TEMEL GERONTOLOJİ - Deneme Sınavı - 2

Yaşlanmaya bağlı olarak sempatik ve parasempatik aktivitede değişimler görülür ve bunun sonucu olarak önemli sağlık problemi görülür. Sempatik sinir sisteminde norepinefrin salgısı artar, uzaklaştırılması yavaşlar ve reseptörleri azalır. Ayrıca otonom sinir sisteminin refleks cevapları azalır. Yukarda saydığımız değişimler nedeni ile termoregulasyon, kan basıncının düzenlenmesi, dışkılama (anal), idrar yapma (üretral) ile ilgili sfinkterlerin kontrolünde problemler görülür.

Diğer bir kalori kısıtlanmasının antiaging teoirisi ise hormesistir. Hormesis kavramı, toksik maddelerin düşük konsantrasyonlarından yaşamı
devam ettirebilmeyi ve bu maddelere karşı geliştirilen uyum (adaptif ) olguları açıklamak için öne sürülen bir kavramdır.

Çizgili kaslardan 750 türden fazla madde salgılanır. Bunlardan bazıları hormon gibi etki eder ve
miyokin olarak isimlendirilir. En çok bilenen miyokinler TNF-α, beyin kökenli sinir büyütücü faktör (BDNF), IL-6, IL-8, IL-15, myostatin, myonektin, kemik şekillendirici faktor-4 (BMP4) gibileridir.

Anti-aging tıp uygulamaları çok popülerdir ve yaşlanmanın oluşumunun önlenmesinde ve yaşa bağlı hastalıkların seyrinin geciktirilmesinde önemli
bir rol oynar. Örneğin egzersiz ve diyet kalpdamar hastalıkları, bunama, çeşitli kanser türleri, depresyon, inme ve tip 2 diyabet riskini azaltır. Bunula beraber, bazı ant-aging tıp uygulamaları kadar farmakolojik ve besinsel ek ürünleri yaşlanmayı yavaşlattığı veya tersine yaşlanmayı geri döndürdüğü sihirli bir değnek olduğunu iddia etmektedirler. Bu sihirli ürünlerin içinde antioksidanlar (C ve E vitamini vs.), aminoasitler (methionin), ilaçlar (deprenil) ve hormonlar (melatonin, DHEA, büyüme hormonu, östrojen ve testosteron) sayılabilir. Bu ürünlerden hiçbirinin yaşlanmayı geciktirdiği veya tersine çevirdiğine ait güvenilir bir kanıt bulunmamaktadır.

Paratiroid hormon kan kalsiyum düzenlenmesinde D vitamini ile birlikte temel hormondur. Plazma paratiroid hormon düzeyleri, paratiroid bezlerinin salgılanması yaş ilerledikçe artmaktadır.

Mitokondiriyal yaşlılık teorisi: Mitokondri
serbest oksijen radikallerinin en çok üretildiği
ve hücre organelleri içinde ROS hasarına
en çok uğrayandır. Hasara uğramış
mitokondiriyal DNA ve diğer molekülleri
nedeni ile ATP üretimi azalır ve azalmış
ATP üretimi ise hücrede fonksiyon kaybına
neden olarak yaşlanmaya neden olur.

Somatik mutasyon: Genomik ve mitokondiriyal
DNA, radyasyon, ROS (reaktif oksijen
türleri) ve diğer çevresel kimyasal ajanlara
maruz kaldığında hücre hasarına neden olur.
Genomik DNA ve mitokondiriyal DNA,
radyasyon, ROS (reaktif oksijen türleri) ve
diğer çevresel kimyasal ajanlar hasara neden
olur. Ancak DNA hasarının onarılması
nedeni ile bu mekanizma ile yaşlanmanın
gerçekleşip gerçekleşmediği net olmamakla
birlikte, kabul gören bir kuramdır. Artmış
DNA hasarı, tamir mekanizmaları ile onarılamaz
düzeye ulaştığında hücre bölünmesi,
transkripisyon ve tranlasyon yetersizliğine
neden olarak hücrede fonksiyon yetersizliğine
yol açarak yaşlanmada rol oynar.

Hücre metabolizması için oksijen kullanılır. Oksijen kullanımı sonucu %1-3 oranında serbest oksijen radikali oluşur. Ayrıca radyasyon ve çeşitli kimyasal maddeler de hücrede serbest oksijen radikallerinin üretimine neden olur. Bu oksijen radikalleri arasında süperoksit anyonu, hidrojen peroksit, hidroksil radikali en başta sayılacaklardandır. Serbest oksijen radikalleri DNA, protein, fosfolipit gibi moleküllerine kolayca bağlanarak yapı ve fonksiyonlarını değiştirir. Bunun sonucu olarak DNA’da mutasyon ve gen fonksiyon değişikliği neden olurken, protein ve fosfolipit yapısında değişimler ise hücrede yapısal ve fonksiyonel değişimlere neden olarak hücrede bölünebilme yeteneği ve hücrenin tamir mekanizmaları azalır.

Glikasyon, şekerin (glikoz) karbonil grubu ile makromoleküllerin (protein, DNA vb.) amino grupları arasındaki nonenzimatik reaksiyonu sonucu artmış glikasyon son ürünleri (AGE) yapımının artmasıdır.

