TEMEL BESLENME İLKELERİ - Deneme Sınavı - 9

Gün içinde farklı renk ve türlerdeki sebze ve meyveler tüketilmelidir. • Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketilmelidir. • Günlük alınan sebze ve meyvelerin en az 2 porsiyonu; yeşil yapraklı sebzeler veya domates veya turunçgillerden olmalıdır. • Kırmızı et kolesterol ve doymuş yağ asiti içerdiğinden, kalp rahatsızlığı olan kişiler beyaz etleri tercih etmelidir (balık, tavuk, hindi vb). • Kolesterol ve/veya hiperlipidemisi olan kişiler, önerilen miktarı ve sıklığı geçmemek şartı ile kırmızı eti de tüketmelidirler. Kırmızı etin iyi bir demir kaynağı olduğu unutulmamalıdır.

Vücut kendine özgü proteini yapabilmek için gıdadaki protein yapısındaki aminoasitleri kullanır. Bazı amino asitler vücut tarafından sentezlenebilirken bazıları vücutta sentez için gerekli enzim geni olmadığı için veya sentez çok yavaş ilerlediği için kesinlikle gıdalardaki proteinler ile vücuda alınmak zorundadır. Bu aminoasitler zorunlu aminoasitler olarak adlandırılır (El, 2008).

K Vitamini: Kanın pıhtılaşmasını ve kemiklerin gelişmesini sağladığı için bazı kanserleri önleyici etkisi olan vitamindir. Lahana, ıspanak, brokoli, karnabahar, mısır, patates, meyveler, yumurta sarısı, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve bitkisel yağlarda K1 vitamini bulunmaktadır. K vitamini eksikliği nadiren görülür. Yeşil yapraklı sebzelerde bulunması ve bağırsaklarda üretilebilmesi eksikliğinin nadiren görülmesine neden olur. Uzun süre antibiyotik kulanımı veya damardan beslenen hastalarda K vitamini yetmezliği görülebilir. K vitamini eksikliğinde bacaklarda varis gelişiminin arttığı görülmektedir

B12 Vitamini (Kobalamin): Sindirimde, alyuvaların gelişmesinde, nükleik asitlerin ve birçok proteinin sentezinde görev alınan vitamindir. Karaciğer, yumurta sarısı ve sütte bulunur. B12 vitamin eksikliği sindirim bozukluklarına, öldürücü kansızlık tablosuna ve bazı omurilik sinirlerinin yıkımına yol açar (Koçak, 1999, 86).

Yeterli ve Dengeli beslenme, büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak yaşamı sürdürerek, hayat kalitesini arttırmak amacıyla, gereksinim olan kadar enerji ve besin ögelerinin her birinin yeterli miktarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması durumudur.

Yetersiz ve dengesiz beslenme sonucunda;

- Birtakım hastalıklara yakalanma olasılıklarını arttırmaktadır.

- Davranış ve fiziksel durumda belirli değişiklikler oluşabilir.

- Kişilerin gün içinde vücut direncinin düşebilir. 

- İnsanın çalışma, planlama ve yaratma yeteneğini düşürür.

Günlük yiyecek tüketiminde besin çeşitliliği sağlanmalıdır.

Çiğ yumurta tüketilmemelidir.

Sütlü tatlılara piştikten sonra şeker eklenmelidir.

Tam tahıl ürünleri tercih edilmelidir.

Gün içinde farklı renk ve türlerdeki sebze ve meyveler tüketilmelidir.

Besinler; vücuttaki görev ve kullanım alanlarına, biyolojik (fizyolojik) işlevlerine göre ayrılmaktadırlar. Aşağıda bunlar açıklanmaya çalışılmaktadır;
• Enerji vericiler; Karbonhidratlar, yağlar, şeker içerenler, proteinler, vitaminler
• Büyütücü ve Onarıcılar; Yapı taşı görevi görenler, proteinler, yağlar, vitaminler
• Vücudun metabolik olaylarını düzenleyenler; Vitaminler, madensel maddeler ve eser (iz elementler) maddeler, elektrolitler ve su dur.

Karbonhidratların başlıca görevleri, enerji oluşturmaktır. Vücudumuz için gerekli olan enerjnin yaklaşık %50 sini karbonhidratlar (nişastalı ve şekerli besinler) tarafından karşılanmaktadır. Karbonhidratlar, ucuz ve kolay saklanabildiği için daha çok tercih edilmektedir.

Proteinler aminoasitlerden oluşmuşlardır. 

Proteinler vücut hücrelerinin yaşaması için temeldir.

İnsanlar vücutlarında protein yapamazlar.

En önemli kaynakları;  yumurta, etler (kırmızı, beyaz), deniz ürünleri, süt ve sütten yapılan ürünler, kuru baklagiller, yağlı tohumlar ve tahıllardır.

Yağlar;

Aynı miktarlardaki karbonhidrat ve proteinlerin iki mislinden fazla kalori vermektedirler.

Bazı vitaminlerin vücut tarafından emilmesi için yağlara ihtiyaç vardır.

Yağ mideyi yavaş terk ettiğinden doygunluk hissi verir.

Yağlar aminoasitlerden oluşmamışlardır. Proteinler aminoasitlerden oluşmuşlardır. 

Derialtı yağı vücut ısısının hızlı kaybını önler.

A Vitamini: Kanda ve diğer hücrelerde bulunur. Fazlası karaciğerde depo edilir. Yağda eriyen bir vitamindir.Vücudun gelişmesinde, derinin korunmasında ve bakımında, görmede (özellikle karanlıkta iyi görme) büyük rol oynamaktadır. En çok havuç, ıspanak, bezelye ve
benzeri sebzeler ve taze meyvelerde bulunmaktadır.

E vitamini, A ve C vitaminlerinin kaybolmasını önlemeye yarayan vitamindir. En iyi antioksidanlardan olan E vitamini, bağışıklık sisteminin aktivitesi için gereklidir. Yağda eriyen bir vitamindir.

Beslenme; insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan öğeleri, yiyecekler ile vücuduna alıp, kullanabilmesidir.

Ağır ve isteksiz hareketler,sağlıksız genel görünüşe (aşırı zayıf veya şişman),pürüzlü, kuru, sağlıksız cilt yapısına, şişman veya zayıf vücut yapısına, sık sık baş ağrısından şikayet eden, iştahsız, yorgun, isteksiz bir yapıya sahiptir.

Toplumda yetersiz ve dengesiz beslenmenin nedenlerini birkaç grup altında toplamak mümkündür (Baysal, 2002, s. 12).

“Yeterli beslenme” genellikle vücudun çalışmasını sürdürebilmesi için gerekli enerjinin sağlanabilmesi anlamına gelmektedir.

Gruplama aşağıdaki şekildedir.

Yeterli ve dengeli beslenme, vücudun gereksinimi olan lipid, protein, karbonhid­rat, vitamin ve mineralleri sağlayacak besin maddelerinin vücuda alınmasıyla gerçek­leşir.

günlük ana öğün sayısı 3, ara öğün sayısı ise en az 2 olmalıdır.