TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ II

Yaşamboyu öğrenme, genel olarak, bireyin kendi kişisel, sosyal ya da mesleki yeterliliğini çeşitli nedenlere bağlı olarak yaşamı boyunca değiştirmek ya da geliştirmek istemesidir. Öğrenme olanaklarını yaşamın tümüne yayılmasını vurgulayan yaşamboyu öğrenme, bireyin sahip olduğu ya da olmasını istediği yeterliklerini yaşamı boyunca geliştirmeyi ya da değiştirmeyi amaç edinen devamlı bir süreçtir. Bu nedenle yaşamboyu öğrenme bireyin bilinçli, gönüllü, kendini güdüleyerek ve amaçlı biçimde ya­şamı boyunca öğrenmeye devam etmesi ilkesiyle açıklanabilir. Bireyin bilgi, beceri, ilgi ve yeterliklerini geliştirmek amacıyla yaşamı boyunca katıldığı formal ya da informal her türlü öğrenme etkinliğidir.  Yaşam boyu öğrenmenin amacı tüm yaş gruplarındaki bireylerin nitelikli öğrenme olanaklarına ve çeşitli öğrenme deneyimlerine eşit ve açık biçimde erişim sağlamalarını kolaylaştırmaktır.

Yaşamboyu öğrenme işbaşında ve mesleki eği­timin ötesinde bireylerarası iletişim, takım çalışması, duygusal zeka ve problem çözmeye dayalı becerileri de kapsayan bir tutum ve disiplin olarak ele alınmalıdır. Başka bir deyişle, yaşamboyu öğrenme denildiğinde, iş başında eğitim anlaşılmamalıdır, çünkü bu yönde gerçekleştirilen eğitim, bir kurum ya da organizasyonda olumlu sonuçlara ulaşabilmek için bireylerin sadece kurum yararına olumlu davranışlar, bilgi ve beceriler kazanmasına yönelik bir süreci içermektedir ve merkezinde kurum vardır. Oysa öğrenme süreci bire­yin normal alışkanlıkları ve davranış kalıplarının değişiminde fiziksel ve zihinsel süreçleri içerir ve merkezinde birey vardır.

Kişisel gelişim, bireyin, bireyler arası ve bireyler içindeki beceri ve yeterliklerinin ge­lişimini ifade eder.

Planlı gelişim, bireyin çalışma yaşamı boyunca almış olduğu formal dersler, diploma­lar, lisansüstü eğitim ya da teknik yeterlikler gibi çeşitli eğitim biçimlerini içerir.

Rastlantıya bağlı gelişim, bireyin iş yaşamı ve iş dışındaki yaşamında ortaya çıkan planlanmamış öğrenmesini ifade eder.

Deneyime dayalı gelişim, kısaca bireyin yaparak öğrenmesidir. Bu gelişim türü bire­yin, diğer bireylerin yaptıklarını gözlemleyerek ve uygulamalar yoluyla ileri düzey beceri­ler ve yeterlikler kazanmasını içerir.

Yaşamboyu öğrenmenin, geleneksel öğrenmeye göre öne çıkan dört özelliğinden söz edilebilir. Bunlar; yapılandırılmıştan yapılandırılmamışa bütün öğrenme biçimlerini kapsayan ve yaşamla bağlantılı sistemik bir öğrenme görüşünün sağlanması, öğrenenin merkeze konulması, öğrenenin bireysel farklılıklarını dikkate alarak öğrenme motivasyonunun sağlanması ve eğitim politikasının kişisel, sosyal, kültürel ve mesleki ka­zanımlar yanında bir yurttaş olarak ülkesine kazanımlar sağlayacak çeşitli amaçlara vurgu yapar. Bu bağlamda soru kökünde öğreneni temel almasına değinilmiştir.

Bilgiye dayalı her sorunun çözülebilmesi ya da gereksinimin giderilebilmesi anlamına gelen bilgiye dayalı beceriler, bilgi okuryazarının sahip olması gereken becerilerdir. Bu beceriler Bruce’a göre (1997) şu boyutlarla açıklanmaktadır:

Bu bağlamda soru kökünde belirtilen bilgi yığınları içerisinden doğru ya da yanlış bilgiyi ayırt etmede zorlanma bilgi sürecini yönetebilme becerisi ile ilişkilidir.

