TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II

Görüldüğü gibi duyular, anatomik veya fonksiyonel kriterlere bağlı olarak çeşitli yöntemlerle kategorilere ayrılabilir. Genel olarak yüzeyel (dokunma, ağrı vb.), derin (propriyosepsiyon vb.) ve özel duyular (koku, görme, işitme, tat) olmak üzere üç grup altında incelenebilir. Doğru cevap E'dir.

Dokunma duyusunun ana işlevi basınç, titreşim, sıcaklık ve ağrı hakkında bilgi alarak vücudun korunmasını sağlamaktır. Engelli kişilerde dokunma duyusunun bozulması dokunmayı algılamama veya abartılı algılama şeklinde kendini gösterebilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Engelli kişilerde ısı duyusu ile ilgili problemler:
• Termanaljezi: Isıya karşı duyarlılığın olmaması
• Termohipestezi: Isıya karşı duyarlılığın azalması
• Termohiperestezi: Isı duyusunun abartılı his edilmesi şeklindedir. Doğru cevap D'dir.

Ağrılı uyarana yanıt en kolay bir toplu iğne yardımı ile değerlendirilir. Toplu iğnenin sivri ve künt tarafları test edilecek bölgeye dokundurulur. Kişi gözleri kapalı iken “sivri” veya “künt” yanıtını verir. Değerlendirmede her iki taraf birbiri ile karşılaştırılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Stereognozis eller ile tanıma becerisidir. Doğru cevap A'dır.

Biliş şunları içerir:
• Genel zihinsel işlevler: bilinç, uyum, uyku, mizaç, kişilik
• Özel zihinsel işlevler: dikkat, bellek, düşünce, yargılama, zaman yönetimi, problem çözme, karar verme, dil, duygu düzenlenmesi

Doğru cevap B'dir.

Bellek, kişinin bilgi saklayabilmesi ve hatırlamasına izin veren bilişsel işlevdir. Yeni öğrenilenlerin kaydedilmesi ve depolanmasından başka, uzun ya da kısa bir süre saklanması, istenildiği zaman ulaşılması ve hatırlanması sürecini de içerir. Yöntemsel bellek, bisiklet sürme, giyinme gibi motor becerilerinin hatırlanması ile ilgilidir. İleriye yönelik bellek, gelecekte yapılacak görevlerle ilgilidir. Örneğin, ilaçları belirtilen sürelerde almayı hatırlamak gibi. Doğru cevap D'dir.

Günlük yaşam aktiviteleri (GYA), yaşamı sürdürmek için yapılan günlük aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Temel GYA ve ileri GYA olmak üzere iki seviyeden oluşur. Temel GYA, yemek yeme, banyo yapma, tuvalet becerileri, kıyafetlerini giyip çıkarma, diş fırçalama ve saç bakımı gibi rutin aktivitelerdir. İleri GYA ise, sosyal ve iletişimsel aktiviteleri içeren para idaresi, ev idaresi, telefon kullanma, alış veriş yapma gibi aktivitelerdir. Doğru cevap E'dir.

Bu nedenle işitme problemi olan engelli bireylerde bazı çevresel düzenlemelerle
GYA’de daha bağımsız olma sağlanabilir. Bu çevresel düzenlemeler;
• Gürültü kaynağından uzak olmak
• Evde kullanılacak eşyalarda (dolap, masa gibi) akustik olarak sesin yankılanmasını azaltacak malzeme kullanmak
• Pencere kenarlıklarına ve kapı kenarlarına dışarıdan gelecek gürültüyü azaltacak malzemeler yapıştırılması
• İşitme cihazının ayarının ve takibinin sağlanması
• Gürültü yapan klima, bilgisayar fanı gibi araçların mümkün olduğunca kullanılmaması
• Yaşanılan ortamın akustik yalıtımlı olması (yerde halı olması, duvarlarda yankılamayı azaltacak malzeme kullanılması gibi)
• İşitme engelli bireyin yanından ziyade karşısına veya iyi duyan tarafına oturmak yapılacak düzenlemelerdir.

Doğru cevap D'dir.

