TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II

Özel gereksinimli bireyler dünyada olduğu gibi ülkemizde de toplumun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. 5378 sayılı Özürlüler Kanunu’nda (2005) engelli birey “doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi” olarak tanımlanmıştır.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde (2009) özel gereksinimli bireyler zihin yetersizliği, işitme yetersizliği, görme yetersizliği, ortopedik yetersizlik, özel öğrenme güçlüğü, dil ve konuşma güçlüğü, duygusal uyum güçlüğü, süreğen hastalık, sinir sistemi zedelenmesi ile oluşan yetersizlik, otizm, sosyal uyum güçlüğü, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, üstün ve özel yetenek şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Bakım hizmeti, “Bakıma gereksinimi olan bireye evde veya kurumda sunulan profesyonel destek hizmeti” olarak tanımlanmaktadır.

Kahvaltı öncesi bakım
• Birey kahvaltıya hazırlanır.
• Boşaltımına yardımcı olunur.
• İdrar ya da gaita kaçırması varsa birey temizlenir.
• Islak ya da kirli çarşaflar ve nevresimler değiştirilir.
• El, yüz ve ağız hijyenine yardım edilir.
• Giyinmesine ve saçın taranmasına yardım edilir.
• Kahvaltı için uygun pozisyon verilir.
• Yataklar ve çevresi düzenlenir.

Vücut temizliği ile kas gerilimi arttırılmaz, aksine azaltılır.

Tıbbi veya teknik açıklama gerekiyorsa bunları engelliye anlayacağı dilde açıklama, kavram kargaşası yaratmama
Bakım öncesi ortam hazırlığı açısından ısı, ışık, havalandırma durumlarını dikkate alma

Kişisel bakım işlemlerini engelli bireyin gereksinimi ve tercihi açısından değerlendirme

Engelli bireyin özel gereksinim durumunu dikkate alma

Bakım veren birey   iletişim kurmak için iletişim becerileri (düşük
düzeyde teknoloji içeren iletişim panoları, resimli kartlar) ve dinleme (işitme cihazları) için
kullanılan araç gereçler, özel bilgisayar yazılımları ve donanımları (klavyeler, özel fareler,
braille yazıcısı vb.) gibi engeli olan bireyin iletişimde kullandığı yardımcı teknolojiden destek
alabilir. Oysa B seçeneğinde teknolojik araçlardan uzak kalınmasından bahsedildiği için cevap B seçeneğidir.

Araç-gereç hazırlığı: Engelli bireyin saç bakımı için kullanılacak araç ve gereçler aşağıda sıralanmıştır:

• Fırça ya da tarak
• Şampuan ve gerekliyse saç kremi
• Ilık suyla dolu leğen
• Baş havlusu
• Su geçirmez pedler
• Saç kurutma makinesi
• Gerekliyse eldiven

Ilık su kullanımı en uygun olandır. Ve ilgili su sıcaklığı da 40-43 santigrat dereceler arasıdır.

Ağız ve diş sağlığına yönelik araç gereçlerden birisi yumuşak tüylü diş fırçasıdır.

Perine, dış genital organları kapsayan alandır. Perine, dış ortamla teması olmayan kapalı bir alan olduğundan vücudun en sıcak, en nemli ve en kirli bölgelerindendir.

Engelli bireyi yemeğe hazırlamak için kullanılacak araç ve gereçler aşağıda sıralanmıştır:

• Ağız bakımı için araç ve gereçler
• Sürgü, ördek ya da oturaklı iskemle
• Tuvalet kâğıdı
• Leğen
• Sabun
• El bezi
• Havlu
• Eldiven

İşitme yetersizliği olan bireyler, yaşadıkları işitme sorunları nedeniyle akranlarına oranla dil gelişiminde geri kalırlar ya da süreçte daha yavaş ilerleme olasılıkları yüksektir. İşitme yetersizliği olan bireylerin, işitme kayıpları onların  alıcı dil becerilenin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. İşitme yetersizliği olan bireyler için kullanılan iletişim yaklaşımları, sözlü (oral) iletişim ve işaret dili (manuel) olarak  iki gruba ayrılmaktadır. Cevap A seçeneğidir.

Birey ile konuşurken doğrudan  ona bakılmalı ve yavaş konuşulmalıdır. Kelimelerin söylenme biçimi değiştirilmemelidir.İletişimi kolaylaştırmak için ayrıca birey ile konuşurken ona doğru dönük olunmalı, fazla hareket edilmemeli, göz kontağı kurulmalı, açık, anlaşılır, orta hızda ve kısa cümleler kurarak rahatsız etmeyecek yükseklikte bir ses tonuyla konuşulmalıdır. Bireyin konuşulanları anlayamaması hâlinde, aynı cümlenin tekrar edilmesi yerine başka kelimelerle yeni bir cümle kurulmalıdır.  İletişim problemi yaşanmaması için de işitme yetersizliği olan bireyin uyanık kaldığı süre boyunca bakım personelinin işitmeye yardımcı teknolojileri kullanmasını sağlamalıdır
E seçeneğinde bunun tersi belirtildiği için doğru seçenek E şıkkıdır.