Hangi eğitim yaklaşımıyla gerçekleşirse gerçekleşsin etkili ve verimli bir yetişkin eğitiminden söz edebilmek için yetişkin olarak adlandırılan bireylerin;

Sıralanan bu değişkenler bireyin kendi içsel durumuna yönelik değişkenlerdir. Ancak seçeneklerde verilen çalışma/iş koşulları bireyin dışındaki değişkenlerden birisidir.

Yaşamboyu öğrenmenin temel ilkeleri çerçevesinde; herkesin temel becerilere sahip olmasını sağlamak, insan kaynaklarına daha fazla yatırım yapmak, eğitimde yeniliklerin ve yeni yöntemlerin geliştirilmesini sağlamak, önceki eğitimleri kabul etmek ve bu eğitimleri belgelendirmek, gerektiğinde isteyen bireylere yaşamboyu eğitimleri için rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sağlamak ve bu eğitimi öğrenenlere yakınlaştırmak yani kolayca ulaşılabilir olmasını sağlamak yaşamboyu öğrenmenin temel stratejilerini oluşturmaktadır.

Ülkemiz için 2014-2018 dönemi için yaşamboyu öğrenme strateji belgesi ve eylem planı hazırlanmıştır. Bu belgenin hazır­lanmasındaki amaç, ülkemizde toplumun ihtiyaç ve beklentilerine cevap verebilecek bir yaşamboyu öğrenme sistemini oluşturmak ve bu sistemi işler ve sürdürülebilir duruma getirmektir. Hazırlanan strateji belgesi ve eylem planında yer alan öncelikler altı boyutta belirlenmeye çalışılmıştır. Bunlar;

Dolayısıyla öğrenilenlerin tanınmasına yönelik yönelik sistemin geliştirilmesi değil önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik sistemin geliştirilmesi eylem planında yer almaktadır.

KAÇD’lerdeki açıklık, bilgiyi talep eden bireyler ve bilgi kaynakları ara­sında sınırların ortadan kalktığı öğrenme yapısını ifade etmektedir. İlk uygulamalarda bağlantıcı anlayışa göre tasarımlanmış KAÇD’ler (connectivist- cMOOC) görülmekle birlikte sonrasında, xKAÇD (extention MOOC) olarak adlandırılan öğretimci bir anlayışa sahip olan KAÇD’ler hazırlanmaya başlamıştır. Öğretimci anlayışa sahip KAÇD’lerde içerik öğretici tarafından önceden belirlenmiş öğrenme çıktıları doğrultusunda yapılandırılmakta, öğrenenler arasındaki etkileşim ise daha sınırlı olarak yapılandırılmaktadır. Bağlantıcı KAÇD’ler, içeriğin farklı öğretim tasarım ilkeleri kullanılarak oluşturuldu­ğu, öğrenenlerin özellikle sosyal ağlar üzerinden sınırsız etkileşim kurabilmesine olanak veren bir yapıdır. Dersler herkese açıktır ve katılımı genellikle ücretsizdir.

Tam (mastery) öğrenme: KAÇD’ler katılımcılara belirli bir konuyu tam olarak öğrenmeleri için gerekli kaynakları (video, benzetimler, anlatımlar, linkler, bloglar vb) sunarak herkesin kendi hızında ve bireysel özelliklerine bağlı olarak içeriği takip edebilmesine başka bir deyişle tam öğrenebilmesine olanak sağlar.

Dolayısıyla yaşamboyu öğrenen bireylerin;
• Öğrenme ilgi ve gereksinimini saptayabilen,
• Öğrenme inancına sahip,
• Öğrenmeye istekli ve merakı olan,
• Bilgi okuryazarı,
• Öğrenme motivasyonuna sahip,
• Öğrenmede kararlılık gösteren ve
• Öğrenmeyi düzenleyebilen kişiler olması beklenmektedir.

