TEMEL CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 7

Yargılama kavramı, kollektif olarak yürütülen muhakeme faaliyetinde, hukuka
uygun bir şekilde uyuşmazlığa son veren, uyuşmazlığı bir kararla (yargı) kesip atan makamın görevini ifade etmektedir.

Muhakemesiz ceza olmaz ilkesi, bireyler arasında suç nedeniyle çıkan uyuşmazlıkların çözümü için, yargılama makamlarına başvurma mecburiyetini ifade etmektedir.

Ceza davalarına ilk kez bakan ve “olay mahkemesi” olarak da adlandırılan ilk derece mahkemeleri, TeşK m. 8’e göre, asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinden oluşmaktadır.

Bölge adliye mahkemeleri, adli yargı ilk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara
bağlamak amacıyla kurulmuştur (TeşK. m. 33).

Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin üç temel görevi bulunmaktadır. Buna göre ceza daireleri, adli yargı ilk derece ceza mahkemelerince verilen ve kesin
olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamaktadır. Yine yargı çevresi içerisinde bulunan adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmektedir. Keza yargı çevresindeki adli yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukuki veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adli yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkında karar vermektir (TeşK. m. 37).

Yargıtay kural olarak, olay mahkemeleri tarafından verilen “hükümleri” hukuki bakımdan inceleyen Yüksek Mahkeme olup hukuk kuralarının mahkemelerce uygulanmasını denetleyerek içtihatlar vasıtasıyla ülke genelinde uygulama birliği sağlamaktadır. Yargıtay istisna olarak olay mahkemesi veya itiraz mercii olarak da görev yapmaktadır.

Sınai Mülkiyet Kanunun 156. maddesine göre,bbu Kanunda tanımlanan marka taklitçiliği suçu bakımından görevli mahkeme, fikri ve sınai haklar ceza mahkemesidir

Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu m. 3/1-ç’ye göre Cumhurbaşkanını, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hâkimler ve Savcılar Kurulu ve Sayıştay başkan ve üyelerini, Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanlarını görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak Anayasa Mahkemesinin görevleri arasında sayılmıştır.

Anayasa m. 37’de, “hiç kimse kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz, bir kimseyi kanunen tâbi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz” denilmek suretiyle Türkiye’de olağan hâkim ilkesinin geçerli olduğu ifade edilmiştir.

Görev yasakları ise, daha önce davanın esasına ilişkin bir kanaate sahip olan
hâkimin, daha sonra aynı uyuşmazlık önüne gelmesi durumunda tarafsız hareket edemeyeceği şüphesine dayanmaktadır.

Görev, sanığa isnat edilen suç tipi ve bu suçun cezasının ağırlığı dikkate alınarak, yargılama yetkisinin ilk derece olay mahkemelerinden hangisine ait olduğunun belirlenmesidir

Anayasanın 2. maddesinde yer alan hukuk devleti, faaliyetlerinde hukuk kurallarıyla bağlı olan, vatandaşlarına hukuki güvenlik sağlayan devleti ifade etmektedir.

AİHS m.2’ye göre ve AY m.17 hükmüne göre
yaşama hakkının 4 istisnası vardır.
• Ölüm Cezası
• Meşru Müdafaa
• Yakalama ve kaçmanın önlenmesi
• Ayaklanmanın bastırılması

Kanun önünde eşitlik hakkına göre, herkes hukuk önünde eşit haklara sahiptir. Hukuk önünde eşitlik hakkı kanunların ayrımcı olmaması, hakimlerin ve memurların yasaları uygularken ayrımcı bir şekilde davranmaması anlamına gelir.

Orantılılık, elde edilmek istenen yarar ile kullanılan araç arasında bir dengenin olmasını gerektirir. Bu nedenle hukuk devletinde idarenin tüm işlem ve eylemleri hukuka uygun ve orantılı olmalıdır.

Devleti temsil eden makamların soruşturma yapması kuralı, “ceza soruşturmasının kamusallığı” olarak ifade edilmektedir.

Gerekçe; takdirin akla, hukuka ve dosyaya uygun açıklamasıdır. Kararların gerekçeli olması, kararı veren hakimin yargılama esnasında elde ettiği delilleri, doğru yöntemlerle tartışarak maddi gerçekliğe uygun biçimde değerlendirip değerlendirmediğini göstermektedir.

Yetkili makam tarafından kamu davasının açılmasını; açılan kamu davasının, muhakeme sonuçlanıncaya kadar savcılıkça yürütülmesini ifade eden ilkeye kovuşturma mecburiyeti ilkesi adı verilmektedir

Bir fiilin işlendiği haberinin alınması üzerine, bu fiilleri takibe yetkili makamlar tarafından derhal soruşturma evresine başlayıp başlamamakta; soruşturma evresinin neticesinde ceza ve güvenlik tedbiri takibini gerektirecek hususlarda fiilin ve failin belli olmasına, yeterli emareler teşkil edecek vakıaların bulunmasına yani şüphelerin ciddî olduğunun tespit edilmesine rağmen savcının kamu davasını açıp açmamakta; ve nihayet kamu davasını muhakeme sonuçlanıncaya kadar yürütüp yürütmemekte takdir yetkisinin bulunduğunu”
ifade eden ilkeye maslahata (maksada) uygunluk ilkesi (oportunite ilkesi) denmektedir.

Bireylerin birbirlerine ceza vermesinin engellenmesi amacıyla kabul edilen
muhakemesiz ceza olmaz ilkesi, bir kişiye suç isnadı şeklinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümü için, yargılama makamlarına başvurma mecburiyetini ifade etmektedir

Bir fiilin yargılanmasına başlanabilmesi için, kural olarak, o fiilin suç teşkil ettiğinin ve failin cezalandırılması gerektiğinin ileri sürülmesini ifade eden ilkeye davasız yargılama olmaz ilkesi denmektedir.