TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II

Ülkemizde, 2002 yılında yapılan çalışma sonrasında engellilik oranı %12.29'dur.

Mental, Fiziksel Engelli Bireylerin Vücut fonksiyonlarından biridir.

Konuşma ve ses organları vücut yapıları ile ilgili yaşanan sorunlardandır.

Yukarıdaki üç madde de Postür ve hareket bozukluğu olan engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılacak problemler arasındadır.

Yukarıdaki üç maddede Postüral bozukluğu olan engelli bireylerde tercih edilen postüral uyumlar arasına girmektedir.

Mental, bası yarası oluşumuna zemin hazırlayan faktörler arasında yer almamaktadır.

Vücut içerisinde her 1º lik sıcaklık artışı için %13’lük metabolik oran artışı söz konusudur.

Gün içinde gününün büyük bir çoğunluğunu oturarak geçiren hastalarda sürekli (30- 45 dakikada bir) pozisyon değişimi yapılarak ağırlık aktarılan bölgelerin değiştirilmesi ve düzgün oturma pozisyonunun verilmesi gerekmektedir.

Yukarıdaki üç madde de engelli bireylerde kabızlık durumunda karşılaşılan sorunlardandır.

Yukarıdaki üç madde de,ağrı değerlendirmesinde sorgulanacak parametrelerdendir.

Fiziksel Engelli Bireylerin Vücut Yapı ve Fonksiyonları ile İlişkili Yaşanan Sorunlar

Vücut Fonksiyonları: Sosyal, mental, nöromüsküler ve hareketle ilişkili fonksiyonlar, kardiyovasküler, hematolojik, immünolojik ve solunumla ilişkili sorunlar, ses ve konuşma problemleri, sindirim, metabolik ve endokrin problemler, genitoüriner ve üreme fonksiyonları ile ilişkili sorunlar, deri ve ilişkili yapılarda yaşanan sorunlar.
Vücut Yapıları: Beyin, santral sinir sistemi yapıları, omurilik, periferal ve otonomik sinir sistemleri, göz, kulak, konuşma ve ses organları, kalp, akciğerler, kan hücreleri ve bağışıklık sistemi, sindirim ve metabolik organlar, genitoüriner ve üreme sistemleri
kemikler, eklemler ve kaslar, deri ve derinin duyusal reseptörleri ve yumuşak doku

Postür ve hareket bozukluğu olan engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılacak problemler aşağıda özetlenmiştir:
• Kontraktür ve deformiteler (şekil bozuklukları, yumuşak doku problemleri)
• Yumuşak doku hasarları
• Osteoporoz
• Üriner ve respiratuar (solunum) sistem enfeksiyonları
• Ağrı ve rahatsızlık hissi
• Heterotopik ossifikasyon (eklem çevresinde oluşan kemikleşmeler)

Şiddetli etkilenimli engelli bireylerde, sürekli ve ısrarlı bir şekilde aynı postürde durmak bir süre sonra şekil bozukluklarına neden olabilmektedir.

Kalça çevresindeki kasların sürekli gergin veya spastik olması bir süre sonra kalça çıkığına neden olabilmektedir (tam çıkık veya yarı çıkık).

Şiddetli kasılmaları olan veya üst ekstremitelerinde hiç hareketi olmayan hastalarda omuz ağrısının yanısıra omuz çıkıkları da olabilmektedir. Böyle durumlarda, hastalara nazikçe uygulamalar yapmak (kaldırma, taşıma, transfer aktiviteleri gibi) gelişebilecek ikincil sorunlar nedeniyle önemlidir.

Bası yarası oluşumuna zemin hazırlayan faktörler aşağıda listelenmiştir:
1. Hareket etme güçlükleri: Hasta pozisyonunu değiştiremeyeceğinden sürekli aynı bölgeye uygulanan bası nedeniyle yara oluşumu için zemin hazırlanmaktadır. Özellikle, omurilik yaralanması olan hastalar ve çok yaşlı hastalarda ciddi bir risktir.
2. Kötü beslenme: Beslenme yetersizliği, derinin zayıf, parlak ve soluk görünmesine neden olur. Böyle durumlarda, deri lezyonları
daha sık meydana gelebilmektedir.
3. Dolaşım problemleri: Dolaşım problemleri, o bölgenin yetersiz beslenmesine yol açmakta, bu da zayıf ve soluk renkli bir doku
görünümüne neden olmaktadır.
4. Vücut sıvıları: Özellikle tekerlekli sandalye kullanıcılarında, vücut sıvıları ile basınç dağılımı arasında önemli bir ilişki vardır.
Zayıf bireylerde, normal kilosu olan ve aşırı kilolu bireylere göre deri hasarı ve yara gelişim riski çok daha fazladır.
5. Duyusal kayıplar: Duyu kaybı olan hastalarda, rahatsızlık hissi olmadığından hastada pozisyon değişim ihtiyacı olmamaktadır.
Bu da doku hasarını kolaylaştıran önemli bir etkendir.
6. Kabızlık: Ürin içeriğindeki kimyasallar ve dışkıya ait materyallerin yara oluşumunda önemli bir risk taşıdığı gözlenmiştir.
7. Vücut sıcaklığı: Vücut içerisinde her 1º lik sıcaklık artışı için %13’lük metabolik oran artışı söz konusudur. Yüksek metabolik oran, dokunun daha fazla beslenme ihtiyacına neden olmaktadır. Fakat, basıya maruz kalan dokuya yeterli kan akımı olmadığından dokunun beslenme ihtiyacı sağlanamayacak ve dolayısıyla, yara oluşumu için zemin hazırlanacaktır.
8. Kontraktür ve deformite: Vücutta meydana gelen şekil bozuklukları, hastanın pozisyonlanma ve pozisyonunu koruma güçlüklerine neden olacağından yara oluşum riskinde de artış görülmektedir.

Osteoporoz, hareketsiz yaşam tarzının en önemli komplikasyonlarındandır. Ayağa kalkma ve yürüme problemi olan hastalarda (özellikle, felçli ve çok yaşlı hastalarda) kemik mineral yoğunluğunda ciddi bir azalma meydana gelmekte ve bu da kemiklerin kırılganlığını ciddi derecede arttırmaktadır.

Şiddetli engeli olan hastalarda enfeksiyon gelişme riski de oldukça yüksektir. Sıklıkla karşılaşılan enfeksiyonlar, solunum yolu enfeksiyonları ve üriner sistem enfeksiyonlarıdır.

Ağrı değerlendirmesinde sorgulanacak parametreler şu şekildedir:

Ağrı ve/veya rahatsızlık hissiniz nerededir?
• Şiddeti ne kadardır? (Mümkün olduğunca değerlendirme skalaları kullanılarak tespit edilmesi önerilmektedir.)
• Yatakta veya tekerlekli sandalyede (veya her ikisinde) ağrınız oluyor mu?
• Ağrınız ne kadar sürüyor?
• Ağrınızı rahatlatan etmenler hangileridir?
• Ağrınızı kötüleştiren (şiddetlenmesine neden olan) faktörler nelerdir?
Sorulan sorulara verilen cevaplar aynı zamanda, çözüm önerileri konusunda da yardımcı olacaktır.

Kendi başına pozisyonunu değiştiremeyen şiddetli engelli bireylerde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapmak önemlidir.