Tat alma ve koklama duyuları ayrı duyular olmasına rağmen birbirleriyle yakından ilişkilidir. İnsanlar yaşlandıkça tat alma ve koklama duyularında azalmalar meydana gelmektedir. Bu da GYA’de çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Diğer duyusal problemlerde olduğu gibi tat alma ve koklama duyularında kayıp olan engelli bireylerde, birtakım çevresel düzenlemeler ile GYA’de bağımsızlık arttırılabilir. Bu düzenlemeler;
• Sıcak yemekler veya içecekler konusunda dikkatli olunmalı ve uygun görsel uyaranlar eklenmelidir.
• Gaz kullanımı olan evlerde sesli alarm sistemi kurulmalıdır.
• Bozulmuş yiyecekler konusunda uyarılmalı, yiyeceklerin korunma yöntemi hakkında engelli bireyler bilgilendirilmelidir.
• Evde koku yapabilecek atıkların (çöp vb.) günlük olarak atılması sağlanmalıdır.
• Zehirlenmeler bu bireylerde sık görülebileceğinden, bu konuda hem engelli bireyler hem de yakınları iyice bilgilendirilmelidir.

Doğru cevap A'dır.

Proprioseprif sistemin etkilendiği engelli bireyler, kalemi kâğıt üzerine yerleştirme, çatalı tutma, düğmeyi ilikleme gibi becerileri yerine getirmezler. Kişide beceriksizlik, ayakları üzerinde sendeleme ve eşyalara çarpma gibi beceriksizlikler görülebilir. Eğer propriyosepsiyon duyusu değişir veya azalırsa
denge becerisi de bozulur. Bu kişiler gözleri kapalı iken aktivite yapamazlar. Boşlukta vücut pozisyonlarını algılayamaz, yatakta yatarken uzayda sallanıyor veya yüzüyor gibi hissedebilirler. Doğru cevap " E " dir.

Engelli kişilerde ısı duyusu ile ilgili problemlerden biri  " Termanaljezi " dir Isıya karşı duyarlılığın olmaması anlamına gelir. Dolayısıyla, engelli kişilerde ağrı duyusu ile ilgili problemlerden biri değildir? Doğru cevap " A " dır.

Koku duyusu burun boşluğunun derinlerinde bulunan alıcılar tarafından taşınır. Normal koku duyusu olan kişiler binlerce kokuyu düşük yoğunlukta dahi algılayabilirler. İnsan beyni 10,000 farklı kokuyu ayırt edebilir.

İnsanın gözü, çapı yaklaşık 2.5 cm (1 inç) olan hassas bir küre şeklindedir. Kafatası, kaşlar, göz kapakları ve kirpiklerle korunur. Göz kırptığımız zaman, gözün üst kapağında bulunan lakrimal bezlerden salınan gözyaşları ile göz sürekli yıkanır.

Nesneleri, biliş ve dokunma duyusu yoluyla tanımlama becerisidir. Bu beceri, objeleri ve geometrik şekilleri görmeden dokunma yoluyla tanımlamayı sağlar. Stereognozis eller ile tanıma becerisidir

Oryantasyon, bireyin mevcut durum, çevre ve zamanın akışı konusundaki bilinçliliğini ifade eder. Ciddi bir beyin hasarından sonra kişi, başlangıçta
kişisel kimliğini karıştırabilir. Aynı zamanda başka kişilerin de kimliklerini karıştırabilir. Çevre ile olan ilişkisinde kendi pozisyonu da fark edemeyebilir.

Yöntemsel bellek, bisiklet sürme, giyinme gibi motor becerilerinin hatırlanması ile ilgilidir.

Bilişsel alanda görülen işlevsel bozukluklar, doğrudan beyin hasarı ile oluşabileceği gibi, aşırı çalışma, stres ve sürekli aşırı gerginlik, olumsuz
duygular nedeniyle de görülebilir. Diyabet ve hipertansiyon gibi çeşitli sistemik ya da inme gibi nörolojik hastalıklar, bilişsel işlevlerde yaşla birlikte düşüş olmasına neden olur.

İşitme problemi yaşayan engelli bireyler toplum içinde iletişim problemi yaşaya- bilirler. İletişim problemleri de bu bireylerin toplumdan uzaklaşmasına ve içe kapanık davranış sergilemesine sebep olabilir. Yine bu bireyler gürültülü ortamlarda odaklanma problemleri, dikkat eksiklikleri, ev ve iş kazalarıyla karşı
karşıya kalabilmektedir.

Engelli kişilerde görülebilecek algı problemleri nesneleri dokunma yolu ile tanıyamama, vücudunun bölümlerinin farkında olamama, vücudunun bir yarısını ihmal etme şeklinde görülebilir. Engelli kişilerde apraksi, kıyafet giymek için gerekli hareketleri planlayıp yapamama şeklinde de görülebilir.  Ayrıca, bir tasarım kopyalama, çizme veya inşa etme kabiliyetinde de yetersizlik yaşayabilir.