TEMEL GERONTOLOJİ - Deneme Sınavı - 12

Gerontoloji, yaşlılık sürecini yaşlanmanın nedenlerini ve koşullarını, yaşla ilgili davranış biçimlerini ve yaşlanma süreci çerçevesinde değişen tutum ve davranış kalıplarını inceleyen bir bilim dalıdır. Yaşlanma teorileri, biyolojisi, fizyolojisi, demografisi, epidemiyolojisi, psiko-sosyal değişiklikler, bunların bireysel ve toplumsal sonuçlarını tüm yönleriyle inceler.

Geriatri ise yaşlılık halinde ortaya çıkan hastalıklar ile ilgilenen, yaşlılıktan doğan hastalıkların koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici ve sosyal yönleriyle ilgilenen tıp biliminin bir dalıdır.

Aristoteles(İÖ 384-322), yaşlılığı olumsuz bir görüntü olarak tarif etmiştir. Yaşlı insanın kavgacı, geçimsiz, huysuz kişiler olduğundan bahsetmiştir. Aristoteles, yaşlılığın bir hastalık olduğunu düşünmüştür.

Türkiye’de ise yaşlılık konusunda ilk bilimsel dernek Prof. Dr. Velittin Kalınkara’nın girişimleriyle 1998’de kurulmuştur. “Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği (YASAD)”, yaşlıların yaşam kalitesinin arttırılması ve ulusal yaşlılık politikalarının alt yapısını hazırlamak amacıyla araştırmalar yapmak üzere kurulmuştur.

Bilişsel yaş: Bireyin öğrenme ve sosyal çevreye uyum yeteneğine göre bulunduğu yaştır.

Nöroendokrin Teorisi: Yaşlanmada beyinde bulunan hipofiz bezindeki değişikliklerin rol oynadığı görüşü vardır.

Yaşlılarda meydana gelen başlıca değişiklikler şunlardır (Gökçe Kutsal, 2006):

1. Organ sistemlerinin rezerv kapasitelerinde azalma (özellikle stres periyotlarında belirginleşme).

2. Homeostatik kontrolde azalma (termoregülasyon sisteminde bozukluk, baroreseptör duyarlılığında azalma).

3. Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinde azalma (pozisyon değişikliği ile karakterize ortostatik hipotansiyon, değişen ısıya adaptasyonda zayıflık).

4. Stres cevap kapasitesinde azalma (ateş, anemi).

5. Yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkan ve giderek artan bu kayıpların sonunda; birey hastalıklara ve yaralanmalara karşı korunmasız bir hale gelmektedir.

Gerontolojinin Ortak Çalışmalar Yaptığı Bazı Bilim Dalları

Konuşma terapistleri: Hastaların iletişimi ile ilgili konularda çalışırlar. Yutma ile ilgili sorunlar da konuşma terapistlerinin ilgilendiği sorunlardır.

Psikolojik yaşlanma: Zeka, hafıza gibi alanlarda fonksiyon azalmasıyla birlikte davranış değişikliği şeklinde ortaya çıkan yaşlanmadır.

Doğum oranları azalmış, ölüm oranları azalmış, anne çocuk sağlığı sorunları azalmış, antibiyotiklerin keşfiyle enfeksiyon hastalıklarında azalma olmuş, teknolojinin gelişmesi, insanların eğitim düzeylerinin yükselmesi, sağlık hizmetlerinde meydana gelen gelişmeler nedeniyle hastalıklar daha çok tedavi edilebilir olmuş, böylece insanlar daha uzun yaşamaya başlamışlardır.

İnsanın doğum yılına göre olduğu yaş “Kronolojik yaş” tır.

İbn-i Sina’nın bu tıp kitabına göre yaşam dört bölümden oluşmaktadır; “büyüme dönemi, yaşamın baharı, yaşlılık dönemi ve eli ayağı tutmaz olan dönem”.

“Gerontological Society of America” Türkiye'de gerçekleştirilen yaşlılıkla ilgili bir gelişme değildir.

Yirminci yüzyılın başlarına kadar uzun bir yaşam için gereken şartlar yoktu. Avrupa’da ortalama yaşam süresi 50 yıldı.

Biyolojik yaş, hücre ve organlarda meydana gelen biyolojik süreçlerle ilişkili olarak ortaya çıkan yaştır.

Hukuksal yaş, yasal hak ve görevleriyle ilişkili olan yaştır. Yani hukuk kurallarına göre kişinin reşit olma yaşı, evlenme yaşı, suç yaşı vardır.

Aşınma Teorisi: Bu teoriye göre, organizma tıpkı makinede olduğu gibi çalıştıkça eskimektedir. Bedende fizyolojik dengeyi sağlayan homeostatik mekanizmalar vardır. Homeostatik mekanizmada gençlerin dayanabildiği durumlar, yaşlıların yaşamını tehdit edebilmektedir.

Yaşlılık dönemindeki riskli gruplar şunlardır:
1. Çok yaşlı grup (80 yaş ve üzerindekiler)
2. Yalnız yaşayanlar
3. Huzurevlerinde yaşayanlar
4. Çocuksuz yaşlılar
5. Kronik bir hastalığı olanlar
6. Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede güçlük çekenler

Gerontoloji, bu hastaların evde ya da kurumlarda bakımıyla ilgili araştırmalar yapmaktadır. Gerontopsikiyatri, bu hastaların sorunlarıyla ilgilenir.