Apoptozisi ise programlanmış hücre ölümüdür. Bu ölüm yollu organogenezis, doku yenilenmesi ve orta derecede hasara uğramış hücrelerin yenilenmesi için kullanılır. Apoptoz, hücre ve hücre organel bütünlüğü bozulmaksızın ATP (Adenosine Triphosphate) enerjisi kullanılan genler tarafında kontrol edilen bir süreç sonucu gerçekleşir. Apopotik hücreler en son makrofajlar tarafından fagosite edilerek uzaklaştırılır.

Çok güçlü bir travma sonucu hücre yapısı bozulur, hücre parçalanır veya inflamatuvar bir yanıt sonucu hücre şişer ve hücre zar bütünlüğü bozularak nekroze olur.

Apoptozisi ise programlanmış hücre ölümüdür. Bu ölüm yollu organogenezis, doku yenilenmesi ve orta derecede hasara uğramış hücrelerin yenilenmesi için kullanılır. Apoptoz, hücre ve hücre organel bütünlüğü bozulmaksızın ATP (Adenosine Triphosphate) enerjisi kullanılan genler tarafında kontrol edilen bir süreç sonucu gerçekleşir. Apopotik hücreler en son makrofajlar tarafından fagosite edilerek uzaklaştırılır. Apoptoz üç yolla gerçekleşir; (1) ekstrinsik yolla bir madde (tümor nekroze edici faktör-TNF gibi) hücrenin ölüm reseptörlerine bağlanarak başlar; (2) serbest oksijen radikalleri gibi ajanlar mitokondri içine kalsiyum girişini tetikleyerek başlattığı mekanizma ve (3) çekirdek DNA hasarı ile başlayan yol.

Başarılı bir şekilde yaşlanabilen bireylerin yaşlanmaya bağlı fizyolojik sistemlerin fonksiyonel kayıpları genelde minimal düzeydedir ancak nadiren çok belirgindir. Yaşlanama bağlı fizyolojik bozukluklar bireyden bireye göre değişlik gösterir. Kiminde bir veya birden fazla sistemde çok belirgin fonksiyonel kayıplar varken kimdi de ise çok ciddi bir kayıp olmaz. Üreme sistemi hariç hem kadın hem de erkekte yaşlanma süreçleri birbirine çok benzer. Bu farklılığa bağlı olarak kemik erimesi (osteoporoz) kadınlarda daha erken yaşta ortaya çıkmaya başlar.

Yaşlanma ile artan tek doku kas dokusu değil, yağ dokusudur.

İntrinsik yaşlanmaya bağlı olarak dış epidermis tabakası ve stratum korneumun kalınlığı değişmezken, epidermis tabakası biraz incelir.

Osteoprozun engellenmesi için bireyin D vitamini ve kalsiyumdan zengin diyet ile yeterli miktarda beslenmesi, yeterince güneş ışığına maruz kalması düzenli egzersiz yapması (ağırlık kaldırma), aşırı kahve ve tuz tüketilmemesi, alkol, sigara ve asit düzenleyici gazlı içeceklerden (kalsiyum atılımını artırır) uzak durulması gerekir.

Damardaki değişimler sonucu damar duvarında kolajen çöker, fibronektin birikir ve bağdokusu molekülleri arasında nonezimatik glikolazyon sonucu AGE bağları artar, elastin lifleri parçalanır ve ara bağ dokusunda kalsiyum birikimi sonucu damarda sertleşmesi meydana gelir. Bu değişim ateroskleroz olarak adlandırılır. Artmış stres, sanayileşme ve çevre kirliğin artması ile ateroskleroz riski daha erken yaşta oluşmaya başlar ve bazen endotel tabakası yırtılarak kalp krizi, inme gibi damar tıkanıklıklarına neden olur.

Hücresel ve moleküller
düzeyde yaşa bağlı meydana gelen değişimler fizyolojik
sistemlerin tümünde fonksiyonel bozuklukları
görülmeye başlayabilir. Başarılı bir şekilde
yaşlanabilen bireylerin yaşlanmaya bağlı fizyolojik
sistemlerin fonksiyonel kayıpları genelde minimal
düzeydedir ancak nadiren çok belirgindir. Yaşlanama
bağlı fizyolojik bozukluklar bireyden bireye
göre değişlik gösterir. Kiminde bir veya birden
fazla sistemde çok belirgin fonksiyonel kayıplar
varken kimdi de ise çok ciddi bir kayıp olmaz.
Üreme sistemi hariç hem kadın hem de erkekte
yaşlanma süreçleri birbirine çok benzer. Bu farklılığa
bağlı olarak kemik erimesi (osteoporoz) kadınlarda
daha erken yaşta ortaya çıkmaya başlar.
Sonuçta bir bireyin 75 yaşına geldiğinde 30 yaşındaki
birine göre beyin ağırlığı 92’ye, bazal metabolizma
hızı %84’e, böbrekte plazmanın süzülme
hızı %70’e ve maksimum solunum kapasitesi
%43’e kadar düşer.

İleri yaşlarda en fazla etkilenen solunum fonksiyonudur.

Yağsız doku olarak tarif edilen kas ve kemik kütlesi ise otuzlu yaşlarda maksimum
değerlere ulaşır.

Yaşlanma ile el ve ayak tırnaklarında incelme değil kalınlaşma başlar ve uzaması da yavaşlar.