Engelli Yetişkin ve Yaşlı Bireylerin Beslenmesi

Gelişimsel engellilik; kısaca kronik ciddi engellilik durumu olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda zihinsel veya fiziksel noksanlık veya bu iki durumun kombinasyonu şeklinde de ifade edilebilir. Birey 22 yaşını doldurmadan önce ortaya çıkar ve yaşam süresince devamlılık durumu söz konusu olabilir.  Gelişimsel engellilik; bireyin uzun dönem veya yaşam boyu genel veya özelleştirilmiş disiplinler arası bakım, tedavi ve diğer hizmetlerin kombinasyonuna ve bireysel planlama ile koordinasyona ihtiyaç duyulan bir süreçtir.

Zihinsel engellilik; iletişim, öz bakım, ortalamanın altında entelektüel kapasite, ev yaşamında ve hayatın her aşamasında kendi kendini idare etme, sağlık ve güvenlik, boş zaman veya çalışma hayatında ve sosyal becerilerdeki kısıtlamalar ile birlikte görülen en yaygın gelişimsel engellilik durumudur.

Otizm, serebral palsi ve down sendromu sayılabilir.

Otizm konuşma ve dil gelişiminde, tekrarlayan davranışlarda veya ritüellerde gecikme, sosyal etkileşimde bozulmalar ile tanımlanan gelişimsel engellilik durumudur.

Serebral Palsi vücudun farklı bölümlerini etkileyen, ilerleyici olmayan, kas kontrolü ve koordinasyonundaki bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Bu durum fetal, perinatal veya erken çocukluk gelişimi sürecinde beyinde oluşan hasar ile ortaya çıkmaktadır.

Down sendromu genetik bozukluk sonucu bireylerin 21. Kromozon çiftinde fazladan bir fazla kromozom bulunması durumudur.

Beden Kütle İndeksi Sınıflaması            BKİ (kg/m2)
ZAYIF                                                   <18.50
NORMAL                                            18.50-24.99
HAFIF ŞIŞMAN (KILOLU)                     25.00-29.99
ŞIŞMAN                                                 ≥30.00

Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin ögelerinin her birinin yeterli miktarda alınması ve vücuda uygun şekilde kullanılması durumuna “yeterli ve dengeli beslenme” denir.

I. Süt ve Süt Ürünleri

II. Et Grubu Besinler

III. Ekmek ve Tahıl Grubu

IV. Sebze ve Meyve Grubu

-Besinlerin tüketiminde çeşitlilik sağlayınız.
-Öğün atlamayınız.
-Özellikle kahvaltı yapmadan güne başlamayınız.
-Her gün 3 ana, 2- 3 ara öğün tüketmeye özen gösteriniz.
-Ayaküstü atıştırmalıklar ve fast food yemek tercihlerinden kaçınınız.
-Sağlıklı beslenmek için mevsiminde doğal ve taze besinler tercih ediniz.
-Şeker tüketiminizi azaltınız.
-Tuz tüketiminizi azaltınız. Az ama iyotlu tuz tüketiniz.
-Tam tahıl ürünlerini tercih ediniz.
-Günde en az 8-10 bardak su içiniz.
-Doymuş yağlar içeren hayvansal kaynaklı yağlar (tereyağı, iç yağ, kuyruk yağ) yerine doymamış yağ asitlerini içeren bitkisel sıvı yağları (zeytinyağı, ayçiçek yağı, mısırözü yağı vb.) tercih ediniz. Trans yağdan kaçınınız.
-Alkol tüketiminden kaçınınız.
-Gazlı içecekleri tüketmeyiniz. Şekerli içecekleri tüketmekten sakınınız.
-Yarım yağlı süt, ayran gibi içecekleri ve vitamin mineral açısından zengin taze sıkılmış az miktarda meyve sularınıtercih ediniz.

