TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-II - Deneme Sınavı - 9

Duyusal Anormallikler Parestezi Herhangi bir uyarı olmadan anormal his algılanmasıdır. Dokunsal, termal veya ağrılı olabilir. Disestezi Vücudun etkilenen bölgelerinde hafif dokunma veya nazik okşama gibi ağrısız uyarıların ağrılı olarak algılanmasıdır.

Grafestezi Bu yetenek insanların cilt üzerinde yazılmış rakamları, harfleri tanımasını sağlar.

Vücut İmajı Bir kişinin vücut imajı, vücut parçalarının ve pozisyonunun farkında olmasıdır.

Praksi Amaçlanan hareketi planlama ve gerçekleştirme becerisidir. 

Stereognozis Nesneleri, biliş ve dokunma duyusu yoluyla tanımlama becerisidir. Bu beceri, objeleri ve geometrik şekilleri görmeden dokunma yoluyla tanımlamayı sağlar.

Amnezi: Felç, kafa travması, ameliyat gibi pek çok nedeni olabilir. Kısmi veya tam bellek kaybıdır. Geçmiş olayların hatırlanması amnezinin ağırlığına göre değişebilir. Amnezi hastaları fiziksel olarak gayet sağlıklı görünebilirler, fiziksel koordinasyon gerektiren işleri zorlanmadan yapabilirler.

Problem Çözme Becerisi Problem çözme becerisi, birçok bilişsel beceriyi içerir. Dikkat, bellek, planlama, mantıklı düşünme ve yargılama yeteneği gerektirir. Problem çözme becerisi yetersiz olan engelli kişinin konsantrasyonu bozulur, sorulan sorulara anlamsız yanıtlar verir. Yeni durumlara karşı davranışların oluşturulması zorlaşır. Bilişsel problemler beyin hasarı, travma veya edinilmiş bazı rahatsızlıklar sonucu görülebilir. Bilişsel işlev bozukluğu olan engelliler düşünme, hatırlama ve akıl yürütme gibi işlevlerini kaybederler. • Bilişsel sorunu olan bireyler günlük yaşamda temel becerileri yerine getiremezler: • Hava şartlarına uygun olarak ne giyeceğine karar veremezler. • Doğru giyinme sırasını belirleyemezler (örneğin ayakkabıların öncesinde çorapların giyilmesi gibi). • Bir parti planlama, organize etme ve yapılması gereken işleri planlamada zorlanırlar • Bir görevi tamamlamak için ne kadar zaman gerektiğine karar veremezler. • Zevk için sanatsal etkinliklere katılma konusunda yetersizdirler.

Dokunma Kaybı Yaşayan Engelli Bireyler için Çevresel Düzenlemeler Dokunma duyusu da diğer duyularımız gibi GYA’de bağımsız olarak hareket edebilmemiz, yaralanma ve kazalardan korunabilmemiz için önemli görevler üstlenmektedir. Dokunma duyumuz sayesinde sıcak-soğuk ayrımını, keskinlik ve sivrilik ayrımını yapabiliriz. Ayrıca bizi rahatsız eden bir durum olduğunda (örneğin, ayakkabımızın içine ufak bir taş parçası girme durumu) dokunma duyumuz sayesinde bu olumsuz durumun farkında olabiliriz. Bu nedenle diğer duyularımız gibi dokunma duyumuz bakımından da engelli bireylerde çevresel düzenlemeler yapmak önem arz etmektedir. Dokunma duyusunda problemler yaşayan engelli bireyler için çevresel düzenlemeler: • Evdeki koridorlar geniş tutulmalı, duvarlardaki sivri köşeler koruyucularla kapatılmalıdır. • Mobilyalar arası mesafeler geniş olmalıdır. • Merdivenlerin ilk ve son basamaklarına gözle görülebilecek uyaranlar koyulmalıdır. • Sıcak ve soğuk su muslukları belirgin şekilde işaretlenmeli ve uyarıcı işaretler bulunmalıdır. • Yer zemininin özellikle de banyonun kaygan olmaması sağlanmalıdır. • Mutfaktaki kesici, delici aletler (bıçak, çatal vb.) renkli uyaranlarla belirtilmelidir. • Mutfakta yaralanma ve kazaları önlemek için tüm mutfak aletlerinin yeri düzenli olmalıdır. • Mümkünse dokunma kaybı olan bireylerin kesici aletleri kullanmaması sağlanmalıdır. • Evde takılıp düşmeleri engellemek için yer boydan boya halı ile kaplanmalıdır. Halıda katlanma olmamasına özen gösterilmelidir. • Yer zemininde dengeyi bozucu (çukur, engebe vb.) durumların olmamasına özen gösterilmelidir.

Astereognozis: Dokunma ile cisimlerin tanımlanamaması bozukluğudur. Astereognozisi olan engelli bireyler cisimlerin şeklini, biçimini, sıcaklığını, ağırlığını algılayamazlar. Bu nedenle de GYA’da kısıtlanmalar görülebilir. Bu bireylerde yapılacak çevresel düzenlemeler günlük yaşamda bağımsız olabilmek açısından önemlidir. Bu düzenlemeler dokunma duyusu kaybında yapılacak çevresel düzenlemeler kısmında detaylı anlatılmıştır. Lütfen o bölümü tekrardan gözden geçiriniz.

Görüldüğü gibi duyular, anatomik veya fonksiyonel kriterlere bağlı olarak çeşitli yöntemlerle kategorilere ayrılabilir. Genel olarak yüzeyel (dokunma, ağrı vb.), derin (propriyosepsiyon vb.) ve özel duyular (koku, görme, işitme, tat) olmak üzere üç grup altında incelenebilir. Doğru cevap E'dir.

