TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II

Fiziksel Engelli Bireylerin Vücut Yapı ve Fonksiyonları ile İlişkili Yaşanan Sorunlar

Vücut Fonksiyonları ile İlgili Sorunlar 

Sosyal

Mental

Nöromüsküler ve hareketle ilişkili fonksiyonlar

Kardiyovasküler, hematolojik, immünolojik ve solunumla ilişkili sorunlar

Ses ve konuşma problemleri

Sindirim, metabolik ve endokrin problemler

Genitoüriner ve üreme fonksiyonları ile ilişkili sorunlar

Deri ve ilişkili yapılarda yaşanan sorunlar

Vücut Yapıları ile İlgili Sorunlar 

Beyin, santral sinir sistemi yapıları, omurilik, periferal ve otonomik sinir sistemleri

Göz, kulak

Konuşma ve ses organları

Kalp, akciğerler, kan hücreleri ve bağışıklık sistemi

Sindirim ve metabolik organlar

Genitoüriner ve üreme sistemleri

Kemikler, eklemler ve kaslar

Deri ve derinin duyusal reseptörleri ve yumuşak doku

Postür ve hareket bozukluğu olan engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılacak problemler aşağıda özetlenmiştir:

Kontraktür ve deformiteler (şekil bozuklukları, yumuşak doku problemleri)

Yumuşak doku hasarları

Osteoporoz

Üriner ve respiratuar (solunum) sistem enfeksiyonları

Ağrı ve rahatsızlık hissi

Heterotopik ossifikasyon (eklem çevresinde oluşan kemikleşmeler)

Gün içinde zamanının büyük bir çoğunluğunu oturarak geçiren yürüme engelli bir hastanın kalça fleksör (kalçanın bükülmesini sağlayan kaslar) kaslarında kısalık ve kontraktür meydana gelir. Bu hasta, sırt üstü uzanmak istediğinde, dizlerini ve kalçalarını düz bir şekilde uzatamayacak ve dizler bükülü durmak zorunda kalacaktır.

Dolaşım problemleri: Dolaşım problemleri, o bölgenin yetersiz beslenmesine yol açmakta, bu da zayıf ve soluk renkli bir doku görünümüne neden olmaktadır.

Çok şiddetli engeli olan bireylerde kemiklerin osteoporozu oldukça yaygındır. Bu nedenle, hasta bakımı sırasında çok dikkatli olmakta yarar vardır. Özellikle, hastayı hareket ettirirken, pozisyonunu değiştirirken, yıkarken, giydirirken kırık açısından oldukça dikkatli davranmak gerekir. Bu durum, şiddetli kasılmaları olan hastalarda çok daha ciddidir ve özen gerektirir. Bütün kırıkları önlemek mümkün olmasa da olasılığı düşürmek söz konusudur. Uzun süre ayağa kaldırılmamış ve yürütülmemiş hastaları ilk defa ayağa kaldırırken özellikle dikkat etmek gerekir. Bu hastalar, kırık gelişme riski bakımından önceliklidir. Bu nedenledir ki yaralanma sonrasında omurilik felçli hastalarda veya MS hastaların uzun süre yatak istirahati yerine aşamalı kısa süreli ambulasyon aktiviteleri yaptırılmalı, hasta gün içinde belli aralıklarla ayağa kaldırılmalıdır.

Sürekli başını geriye doğru atan bir bebek hastada beslenme oldukça zordur. Hastada besinlerin ağıza verilmesiyle ileaspirasyon riskiyle karşılaşılması çok yüksektir.

Ağrı değerlendirmesinde sorgulanacak parametreler şu şekildedir:

Ağrı ve/veya rahatsızlık hissiniz nerededir?

Şiddeti ne kadardır? (Mümkün olduğunca değerlendirme skalaları kullanılarak tespit edilmesi önerilmektedir.)

Yatakta veya tekerlekli sandalyede (veya her ikisinde) ağrınız oluyor mu?

Ağrınız ne kadar sürüyor?

Ağrınızı rahatlatan etmenler hangileridir?

Ağrınızı kötüleştiren (şiddetlenmesine neden olan) faktörler nelerdir?

