların doğurduğu beslenme ve sağlık sorunları gibi nedenlerle ortaya çıkan bir durumdur. Doğru cevap A'dır.

Aktif yaşlanma; ekonomik, toplumsal, siyasal, kültürel anlamda etkin olarak yaşlanılan süreç olarak ifade edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü aktif yaşlanmayı, “insanların yaşlanmasıyla birlikte yaşam kalitelerini geliştirmek amacıyla sağlık, katılım ve güvenlikle ilgili olanakları en uygun hale getirme süreci” olarak tanımlamaktadır. Kavramda yer alan aktif kelimesi insanların fiziksel olarak iyi durumda oldukları ya da çalıştıkları dönemde değil sosyal, ekonomik, kültürel, manevi ve yurttaşlıkla ilgili konularda süreklilik gösteren bir katılımı ifade etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sağlıkta Hakkaniyet: Sağlık yönünden bölgesel farklılıkların en aza indirilmesidir. Doğru cevap B'dir.

Yaşam döngüsü kuramı: Yaşam döngüsü kuramına göre, kişiler yaşamlarına net tüketici olarak başlayıp net üretici olarak geçirdikleri bir dönemden sonra yeniden net tüketici oldukları bir döneme girerler.

Etkinlik kuramı: Bireylerin sosyal olarak aktif olduğu ölçüde yaşamdan duyacakları doyumun artacağını savunur.

Antroploji: İnsanın kökenini, evrimini, biyolojik özelliklerini, toplumsal ve kültürel yönlerini inceleyen bilim, insan bilimidir.

Yaş Grubu: Yaşı temel alarak üyeliğini belirleyen örgütlü insan sınıfına denir. Kuramsal olarak bir yaş grubuna üyelik kendiliğinden gerçekleşir: Uygun yaşa ulaşan herkes, koşulsuz olarak belirli bir yaş grubuna dâhil olur. Bir yaş grubuna üye olma ya da birinden diğerine geçme, bireysel olarak biyolojik bir ayrımla (ergenlik gibi) ya da evlilik ve doğum gibi toplumsal açıdan tanınmış bir konum değişikliği ile de olur.

Aile, “biyolojik ilişkiler sonucu insan türünün devamını sağlayan, toplumsallaşma sürecinin ilk ortaya çıktığı, karşılıklı ilişkilerin belirli kurallara bağlandığı, o güne dek toplumda oluşturulmuş zenginlikleri kuşaktan kuşağa aktaran, biyolojik, psikolojik, ekonomik, toplumsal, hukuksal vb. yönleri bulunan toplumsal bir birim” olarak tanımlanmaktadır.

Ekonomik İstismar: Genelllikle aile üyeleri tarafından yaşlının maaş, nakit para, değerli eşya, gayrimenkul gibi sahip olduğu varlıklarına tümden el koyması veya bunları zaman zaman kullanması şeklinde tanımlanabilir. Ailenin dışından bireylerin bu tip edimleri ise “yaşlı dolandırıcılığı” olarak adlandırılabilir.

Yaşlılık döneminde ya da çocukluktan başlayarak maddi nitelikli sıkıntıların doğurduğu beslenme ve sağlık sorunları gibi nedenlerle ortaya çıkan duruma patalojik yaşlanma denmektedir. Doğru cevap E'dir.

Psikolojik yaşlanma yaşa bağlı olarak bireyin davranışsal uyum yeteneklerinde ortaya çıkan değişimlerdir. Yaşlanmayı etkileyen dört neden saptanmıştır.
1. Verimli bir işten yoksun kalmak, pasif kalmaya zorunlu olmak,
2. Fiziksel gücün zayıflaması ve bedensel yakınmaların ortaya çıkması,
3. Eğlenceden yoksunluk, yaşamın zevk veren deneyimlerinden ve sevinçlerinden vazgeçmek veya bunların dışında bırakılmak,
4. Ölüme yaklaşımın bilincinde olmaktır. Doğru cevap D'dir.

Yaşam doyumu bir insanın beklentileri (ne istediği) ve elinde olanların (ne elde ettiği) karşılanması ile elde edilen durum ya da sonuçtur. Literatürde yaşam doyumunu etkileyen bazı etmenler olarak; cinsiyet, yaş, eğitim, gelir, sosyal köken, medeni durum, sağlık, sosyal ilişkiler ağı, sosyal etkinlik düzeyi ve huzurevi yaşantısı sayılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Etkinlik kuramı, sembolik etkileşimcilik perspektifine dayanır. Bu açıdan her birey benlik imgesini ve daha özgül olarak, davranış ve rollerini karşısındaki kişinin tepkilerini yorumlayarak oluşturur. Dolayısıyla insanlar arasındaki iletişim dinamik bir biçimde ve ortak bir anlamın atfedilmesiyle kurulur. Bu bakış açısına göre benlik sabit, değişmez değildir; etkileşimlerle sürekli yeni özellikler kazanır. Sembolik etkileşimci açıdan bakıldığında başarılı yaşlanma, insanın kaybettiği rolleri yeni rollerle ikame etmesiyle mümkündür. Yaşlı insanların yaşam doyumu sağlamak için sürekli aktif olmak istediklerini ve bunun gerekliliğini temel alan bu yaklaşım, yaşlılarla yapılan araştırmalardan edinilen veriler sonucunda her yaşlıda böyle bir isteğin olmayabileceği öne sürülerek eleştirilmiştir. Doğru cevap E'dir.