TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II

Postür ve hareket bozukluğu olan engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılacak problemler aşağıda özetlenmiştir:
• Kontraktür ve deformiteler (şekil bozuklukları, yumuşak doku problemleri)
• Yumuşak doku hasarları
• Osteoporoz
• Üriner ve respiratuar (solunum) sistem enfeksiyonları
• Ağrı ve rahatsızlık hissi
• Heterotopik ossifikasyon (eklem çevresinde oluşan kemikleşmeler) Doğru cevap "A" dır.

Deformite Gelişim Süreci:

1. Uzun süre postürün devamlılığı
2. Yumuşak doku adaptasyonu
3. Kontraktür
4. Deformite. Doğru cevap "B "dir.

Postüral bozukluğu olan engelli bireylerde tercih edilen postüral uyumlar şu şekilde özetlenebilir:
• Omurga, gövde segmentleri arasında rotasyona uğramıştır.
• Gövde yana doğru bükülmüştür.
• Alt ekstremitelerde deviasyon (sapma açıları) vardır.
• Üst esktremitelerde adduksiyon ve fleksiyon vardır. Doğru cevap "C" dir.

Bası yarası oluşumuna zemin hazırlayan faktörler aşağıda listelenmiştir:
1. Hareket etme güçlükleri
2. Kötü beslenme
3. Dolaşım problemleri
4. Vücut sıvıları
5. Duyusal kayıplar
6. Kabızlık
7. Vücut sıcaklığı
8. Kontraktür ve deformite. Doğru cevap "D" dir.

Kabızlığı olan hastalarda sıklıkla karşılaşılan durumlar:
• Nörolojik bulgularda artış. 
• Baş ağrısı ve mide ağrısı
• Genel olarak, iyi hissetmeme durumunda artış
• Beslenme konusunda isteksizlik
• Bağırsak semptomlarında artış. Doğru cevap "E" dir.

Ağrı değerlendirmesinde sorgulanacak parametreler şu şekildedir:

• Ağrı ve/veya rahatsızlık hissiniz nerededir?
• Şiddeti ne kadardır? (Mümkün olduğunca değerlendirme skalaları kullanılarak tespit edilmesi önerilmektedir.)
• Yatakta veya tekerlekli sandalyede (veya her ikisinde) ağrınız oluyor mu?
• Ağrınız ne kadar sürüyor?
• Ağrınızı rahatlatan etmenler hangileridir?
• Ağrınızı kötüleştiren (şiddetlenmesine neden olan) faktörler nelerdir?
Sorulan sorulara verilen cevaplar aynı zamanda, çözüm önerileri konusunda da yardımcı olacaktır. Doğru cevap C'dir.

Heterotopik ossifikasyon, yumuşak dokudaki kemikleşmelerdir. Özellikle büyük eklemler, omuzlar, dirsekler, kalça ve diz çevrelerinde görülür (Resim 6.14). Şiddetli travma sonrasında beyin veya omurilik yaralanması geçiren hastalarda yaygın olarak görülmektedir. Sıklıkla, X-Ray görüntülemelerinde tespit edilirler. Sebebi değişkendir ve en yaygın sebep, şiddetli patolojileri takiben aylar süren hareketsizliklerdir. Travmatik patolojileri takip eden 1-4 ay içerisinde gelişir. Bununla birlikte, eklem hareket kısıtlılığına yol açan durumlar, kas sertlikleri gibi durumlarda da gelişebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Engelli bireylerde yatma pozisyonunda desteğe ihtiyacı olan hasta profili şu şekildedir: pozisyonunu değiştiremeyen, doku adaptasyonuna neden olan uzun süreli yatışlar sonrasında vücudunda postural asimetriler oluşmuş hastalar ve spazm veya spastisiteye (kas sertlikleri) bağlı postural asimetrileri olan hastalardır.

Kendi başına pozisyonunu değiştiremeyen şiddetli engelli bireylerde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapmak önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Ayakta durma pozisyonu, kemik gelişiminin desteklenmesi, sindirim sisteminin düzenlenmesi (kabızlığın önlenmesi), solunum fonksiyonlarının arttırılması, kas kasılmalarının azaltılabilmesi, şekil bozukluklarının önlenebilmesi (özellikle, diz bükülmeleri, kalça ve omurga şekil bozuklukları) için sıklıkla önerilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Fiziksel engelli bireyin bakımından sorumlu aile fertleri meydana gelen bu durumdan ciddi derecede etkilenir ve yaşam tarzlarında değişikliklerle birlikte yaşam kalitesinde azalmalar görülür. Engelli bireyin bakımıyla ilgilenen kişinin kendine ayırdığı vakit azalır, sosyal katılımları düşer ve bununla ilişkili problemler zinciri oluşmaya devam eder (yaşam memnuniyetsizliği, depresyon, anksiyete, gibi). Doğru cevap B'dir.