-Yiyecek alışverişlerinize tok karnına ve önceden hazırladığınız alışveriş listenizle çıkınız.
-Besinleri satın alırken ambalajlarını kontrol ediniz.
-Ambalajda yırtık, yıpranmış olanlarını ve teneke kutuda bulunan gıdalarda ise ezik, bombe yapmış ürünleri tercih etmeyiniz.
-Gıdaları satın alırken etiketlerini okuyunuz.
-Almak istediğiniz gıda ürününün ambalajında son kullanma tarihi, içindekiler ve kalori değeri gösteren tabloları kontrol ediniz.
-Mümkün olduğunca düşük enerjili, yağ içeriği az olan besinleri tercih ediniz.
-Sağlıklı beslenmek için işlem görmemiş ve zenginleştirilmiş tahıl ürünleri tercih ediniz. Örneğin; tam buğday ekmeği gibi.

-Yeterli ve dengeli beslenmenin temel koşullarından biri olan her öğünde 4 ana besin grubundan tüketilmeli.

-Öğün sayısı artırılmalı, az ve sık yemek yenilmelidir.

-İdeal vücut ağırlığı korunmalı, besinler yoluyla alınan enerji ile harcanan enerji arasındaki denge sağlanmalıdır.

-Yağlı besinlerin tüketimi sınırlandırılmalıdır. 

-Haşlama, ızgara ve fırında pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.

-Posa alımı artırılmalıdır.

-Günlük tuz tüketimi kısıtlanmalıdır.

-Basit karbonhidratlar (çay şekeri) denilen ve kan şekerini hemen yükselten şeker, şekerli besinler ve hamur işi tüketimi sınırlandırılmalıdır. 

-Dehidratasyondan kaçınmak için günlük sıvı tüketimi artırılmalıdır.

-Yaşlılarda su tüketimi günlük 1 litrenin altına düşmemelidir.

-Özel günlerde ve toplantılarda pasta, tatlı ve şekerleme tüketiminden olabildiğince kaçınılmalıdır.

-Besin tüketimini cazip hale getirmek için yiyeceğin lezzet ve çekiciliği artırılmalıdır.

-Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.

-Ağız ve diş sağlığına dikkat edilmelidir.

Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek ve ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlar bu
grupta yer alır.

Buğday, pirinç, mısır, çavdar, yulaf vb. gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, kahvaltılık gevrek, makarna, erişte vb. ürünler bu gruptadır.

Otizmli bireylerde yetersiz besin alımı, besin isteğinde sınırlılık, kalsiyum D vitamini besin ögelerinde yetersizlik, düşük vücut ağırlığı bununla beraber bazı bireylerde hafif şişmanlık ve obezite sorunları görülmektedir.

Serebral palsili bireylerde enerji harcamasındaki artışla birlikte gereksinimden fazla enerji alımı bazı bireylerde ise yutma güçlüğü nedeniyle yetersiz enerji, posa ve sıvı alımı gözlenmektedir.

Down sendromlu bireylerin bir kısmında ağızdan alım azalmakla birlikte diğer bir kısmında hafif şişmanlık ve obezite bununla birlikte gastrointestinal sisteme ilişkin sorunlar görülebilmektedir.

Boy uzunluğu ve vücut ağırlığına dayalı bir indeks olan beden kütle indeksi (BKİ), toplum düzeyinde şişmanlığı ve şişmanlık riskini tanımlamaktadır. BKİ’nin hesaplanabilmesi için vücut ağırlığı ve boy uzunluğu tekniğine göre ölçülür. Vücut ağırlığının (kg cinsinden) boy uzunluğunun (metre cinsinden) karesine bölünmesiyle hesaplanır.

Yaprakları çevreleyen yuvarlağın altında “Yeterli ve Dengeli Beslenme” ibaresi, üst yarısında ise zeytin dalları bulunmaktadır. Zeytin dalları, barışı temsil etmeleri yanında, dünyaca ünlü beslenme uzmanları tarafından sağlıklı olarak kabul edilen Akdeniz Diyetinin önemli bir unsuru olan zeytinyağını sembolize
ettiği için seçilmiştir.

Epilepsi ve nöbet sorunu olan bireylerde ilave testlere gereksinim olmakla birlikte, bu sağlık sorunları için kullanılan ilaçlar; kanda folik asit, karnitin, askorbik asit, kalsiyum, D vitamini, alkalin fosfataz, fosfor ve piridoksin düzeylerinin düşmesine neden olabilmektedir.