Dokunma duyusunun ana işlevi basınç, titreşim, sıcaklık ve ağrı hakkında bilgi alarak vücudun korunmasını sağlamaktır. Engelli kişilerde dokunma duyusunun bozulması dokunmayı algılamama veya abartılı algılama şeklinde kendini gösterebilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Engelli kişilerde ısı duyusu ile ilgili problemler:
• Termanaljezi: Isıya karşı duyarlılığın olmaması
• Termohipestezi: Isıya karşı duyarlılığın azalması
• Termohiperestezi: Isı duyusunun abartılı his edilmesi şeklindedir. Doğru cevap D'dir.

Ağrılı uyarana yanıt en kolay bir toplu iğne yardımı ile değerlendirilir. Toplu iğnenin sivri ve künt tarafları test edilecek bölgeye dokundurulur. Kişi gözleri kapalı iken “sivri” veya “künt” yanıtını verir. Değerlendirmede her iki taraf birbiri ile karşılaştırılmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Stereognozis eller ile tanıma becerisidir. Doğru cevap A'dır.

Biliş şunları içerir:
• Genel zihinsel işlevler: bilinç, uyum, uyku, mizaç, kişilik
• Özel zihinsel işlevler: dikkat, bellek, düşünce, yargılama, zaman yönetimi, problem çözme, karar verme, dil, duygu düzenlenmesi

Doğru cevap B'dir.

Bellek, kişinin bilgi saklayabilmesi ve hatırlamasına izin veren bilişsel işlevdir. Yeni öğrenilenlerin kaydedilmesi ve depolanmasından başka, uzun ya da kısa bir süre saklanması, istenildiği zaman ulaşılması ve hatırlanması sürecini de içerir. Yöntemsel bellek, bisiklet sürme, giyinme gibi motor becerilerinin hatırlanması ile ilgilidir. İleriye yönelik bellek, gelecekte yapılacak görevlerle ilgilidir. Örneğin, ilaçları belirtilen sürelerde almayı hatırlamak gibi. Doğru cevap D'dir.

Günlük yaşam aktiviteleri (GYA), yaşamı sürdürmek için yapılan günlük aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Temel GYA ve ileri GYA olmak üzere iki seviyeden oluşur. Temel GYA, yemek yeme, banyo yapma, tuvalet becerileri, kıyafetlerini giyip çıkarma, diş fırçalama ve saç bakımı gibi rutin aktivitelerdir. İleri GYA ise, sosyal ve iletişimsel aktiviteleri içeren para idaresi, ev idaresi, telefon kullanma, alış veriş yapma gibi aktivitelerdir. Doğru cevap E'dir.

Bu nedenle işitme problemi olan engelli bireylerde bazı çevresel düzenlemelerle
GYA’de daha bağımsız olma sağlanabilir. Bu çevresel düzenlemeler;
• Gürültü kaynağından uzak olmak
• Evde kullanılacak eşyalarda (dolap, masa gibi) akustik olarak sesin yankılanmasını azaltacak malzeme kullanmak
• Pencere kenarlıklarına ve kapı kenarlarına dışarıdan gelecek gürültüyü azaltacak malzemeler yapıştırılması
• İşitme cihazının ayarının ve takibinin sağlanması
• Gürültü yapan klima, bilgisayar fanı gibi araçların mümkün olduğunca kullanılmaması
• Yaşanılan ortamın akustik yalıtımlı olması (yerde halı olması, duvarlarda yankılamayı azaltacak malzeme kullanılması gibi)
• İşitme engelli bireyin yanından ziyade karşısına veya iyi duyan tarafına oturmak yapılacak düzenlemelerdir.

Doğru cevap D'dir.

Tat alma ve koklama duyuları ayrı duyular olmasına rağmen birbirleriyle yakından ilişkilidir. İnsanlar yaşlandıkça tat alma ve koklama duyularında azalmalar meydana gelmektedir. Bu da GYA’de çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Diğer duyusal problemlerde olduğu gibi tat alma ve koklama duyularında kayıp olan engelli bireylerde, birtakım çevresel düzenlemeler ile GYA’de bağımsızlık arttırılabilir. Bu düzenlemeler;
• Sıcak yemekler veya içecekler konusunda dikkatli olunmalı ve uygun görsel uyaranlar eklenmelidir.
• Gaz kullanımı olan evlerde sesli alarm sistemi kurulmalıdır.
• Bozulmuş yiyecekler konusunda uyarılmalı, yiyeceklerin korunma yöntemi hakkında engelli bireyler bilgilendirilmelidir.
• Evde koku yapabilecek atıkların (çöp vb.) günlük olarak atılması sağlanmalıdır.
• Zehirlenmeler bu bireylerde sık görülebileceğinden, bu konuda hem engelli bireyler hem de yakınları iyice bilgilendirilmelidir.

Doğru cevap A'dır.

Proprioseprif sistemin etkilendiği engelli bireyler, kalemi kâğıt üzerine yerleştirme, çatalı tutma, düğmeyi ilikleme gibi becerileri yerine getirmezler. Kişide beceriksizlik, ayakları üzerinde sendeleme ve eşyalara çarpma gibi beceriksizlikler görülebilir. Eğer propriyosepsiyon duyusu değişir veya azalırsa
denge becerisi de bozulur. Bu kişiler gözleri kapalı iken aktivite yapamazlar. Boşlukta vücut pozisyonlarını algılayamaz, yatakta yatarken uzayda sallanıyor veya yüzüyor gibi hissedebilirler. Doğru cevap " E " dir.

Engelli kişilerde ısı duyusu ile ilgili problemlerden biri  " Termanaljezi " dir Isıya karşı duyarlılığın olmaması anlamına gelir. Dolayısıyla, engelli kişilerde ağrı duyusu ile ilgili problemlerden biri değildir? Doğru cevap " A " dır.