Gelişimsel Yetersizliği Olan Bebek, Çocuk ve Ergenlerin Beslenmesi

• Kas gücü ve buna bağlı kardiyak ve solunum fonksiyonlarının azalmasına (örneğin; zayıf öksürme kuvveti vb.),
• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına (örneğin; sık enfeksiyonlar, geç toparlanma vb)
• Bası yaralarının oluşmasına ve yara iyileşmesinin gecikmesine,
• Kemik kırıklarına,
• Cerrahi sonrası (örneğin; skolyoz cerrahisi) komplikasyon gelişme riskinin artmasına ve iyileşme süresinin gecikmesine,
• Hastaneye yatış sıklığı ve süresinin artmasına,
• Sağlık bakım giderlerinin artmasına neden olmaktadır.

-Diyetle Yetersiz Enerji ve Besin Ögesi Alımı

-Anormal Enerji Harcaması

-Artan Enerji ve Besin Ögesi Kayıpları

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda büyümeyi etkileyen başlıca etmenler yaş, motor gelişim geriliğinin şiddeti, genetik sendromlar, nörolojik ve nörotrofik faktörler, endokrin faktörler (büyüme hormonu yetersizliği vb.), sık enfeksiyonlar ve hareket ya da yürüme sorunları nedeniyle uzun kemiklere mekanik baskı ve ağırlık taşıma aktivitesinin olmaması şeklinde sıralanabilir.

Kemik yaşının kaba bir göstergesidir ve kemik yaşı besin ögesi gereksinimlerinin hesaplanmasında kullanılmaktadır.

Holliday-Segar denklemi:
Çocuğun ağırlığı 1 – 10 kg arasında ise; 100 mL/kg
Çocuğun ağırlığı 10 – 20 kg arasında ise; 1000 mL + 10 kg’ın üzerindeki her 1 kg için ek 50 mL/kg
Çocuğun ağırlığı 20 kg’ın üzerinde ise; 1500 mL + 20 kg’ın üzerindeki her 1 kg için ek 20 mL/kg

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda oral motor sorunlara bağlı sıvı kayıpları, aşırı salya akması (drooling), iletişim becerisinin olmaması nedeniyle susama hissini belirtememe ve bakıcıya bağımlı olma gibi nedenlerden hidrasyon durumu bozuk olabilir.

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda en sık görülen mikro besin ögesi yetersizlikleri kalsiyum, demir, çinko, C vitamini, D vitamini, E vitamini ve selenyum eksikliğidir.

Yürüyemeyen ya da yatağa bağımlı olan çocuklarda güneşten yeterince yararlanamama nedeniyle D vitamini eksikliği sık görülür.

Klinik değerlendirme yutma bozukluğu ya da aspirasyon riski olan bebek ve çocukların erken dönemde tespit edilmesine yardımcı olsa da sübjektif bir yöntemdir. Bu nedenle klinik değerlendirme sonrası risk olduğu saptanan çocuklarda ileri değerlendirme ve tanı için daha objektif olan aletsel yutma değerlendirmeleri önerilmektedir. Bu yöntemler içerisinde en sık kullanılan ve altın standart olarak kabul edilen yöntemler ‘videofloroskopik yutma çalışması (VFYÇ)’ veya bir diğer adıyla ‘modifiye baryum yutma çalışması (MBYÇ)’ ve ‘fiberoptik endoskopik yutma değerlendirmesi (FEYD)’dir.

İlk tercih edilen yöntem daha fizyolojik olması nedeni ile gastrik beslenmedir. Gastrik beslenme daha fizyolojik olmasına rağmen şiddetli reflü, kontrol edilemeyen kusma veya mide boşalmasında gecikme (gastrik dismotilite) olması durumunda midenin kullanılması güvenli değildir. Bu tip durumlarda mide atlanarak beslenme için ince barsaklar, çoğunlukla da jejunum (nazojejunal gastrojejunal veya jejunostomi tüpü) kullanılır.