Yan yatış pozisyonu, şiddetli engelli bireylerde bazen yüzükoyun pozisyondan çok daha fazla tercih edilen bir pozisyondur. Özellikle, hastanın yüzükoyun yatmasının sakıncalı olduğu durumlarda tercih edilmektedir. Yan yatış pozisyonu verilmeden önce, düşme riskini önleyebilmek amacıyla hasta yatakortasına yerleştirilmelidir. Hasta yan yattığı zaman,dizlerinin hafif bükülü olması, bacaklarının arasına yastık yerleştirilmesi (mümkünse üstte kalan bacak diğerinden biraz daha önde pozisyonlanır), üstte kalan kolunun altına yastık yerleştirilmesi ve hastanın geriye yuvarlanmasını önlemek için sırtının arkasına yastık yerleştirilmesi dikkat edilmesi gereken önemli ayrıntılardır. Ayrıca, ayağın dış yüzeyinde bulunan kemik çıkıntının desteklenebilmesi için altta kalan ayağın altına ince bir havlu yerleştirilir.

Yüzüstü yatma pozisyonunda, hastanın belinin altından bel boşluğunu desteklemesi için ince bir yastık veya çarşaf geçirilmelidir. Kusma veya reflüye bağlı aspirasyon riski olan hastaların mümkün olduğunca yüzükoyun yatırılmaması, yatırılacaksa da sık sık kontrol edilmesi ve gözlem altında kısa sürelerle (beslenmeden hemen sonra yapılmamalı) destekli pozisyon değişikliği sağlanarak yatırılması gerekmektedir. Ayrıca, hasta eğer yüzükoyun pozisyonu sevmiyor ve rahat edemiyorsa da pozisyonlama kontrollü yapılmalı veya alternatif bir pozisyon belirlenmelidir. Hastanın dizleri hafif bükülü pozisyonda yastıkla desteklenir.

Konuşma ve ses problemleri, engelli bireylerin vücut yapıları ile ilgili sorunlar arasındadır. Diğer seçenekler vücut yapısındaki sorunlardır. (Tablo 6.1) Doğru cevap E'dir.

Şiddetli fiziksel engelli bireylerin en ciddi sorunları hareket ve postür bozukluklarıdır. Doğru cevap D'dir.

Göz ve kulakla ilgili problemler ağır fiziksel engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılan sorunlardan biri arasında yer almaz. Doğru cevap A'dır.

Şiddetli etkilenimli engelli bireylerde, sürekli ve ısrarlı bir şekilde aynı postürde durmak bir süre sonra şekil bozukluklarına neden olabilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Bası yarası, dokuya yapılan ciddi basıdan dolayı oluşan doku hasarıdır. Doğru cevap D'dir.

Omuz ağrısı ve omuz çıkığı, bası yarasının oluşumunun değil, şekil bozukluğunun nedenlerinden biridir. Doğru cevap D'dir.

Kas sertlikleri, eklem çıkıkları ve hafif şiddetteki doku hasarı engelli bireylerde sıklıkla ağrıyla sonuçlanır. Doğru cevap B'dir.

Heterotopik ossifikasyon, yumuşak dokudaki kemikleşmelerdir. Özellikle büyük eklemler, omuzlar, dirsekler, kalça ve diz çevrelerinde görülür. Şiddetli travma sonrasında beyin veya omurilik yaralanması geçiren hastalarda yaygın olarak görülmektedir. Doğru cevap A'dır.

Kendi başına pozisyonunu değiştiremeyen şiddetli engelli bireylerde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapmak önemlidir. Yarası açılan hastalarda bu süre 35-40 dakikaya düşebilir. Doğru cevap A'dır.

Kusma veya reflüye bağlı aspirasyon riski olan hastaların mümkün mümkün olduğunca yüzükoyun yatırılmaması, yatırılacaksa da sık sık kontrol edilmesi ve gözlem altında kısa sürelerle (beslenmeden hemen sonra yapılmamalı) destekli pozisyon değişikliği sağlanarak yatırılması gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

I. Vücut yapı ve fonksiyonlarında meydana gelen bozukluklarla karakterizedir.

II. Bireyin bir veya birkaç uzvunun tamamen kaybı söz konusu olabilir.

III. Bireyin fiziksel yapısında meydana gelen problemlerdir.

IV. Bireyin bir veya birkaç uzvunun fonksiyon görmemesi söz konusu olabilir.