TEMEL CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 4

Ceza muhakemesinin yapılmasını veya yapılan muhakemenin sonunda verilecek kararların kağıt üzerinde kalmamasını sağlamak amacıyla, kural olarak, ceza muhakemesinde karar verme yetkisini haiz olan yetkililer tarafından, gecikmede sakınca bulunan durumlarda, geçici olarak başvurulan ve hükümden önce bazı temel hak ve özgürlüklere müdahaleyi gerektiren önlemlere koruma tedbirleri adı verilmektedir.

Gözaltı, yakalanan kişinin soruşturmanın ta­mamlanması amacıyla, kanunda öngörülen süre ile sınırlı olarak hakim önüne çıkarılıncaya veya serbest bırakılıncaya kadar Cumhuriyet savcısının emriyle kişi özgürlüğünün geçici olarak ortadan kaldırılmasıdır.

CMK m. 91/1 gözaltı süresinin, yakalama yeri­ne en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren 24 saati geçemeyeceğini öngörmüştür.

CMK m. 100/4’e göre “sadece adli para cezası­nı gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis ce­zasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez.” Bundan başka Çocuk Koruma Kanunu m. 21’de “on beş yaşını doldurma­mış olan çocuklar hakkında üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerden dolayı tutuklama kararı verilemez” hükmü yer almaktadır

Tutuklamanın, ceza gibi hatta ondan da ağır etki eden bir koruma tedbiri olması nedeniyle Anayasa ve CMK, buna münhasıran hakim tarafından karar verilebileceğini belirtmiştir (AY m. 19/3, CMK m. 101). Burada sözü edilen yetkili hakim, soruşturma evresinde sulh ceza hakimidir.

Tutuklamanın, ceza gibi hatta ondan da ağır etki eden bir koruma tedbiri olması nedeniyle Anayasa ve CMK, buna münhasıran hakim tarafından karar verilebileceğini belirtmiştir (AY m. 19/3, CMK m. 101). Burada sözü edilen yetkili hakim, soruşturma evresinde sulh ceza hakimidir (CMK m. 101, 162, 163). Kovuşturma evresinde ise olaya bakan mah­keme tutuklama kararı vermeye yetkili olup (CMK m. 101), kararı, resen veya Cumhuriyet savcısının talebi üzerine verebilir.

Elkoyma işlemi, kural olarak hakim kararı ile mümkündür. Soruşturma evresinde sulh ceza haki­mi, kovuşturma evresinde ise, olaya bakan mahkeme elkoyma kararını verir.Bu kuralın istisnası CMK m. 127’de düzenlenmektedir. Buna göre gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda Cumhuriyet savcısı, Cumhuriyet savcısına ulaşılamaması durumunda ise kolluk amirleri elkoyma emri verebilirler. İster el­koyma kararı, isterse emri söz konusu olsun, bunun yazılı olması gerekir. Gecikmede sakınca bulunması nedeniyle Cumhuriyet savcısı, ona ulaşılamama­sı durumunda da kolluk amiri tarafından elkoyma emri verilmesi durumunda elkoymanın 24 saat için­de hakim onayına sunulması gerekir.

Elkoyma işlemi, kural olarak hakim kararı ile mümkündür. Gecikmede sakınca bulunması nedeniyle Cumhuriyet savcısı, ona ulaşılamama­sı durumunda da kolluk amiri tarafından elkoyma emri verilmesi durumunda elkoymanın 24 saat için­de hakim onayına sunulması gerekir. Hâkim, kara­rını elkoymadan itibaren 48 saat içinde açıklar, aksi halde elkoyma kendiliğinden kalkar.

İnceleme Süresi CMK’nin 174. maddesinin birinci fıkrasına göre, mahkeme tarafından, iddianamenin ve so­ruşturma evrakının verildiği tarihten itibaren on­beş gün içinde soruşturma evresine ilişkin bütün belgeler incelendikten sonra, şekli yönden ve delil yönünden eksik veya hatalı noktalar belirtilmek suretiyle iddianamenin Cumhuriyet Başsavcılığına iadesine karar verilecektir.

Muhakeme konusu olay hakkında beş duyuları marifetiyle öğrendiklerini hâkim veya Cumhuriyet Savcısına anlatan üçüncü kişilere tanık, bunların yaptıkları açıklamalara da tanık açıklamaları denmektedir.

5187 sayılı Basın Kanunun 26. maddesinin birinci fıkrasına göre, basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu Kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının bir muhakeme şartı olarak, günlük süreli yayınlar yönünden dört ay, diğer basılmış eserler yönünden altı ay içinde açılması zorunludur.

Müdafi, şüpheli veya sanığın ceza muhakemesinde
savunmasını yapan avukatı
ifade etmektedir

CMK m. 149’da şüpheli veya sanığın kendisi­ne bir müdafi seçmesi, düzenlenmiştir.

CMK m. 150’de ise şüpheli veya müdafie müdafi görevlendirilmesi düzenlen­miştir.

“Şüpheli veya sanık, so­ruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilir; kanunî temsilcisi varsa, o da şüpheliye veya sanığa müdafi seçebilir. Müdafi yardımından yararlanmak bir hak olduğundan, zorunlu müdafiliğin söz ko­nusu olduğu haller dışında, şüpheli veya sanık mü­dafi seçmek hakkını kullanmayabilir.” ifadesi aşağıdakilerin hangisinde sunulmuştur?

Savunma, suçlamaya karşı sanığın yararı-na yürütülen; onu hukuki ve fiilî açıdan korumayı amaçlayan bir faaliyettir.

CMK m. 154/1’e göre, şüpheli veya sanık,
vekâletname aranmaksızın müdafii ile her zaman ve
konuşulanları başkalarının duyamayacağı bir ortamda
görüşebilecektir. Ayrıca bu kişilerin müdafii ile
yazışmaları denetime tâbi tutulamayacaktır.

CMK’ye göre, 
sanık, kovuşturmanın başlamasından itibaren
hükmün kesinleşmesine kadar, suç
şüphesi altında bulunan kişiyi ifade eder.

Anayasa m. 36’da adil yargılama hakkı anayasal
bir hak olarak açıkça teminat altına alınmıştır

Muhakemenin halkın girebileceği
yerlerde yapılmasını ve muhakeme tutanaklarının
halka açıklanabilmesini ifade eden ilkeye halka
açıklık ilkesi denmektedir