-Gastroözofageal Reflü

-Kabızlık

-Yutma Bozukluğu (Disfaji) 

-Bunun için öncelikle bebeğin ya da çocuğun baş ve gövdesinin beslenme sırasında doğru pozisyonlanması gereklidir.
- Yine kusmanın önlenebilmesi için öğün başına düşen besin miktarı ya da mama hacmi azaltılıp öğün sıklığı artırılmalıdır.

- Gece yatar pozisyonda reflü riski arttığından gece beslenmeleri azaltılmalı ya da kaldırılmalı, gerektiğinde hekim ve diyetisyen gözetiminde bebeklerde kıvam artırıcı (keçi boynuzu gamı, pektin vb) kullanımı ile mama viskozitesi artırılmalı veya anti-reflü (AR) mamalar kullanılmalıdır.

-Komplikasyon gelişmesi (sık akciğer enfeksiyonları, özofajit vb) ya dailaç dışı yaklaşımların yetersiz kalması durumunda anti-reflü (mide asidini baskılayan vb) ilaçlar ya da anti-reflü cerrahi (fundoplikasyon vb) uygulanmaktadır.

Yetersiz sıvı alımı, aşırı sıvı kaybı (kusma, dudakların yeterince kapanmaması, salya problemi), çiğneme sorunları nedeniyle diyetle yetersiz lifli besin alımı (kepeği ayrılmamış tahıllar, meyve, sebze, kuru baklagiller), immobilite, anormal barsak motilitesi, ilaçların yan etkileri (ağrı kesiciler), kasların gevşek olması (hipotoni) ve dışkılama için yeterli baskının yapılamaması kabızlığa yol açabilir.

Kabızlık sırasında yoğurt (özellikle probiyotik yoğurtlar), kefir, kayısı (kuru ya da taze), kırmızı erik, şeftali, armut, ıspanak, bezelye, dut, bal kabağı, avokado, kabak, havuç, kuru baklagil ezmeleri/kuru baklagil çorbaları, bulgur, yulaf ezmesi, tam buğday ekmeği gibi lif içeriği yüksek besinler tüketilmelidir.

Muz, patates, ayva, pirinç, pirinç unu gibi besinlerin tüketimi ise sınırlandırılmalıdır.

Beden kütle indeksi vücut ağırlığının (kg), boyun karesine (m2) oranlanması yöntemiyle (kg/m2) hesaplanır.

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda vücut yağ yüzdesi deri kıvrım kalınlıkları (DKK) ölçülerek saptanabilir. Tripseps ve subskapular deri kıvrım kalınlıklarının özellikle vücut yağ ve yağsız vücut kütlesinin büyük ölçüde ilişkili olduğu gösterilmiştir. Avrupa Pediatrik Gastroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Derneği’nin 2017 yılında yayınladıkları rehberde de gelişimsel yetersizliği olan çocuklarda nutrisyonel durumun değerlendirilmesinde tek başına ağırlık ve boy ölçümlerinin yeterli olmadığı, DKK kullanılarak yapılan tahmini vücut yağı ölçümünün, nutrisyonel değerlendirmesinin rutin bir parçası olması gerektiği önerilmiştir.

Eğer ayakta ya da yatarak boy ölçümü mümkün değilse, alternatif (segmental) ölçümler alınarak boy uzunluğu tahmine dayalı hesaplanabilir. Boy uzunluğunun tahmin edilmesinde en sık kullanılan 3 yöntem üst kol uzunluğu, alt bacak uzunluğu ve diz boyu ölçümüdür.

Hidrasyon durumunun değerlendirilmesi için kan üre azotu ya da serum elektrolitlerine bakılabilir.

Kemik erimesinden şüphelenildiği durumlarda, D vitamini, paratroid hormon, kalsiyum, fosfor ve alkalin fosfataz düzeyleri yararlı olabilir.