Pek çok kişinin bir hijyen rutini ya da alışkanlığı bulunmaktadır. Bakım vericilerin bu rutini sürdürme sorumluğu bulunmaktadır. Bu nedenle günlük bakım işlemleri
- kahvaltı öncesi,
- kahvaltı sonrası, 
- öğleden sonra ve
- akşam bakımı olarak planlanmalıdır.

Doğru seçenek C'dir.

Saçlı deri anatomik olarak normal deriye göre  daha az gözenekli ve daha çok yağ bezlerine sahiptir. Her saç dibinde yağ bezi kanalı vardır. Bu nedenle  çabuk yağlanır ve kirlenir.  Saçların her gün veya gün aşırı, en az haftada iki kez yıkanması gerekir. Ayak bakımı ve temizliği, nahoş kokuların giderilmesi ve mantar gibi bazı rahatsızlıkların önlenmesinde son derece önemlidir. Ayakların sık sık yıkanması ve yıkama işleminden sonra parmak aralarının  iyice kurulanarak her gün çorap değiştirilmesi karşılaşılacak sorunları en aza indirecektir. Tırnak bakımı, günlük hijyenik uygulamalar sırasında gerçekleştirilir. İdeal olan tırnakların  haftada bir kez tırnak makası ile kesilmesi ya da törpü ile boylarının kısaltılmasıdır. Tırnaklar kesilirken, el tırnaklarının köşeleri oval olacak şekilde, ayak tırnakları düz olacak şekilde kesilmelidir. Yanlış olan bilgi C seçeneğinde yer almaktadır. Doğru seçenek C'dir.

Sakal tıraşı ve  istenmeyen tüylerin temizliğinde jilet kullanıldığı zaman bireyin engel durumuna göre yardımda bulunmak gerekebilir. Kanamaya yatkınlığa yol açan ilaç kullanan ya da hastalığı olan engelli bireyler kesinlikle elektrikli tıraş makinesi kullanmalıdır. Enfeksiyon kontrolü açısından bireye özgü jilet ya da elektrikli tıraş makinesi olmalıdır. Sakal tıraşı için ılık, nemli bir el bezi ya da  havlu birkaç dakikalığına yüze uygulanmalıdır. Sıcak, gözeneklerin açılmasını ve sakalın   yumuşamasını sağlar. Doğru yönde tıraş edilmelidir. Sakal tıraş bıçağı ile tıraş edilecekse sakalın çıkış yönünde tıraş edilmelidir. Soğuk su, porları kapattığından tıraş sonrası deri soğuk su ile durulanmalı ve yumuşak hareketlerle tamponlanarak kurulanmalıdır. Verilenler arasında tek doğru bilgi E seçeneğinde yer almaktadır. Doğru seçenek E'dir.

Birey banyoda yalnız bırakılmamalıdır. Etrafı kayganlaştıracağından deriyi nemlendirmek için banyo yağı kullanılmamalıdır. Banyo yağı ayrıca idrar yolu enfeksiyonlarına yol açar. Elle tutulabilen duş başlığı kullanılmalıdır. İşitme cihazı kullanıyorsa, uzaklaştırılmalıdır. Su cihaza zarar verebilir. Göğüs altı, deri kıvrımları, mahrem bölgeler ve parmak araları iyi kurulanmalıdır. Bireye işlem adım adım açıklanmalıdır. Sakin bir ses tonu kullanılmalıdır. Açık ve sade cümleler kurulmalıdır. Her zaman iyi beden mekanikleri kullanılmalıdır. Doğru bilgi D seçeneğindedir.

Besinler ve su, yaşam için gerekli fiziksel gereksinimlerdir. Kişinin diyeti fiziksel ve zihinsel iyilik hâlini ve fonksiyonu etkilemektedir. Yetersiz beslenme, hastalık ve enfeksiyon riskini artırır; iyileşme problemlerine neden olur; kaza ve yaralanma  riskini artırır. İyi bir beslenme büyüme, iyileşme ve
beden fonksiyonları için gereklidir. İyi beslenmek  için her gün yağ, karbonhidrat, protein, mineral, vitamin ve su tüketilmelidir. Bu nedenle engelli  bireyin öğünleri beş besin grubunu (Resim 1.9) tüketecek şekilde düzenlenmelidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kişinin yaşadığı çevre gereksinimleri doğrultusunda kişiye özel olarak tasarlanmalıdır. Kişinin odası temiz, düzenli, güvenli ve rahat olmalıdır. Yaş, hastalık ve aktivite bireyin rahatını etkilediği gibi oda ısısı, havalandırılması, koku ve ışıklandırma da etkileyebilmektedir. Tüm bu faktörler, bireyin gereksinimini karşılamak için kontrol altına alınmalıdır. Bireyin rahat edebilmesi için oda ısısı 20-23°C arasında olmalıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bayanlar hem idrar hem de gaita  yapmak için sürgü kullanırken erkekler sadece gaita yapmak için kullanmaktadır. Ördekler ise yalnızca erkekler tarafından idrar yapmak üzere kullanılmaktadır. Mümkünse ördek ayakta ya da yatağın kenarında oturur pozisyonda kullanılır. Perine, dış genital organları kapsayan alandır. Diğer seçenekler de alakalı olmadığı için cevap D seçeneğidir.