Postür ve hareket bozukluğu olan engelli bireylerde sıklıkla karşılaşılan problemler şunlardır:
• Kontraktür ve deformiteler (şekil bozuklukları, yumuşak doku problemleri)
• Yumuşak doku hasarları
• Osteoporoz
• Üriner ve respiratuar (solunum) sistem enfeksiyonları
• Ağrı ve rahatsızlık hissi
• Heterotopik ossifikasyon (eklem çevresinde oluşan kemikleşmeler)

Dolaşım sistemi enfeksiyonları, bu problemler arasında yer almaz. Doğru cevap E'dir.

Şiddetli etkilenimli engelli bireylerde bedensel şekil bozukluklarının oluşumu "Uzun süre postürün devamlılığı-Yumuşak doku adaptasyonu-Kontraktür-Deformite" sıralamasıyla gerçekleşir. Doğru cevap C'dir.

Tercih edilen postür, “kötü postüral uyum”u tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bu durum, sadece fiziksel engelli bireylerde değil, sağlıklı bireylerde veya asimetrik postür veya hareket gerektiren spor ile ilgilenen bireylerde spora özgü postüral değişim gösteren bireyler için de geçerlidir. Bu bireylerde pozisyonlama, pozisyon değiştirme, alt değiştirme, beslenme ve banyo aktiviteleri oldukça zordur. Bireyin pozisyonuna göre alternatif yöntemler geliştirmek gerekebilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bası yarası oluşumuna zemin hazırlayan faktörler şunlardır:

Osteoporoz, hareketsiz yaşam tarzının en önemli komplikasyonlarındandır. Ayağa kalkma ve yürüme problemi olan hastalarda (özellikle, felçli ve çok yaşlı hastalarda) kemik mineral yoğunluğunda ciddi bir azalma meydana gelmekte ve bu da kemiklerin kırılganlığını ciddi derecede arttırmaktadır. Bu durum, menapoz dönemine giren kadın bireylerde çok daha ciddi boyutlarda yaşanabilmektedir. Şiddetli etkilenimli spastik serebral palsili çocuklarda da risk oldukça yüksektir. Serebral palsili çocuklarda kemik mineral yoğunluğu azalmıştır ve bu azalma, alt ekstremite kemik kırıkları ile birlikte gizlenir. Bununla birlikte, menapoza giren omurilik yaralanmalı kadın hastalarda ve multiple skleroz (MS) hastalarında da osteoporoz riski oldukça yüksektir.

Uzun süre ayağa kaldırılmamış ve yürütülmemiş hastaları ilk defa ayağa kaldırırken özellikle dikkat etmek gerekir. Bu hastalar, kırık gelişme riski bakımından önceliklidir. Bu nedenle yaralanma sonrasında omurilik felçli hastalarda veya MS hastaların uzun süre yatak istirahati yerine aşamalı kısa süreli ambulasyon aktiviteleri yaptırılmalı, hasta gün içinde belli aralıklarla ayağa kaldırılmalıdır. 

Doğru cevap A'dır.

Aspirasyona neden olan faktörler; azalmış öksürük refleksi, yutma refleksinde bozukluk, postüral bozukluklar, besinlerin kıvamı, gastro-özofagal reflüdür. Doğru cevap D'dir.

Heterotopik ossifikasyon, yumuşak dokudaki kemikleşmelerdir. Özellikle büyük eklemler, omuzlar, dirsekler, kalça ve diz çevrelerinde görülür. Doğru cevap E'dir.

Münkün olduğunca, engelli bireyin sağlıklı bireyden farklı bir pozisyonda yatmaması tercih edilir. Kendi başına pozisyonunu değiştiremeyen şiddetli engelli bireylerde 2 saatte bir pozisyon değişikliği yapmak önemlidir. Sırt üstü pozisyonlama sırasında başın altına yerleştirilen yastığın çok kalın olmaması, baş ve boynun öne doğru çok bükülmemesi sağlanmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Yan yatış pozisyonu verilmeden önce, düşme riskini önleyebilmek amacıyla hasta yatak ortasına yerleştirilmelidir.

Hasta yan yattığı zaman bacakları düz olmamalı; dizlerinin hafif bükülü olması, bacaklarının arasına yastık yerleştirilmesi (mümkünse üstte kalan bacak
diğerinden biraz daha önde pozisyonlanır), üstte kalan kolunun altına yastık yerleştirilmesi ve hastanın geriye yuvarlanmasını önlemek için sırtının arkasına
yastık yerleştirilmesi dikkat edilmesi gereken önemli ayrıntılardır.

Yüzüstü yatma pozisyonunda, hastanın belinin altından bel boşluğunu desteklemesi için ince bir yastık veya çarşaf geçirilmelidir.

Kusma veya reflüye bağlı aspirasyon riski olan hastaların mümkün olduğunca yüzükoyun yatırılmaması, yatırılacaksa da sık sık kontrol edilmesi ve gözlem altında kısa sürelerle (beslenmeden hemen sonra yapılmamalı) destekli pozisyon değişikliği sağlanarak yatırılması gerekmektedir.

Yarası açılan hastaların pozisyonu 30-45 dakika arayla değiştirilebilir.

Doğru cevap D'dir.