TEMEL BESLENME İLKELERİ - Deneme Sınavı - 14

İnsanın besin gereksinmesi sosyal statüsüne göre değişmez. Besin gereksinmesindeki farklılıkların belirleyicileri; yaş, cinsiyet, çalışma ve hastalık durumlarıyla genetik yapısıdır.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Besin gereksinmesindeki farklılıkların belirleyicileri; yaş, cinsiyet, çalışma ve hastalık durumlarıyla genetik yapısıdır. Büyüme çağında bedenin birimi başına gereken enerji ve besin ögelerinin miktarı yetişkinliğe göre doğal olarak daha yüksektir. Yaş ilerledikçe enerji gereksinmesi azalırken, beden hücrelerinde oluşan yıpranmayı en azda tutmak için bazı besin ögelerine olan gereksinme artar. Beden yapısındaki farklılıktan dolayı erkeklerin enerji gereksinmesi kadınlardan daha yüksektir (Baysal, 2003). Beslenme alışkanlıklarındaki değişikliklerin farkında olmak ve bunların ekonomik, sosyo-demografik faktörler ve sağlık ile olan ilişkilerini saptamak, beslenme alışkanlıklarının nedenlerini ve sonuçlarını anlamaya önemli ölçüde ışık tutmaktadır (Yılmaz ve Özkan, 2007: 90). Kuşkusuz bu da, insanların daha sağlıklı beslenmeleri için gereken değişikliklerin yapılabilmesi ve geliştirilebilmesi konusunda yardımcı olacaktır (Önder vd., 2000). Kadın ve erkeğe günde lâzım olan kalori miktarları da aynı değildir. Kadınların kalori ihtiyacı, her yaşta, erkeklerinkinden azdır. Keza, her yaş ve cinsiyetteki insanın kalori ihtiyacı, sıcak iklim bölgelerinden soğuk iklim bölgelerine doğru gidildikçe fazlalaşır. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Bugüne değin yapılan bilimsel araştırmalar, insanın yaşamı için 50’ye yakın türde besin ögesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur (Baysal, 2013). Her besinin içerdiği besin ögesi çeşidi ve miktarı farklıdır. Bir besin, bazı besin ögelerini çok içerirken bazılarını içermeyebilir. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Eskiden doğrudan beslenme yetersizliğine bağlı hastalıklara, örneğin pellegra (niasin vitamini yetersizliği sonucu oluşan hastalık), beriberi (tiamin vitamini yetersizliği sonucu oluşan hastalık) ve skorbite (C vitamini yetersizliği oluşan hastalık) çok sık rastlanırken, günümüzde besinlerin zenginleştirilmesi, ulaşımın ve taşımacılığın gelişmesine bağlı olarak taze sebze ve meyvelerin saklanmasının ve taşınmasının kolaylaşması sonucu bu hastalıklar çok büyük ölçüde önlenmiştir (Bulduk, 2005). Diğer bir yandan toplumun erişkin katmanındaki beslenme sorunlarının başında şişmanlık, zayıflık, vitamin eksikliği, anemi ve basit guatr gelmektedir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Batı ülkelerinde iyot yetersizliğine bağlı endemik ve basit guvatr, D vitamini yetersizliğine bağlı raşitizm gibi hastalıklar tuzun iyotla, sütün D vitaminiyle zenginleştirilmesiyle yok edilmiştir (Bulduk, 2005). Ülkemiz coğrafik özellikleri nedeniyle iyot yetersizliğinden etkilenen bölgeler içinde yer almaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Beslenme konusunda yapılan hataların giderilmesi için tüketicinin, mutlaka uyması gereken bazı genel kurallar vardır. Bunlar;