Yaşamboyu öğrenme doğası gereği kişisel işlere odaklı olduğundan bireyin öğrenmesinde tek bir model yoktur, birden çok uygulama şekli vardır. Bunlar; kişisel gelişim, planlı
gelişim, rastlantıya bağlı gelişim ve deneyime dayalı gelişimdir.

KAÇD’lerin amaçları;

Carson (2005) Açık Ders Kaynaklarını;
• Ders formatında düzenlenmiş
• Çoğunlukla ücretsiz ve serbestçe ulaşılabilen
• Sayısal ortamda bulunan
• Kullanım ve adaptasyona belirli lisans koşulları (creative commons) ile açık
• Tek başına sertifika ya da diploma vermek amacıyla kullanılmayan
• Yüksek kaliteli eğitim kaynakları olarak açıklamıştır.

Avrupa Birliği Komisyonu yaşamboyu
öğrenme memorandumunda 21. yüzyıl yaşamboyu öğrenme çerçevesinin nasıl olması gerektiğini altı temel stratejiyle açıklamıştır. Bunlar;
1. Herkes için temel beceriler,
2. İnsan kaynaklarına daha fazla yatırım,
3. Eğitimde yeniliklerin ve yeni yöntemlerin geliştirilmesi,
4. Her türlü eğitime değer verilmesi/belgelendirilmesi,
5. Rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin yeniden gözden geçirilmesi,
6. Eğitimin olabildiğince öğrenenlere yakınlaştırılmasıdır

2014-2018 dönemi için yaşamboyu öğrenme strateji belgesi ve eylem planı öncelikleri;

1. Toplumda yaşamboyu öğrenme kültürü ve farkındalığının oluşturulması,
2. Yaşamboyu öğrenme fırsatlarının ve sunumunun artırılması,
3. Yaşamboyu öğrenme fırsatlarına erişiminin artırılması,
4. Yaşamboyu öğrenme için rehberlik ve danışmanlık sisteminin geliştirilmesi,
5. Önceki öğrenmelerin tanınmasına yönelik sistemin geliştirilmesi,
6. Yaşamboyu öğrenme izleme ve değerlendirme sisteminin geliştirilmesidir.

Hangi eğitim
yaklaşımıyla gerçekleşirse gerçekleşsin etkili ve verimli bir yetişkin eğitiminden söz edebilmek için yetişkin olarak adlandırılan bireylerin;
• Kendini doğru olarak algılaması
• Deneyimlerinin olması
• Öğrenmeye hazır olması
• Öğrenme yöneliminin olması ve
• Öğrenme motivasyonlarının olması gerekmektedir.

Bilgiye dayalı her sorunun çözülebilmesi ya da gereksinimin giderilebilmesi anlamına
gelen bilgiye dayalı beceriler, bilgi okuryazarının sahip olması gereken becerilerdir. Bu
beceriler Bruce’a göre (1997) aşağıda belirtilen boyutlarla açıklanmaktadır:
• Bilgi teknolojisini kullanma becerisi
• Bilgi kaynaklarını kullanma becerisi
• Bilgi sürecini yönetebilme becerisi
• Bilgiyi kontrol edebilme becerisi
• Bilgi birikimi oluşturabilme becerisi
• Bilgi birikimini geliştirebilme becerisi ve
• Bilgelik yani başkalarına yararlı olma becerisidir.

Doyle’a göre (1994) bilgi okuryazarı;
• Doğru ve yeterli bilginin karar verme için temel oluşturduğunun bilincinde olan,
• Bilgi gereksinimini fark eden,
• Bilgi gereksinimine bağlı olarak sorularını formüle eden,
• Bilginin potansiyel kaynaklarını belirleyebilen,
• Başarılı bir bilgi arama stratejisi geliştirebilen,
• Bilgisayar ve diğer teknolojileri kullanarak bilgi kaynaklarına kolaylıkla ulaşabilen,
• Bilgiyi değerlendirebilen,
• Uygulama yapabilmek için bilgiyi düzenleyen,
• Mevcut bilgi yapısı içinde yeni bilgiyi birleştirebilen,
• Bilgiyi eleştirel düşünme ve sorun çözmede kullanabilendir.

Yaşamboyu öğrenme;