 • Az yenmeli • Aşırı yağlı yemekten kaçılmalı 

• Şeker miktarı düşürülmeli 

• Daha az tuzlu yenilmeli 

• Alkollü içki fazla içilmemeli 

• Kalsiyumlu, selülozlu ve B vitaminli yiyeceklerden fazla tüketilmeli 

• Öğünlerde yenilenler iyi planlanmalı

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) besin üretimine geçişin olumsuz sonuçlarından biridir. Yavaş hareketi, vejetaryen beslenme, organik tarım ve yerel tarım ise sağlıklı beslenme adına ortaya çıkan beslenme eğilimleridir. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Son yıllarda özellikle büyük şehirlerde yaşanan hızlı çalışma temposu, ulaşım güçlükleri, zaman kısıtlılığı gibi unsurların yeme-içme alışkanlıklarında dikkate değer bir değişmeye sebep olmuştur. Özellikle mesai saatleri içerisinde kısa zamanda açlık hissini giderme ihtiyacı tüketicilerin “fast food” tarzı işletmelere yönelmelerini adeta bir zorunluluk haline getirmiştir. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Ülkemizde yaygın hale gelen Karatay diyeti beslenme uzmanlarının savundukları “az az ama sık sık yiyin” cümlesini tamamen ortadan kaldırıyor. Karatay diyetinin bozduğu ezberlerden birisi de bugüne kadar bütün tıp camiasının savaş halinde oldukları kolesterolün aslında insan vücudu için çok faydalı bir şey olduğudur. Bir diğeri ise bugüne kadar yasaklanan yağın aslında insanın vücudunda yağ olarak depolanmadığı, alınan karbonhidratın yağ olarak depolandığıdır. Örneğin Karatay diyeti der ki: Dilediğiniz kadar kuruyemiş yiyebilirsiniz ya da tereyağında sucuklu yumurta. Sadece bunlar da değil, kolesterole neden olduğu için yasaklanan kırmızı et, yumurta, pastırma gibi besinler, balık, süt, peynir, yoğurt ve bir çok besin grupları Karatay diyetinde bilimsel olarak kanıtlanarak serbest hale geliyor.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Batı ülkelerinde iyot yetersizliğine bağlı endemik ve basit guvatr görülür.

Beslenme yetersizliğine bağlı sorunları yaşamamak için yapılacak basit uygulamalar
vardır. Bunlar;
• Besinleri alırken kaliteli olanları tercih etmeli, ancak kalitenin fiyatla oranlı olduğunu düşünmemeliyiz.
• Ambalajlı besinler alınırken üzerindeki etiket bilgileri okunmalı, özellikle üretim
tarihi ile son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.
• Gıdalarsatın alındıktan sonra hemen tüketilmeyecekse uygun şekilde saklanmalıdır.
• Besinlerin hazırlanması ve pişirilmesi sırasında beslenme ilkelerine uygun işlemeler tercih edilmelidir.
• Pişirilen yemekler tekrar tekrar ısıtılmamalıdır.
• Hazırlama ve pişirme işlemini yapan kişiler temizlik kurallarına uymalıdır.
• Besinler önerilen miktarlarda alınmalıdır.
• Doktor veya diyetisyenle görüşmeden zayıflama diyetleri yapılmamalıdır.
• Besin saklama yöntemleri uygulanırken besin kaybını azaltacak önlemler alınmalıdır

Beslenme konusunda yapılan hataların giderilmesi için tüketicinin, mutlaka uyması
gereken bazı genel kurallar vardır. Bunlar;
• Az yenmeli
• Aşırı yağlı yemekten kaçılmalı
• Şeker miktarı düşürülmeli
• Daha az tuzlu yenilmeli
• Alkollü içki fazla içilmemeli
• Kalsiyumlu, selülozlu ve B vitaminli yiyeceklerden fazla tüketilmeli
• Öğünlerde yenilenler iyi planlanmalı

Yavaşlamayı beslenmeden başlatan hareket Slow Food olmuştur. Yavaş hareketinin ilk çıkış noktası olan yavaş yemek (slow food) kavramı, 1986 yılında Roma’nın simgesel meydanlarından birisi olan İspanyol Merdivenleri’nde (Piazza di Spagna) Mc Donalds restoranının açılışına bir tepki olarak Carlo Petrini önderliğinde duyarlı bir grup protestocu tarafından başlatılmıştır.

Protein ağırlıklı beslenmeyi, yulaf kepeği tüketilmesini sağlayan Dukan diyeti de popüler diyetler arasındadır.

Beslenme sorunlarından en çok etkilenen gruplar, gebe ve emzikliler ile çocuklardır.

Dünyada beslenmeyen canlı yoktur. Canlı besinini, yeşil bitkilerde olduğu gibi fotosentezle kendisi yapacak (kendi beslenen canlı, ototrof) ya da dışarıdan veya diğer canlılardan (heterotrof) temin edecektir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Bütün insanlar büyüme, gelişme, üreme, dokuların yenilenmesi, enerji temini kısacası sağlıklı bir şekilde yaşam sürdürebilmek için besinlere gereksinim duyarlar. Ancak gereksinim çeşitli durumlara göre farklılık gösterir. Bunlar:
• Yaş
• Cinsiyet
• Büyüme durumu
• Genetik yapı
• Yaşanılan çevre
• Hamilelik ve emzirme
• Hastalık
• İlaç kullanma
• Çevresel bulaşıcılarla (hastalı, pislik vb. ) karşılaşmasıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Ülkemizde görülen beslenme sorunları şu şekilde sıralanabilir:
• Protein enerji yetersizliğine bağlı büyüme ve gelişme geriliği (malnütrisyon)
• Gece körlüğü
• Raşitizm
• Demir eksikliği anemisi(kansızlık)
• Şişmanlık ve zayıflık
• Vitamin eksikliği
• Diş çürükleridir.

Hemofili kalıtsal bir hastalıktır. Doğru cevap E seçeneğidir.