TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-I

Görme yetersizliği olan bireyler için yardımcı teknoloji kullanımı ile ilgili örnekler; Dijital ekran büyüteçleri, uzak görüntüleme büyüteci, ekran okuyucuları, sesli uyarı sistemleri, braille klavye ve yazıcı, optik karakter tanımlama (optical character reader: OCR), akıllı gözlükler, dokunsal saatler olarak sıralanabilir.

Fırsat öğretimi, çocuğun bir konu hakkında etkileşime girmesini bekleyip sonra da daha fazla konuşmasını sağlamak amacıyla, tepkide bulunarak daha ay

Ülkemizde PECS olarak tanınan Resim Değiş Tokuşuna Dayalı İletişim Sistemi’nde çocuğa, istediği bir nesneyi ya da etkinliği elde etmek için, o nesnenin ya da etkinliğin resmini karşısındakine vermesi öğretilir. Resim Değiş Tokuşuna Dayalı İletişim Sistemi konuşamayan ya da konuşmayı işlevsel olarak kullanamayan her otizmli çocuğa öğretilebilir. Resim Değiş Tokuşuna Dayalı İletişim Sistemi öğretimi altı aşamaya ayrılmıştır

Etkinlik temelli öğretim: Etkinlik temelli öğretim doğal ortamlarda doğal olarak oluşan davranış öncesi ve sonrası uyaranların kullanıldığı UDA’ya dayalı bir doğal öğretim yaklaşımıdır.

Etkinlik temelli öğretim sürecinde öğretimin içine gömüleceği etkinliklerin belirlenmesi, hedef becerinin öğretiminin nasıl yapılacağının belirlenmesi ve fiziksel çevrenin düzenlenmesi olmak üzere üç basamak izlenerek öğretim sunulur. Örneğin; çatal bıçak kullanma becerisinin öğretimi öğle yemeği rutini içerisine yerleştirilerek, kişisel temizlik becerilerinin öğretimi öğle yemeği sonrası ya da tuvalet sonrası temizlik rutini içerisine yerleştirilerek öğretilebilir.

Sosyal öyküler günlük yaşama becerileri içeriğinde yer alan tüketici becerileri, toplumsal ortamları kullanma ve serbest zaman becerileri içeriğinde yer alan becerilerin öğretiminde etkili olarak kullanılabilir.

Aşamalı Yardımla Öğretim: Aşamalı yardımla öğretimde, hedef uyaran ile ipucu bir arada sunulur ve zamanla ipuçları geri çekilir, başka bir ifadeyle silikleştirilir.

Çocuklar çizelge izlemede ustalaştığında ve okuma becerisini geliştirdiğinde, fotoğraflı ipucu yerine yazılı ipuçlarına tepki vermeyi öğrenirler.

Okul öncesi dönemde marketten alışveriş yapma oyunu oynanırken çocuklar istekleri elde etmek için para kullanmak gerektiğini anlarlar. İlkokuldaki çocuklar paraları tanımayı öğrenmeye başlarlar. İlerleyen yıllarda paraları biriktirerek daha özel isteklerine kavuşabileceklerini öğrenirler. Ergenlik döneminde bir miktar harçlık ile bir süre geçirmeyi öğrenirler. İşe girdikten sonra maaş görüşmesi yapmak, aylık bütçe oluşturmak, bütçeye uygun yaşamak, bankacılık işlemlerini halletmek, faturaları ödemek ve birikimleri değerlendirmek gibi daha karmaşık beceriler söz konusu olmaktadır.

I , III ve IV mutfak becerilerine örnektir. II ise mali yönetim becerilerine örnektir.

Otizm spektrum bozukluğu
Zihin yetersizliği, öğrenme güçlüğü

Görsel çizelgeler, hatırlatıcılar, sesli kitaplar, sözcük denetleyiciler, dijital asistanlar, robotlar

Düşük Düzeyde Teknolojiler

Fiziksel sınırlılığı bulunan bireylerle çalışacak öğretmenlerin dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:

• Tekerlekli sandalyelere yaslanmayın, dokunmayın ya da dinlenmek için oturmayın.

• Tekerlekli sandalyede oturan kişilere yaslanmayın.

• Tekerlekli sandalyede oturan kişiye sormadan sandalyesini hareket ettirmeyin veya itmeyin.

• Tekerlekli sandalyede oturan bir kişiden ceketinizi ya da içeceğinizi tutmasını istemeniz uygun bir davranış değildir.

• Tekerlekli sandalyede oturan bir kişiyle sohbet ederken göz seviyesine gelmeye dikkat edin.

• Tekerlekli sandalye kullanıcısıyla konuşurken, yanındaki refakatçisi ile değil, doğrudan kendisiyle konuşunuz.

• Yardım etmeden önce mutlaka sorun.

• Farklı özelliklere sahip tekerlekli sandalyeçeşitleri vardır. Tekerlekli sandalyenin özelliklerini bilmiyorsanız kullanıcısına sorun ve söylediklerini uygulayın.

• Tekerlekli sandalyeli kişiyi bir basamaktanya da rampadan indirmeniz gerekiyorsa sandalyeyi geri geri indirin.

• Bazı tekerlekli sandalye kullanıcıları tekerlekli sandalye dışında oturmayı tercih edebilirler. Eğer böyle bir talepleri olursa kibarca yardım teklif edin ve tekerlekli san- dalyelerinin ulaşabilecekleri mesafede durmasına özen gösterin.

• Koltuk değneği ya da baston kullanan kişiler oturduğunda veya bir yere yaslandığında, bu cihazlara kolay ulaşabilecekleri me- safede olmalarını sağlayın.

• Koltuk değneği ya da baston kullanan veyavaş yürüyen kişilerle yürürken onların temposuna göre yürüyün.

• Kişi, zaman zaman şarj edilmesi gerekenakülü tekerlekli sandalye kullanıyorsa ve sandalyesini şarj etmesi gerekiyorsa, kendisine kibarca prize yakın bir yer gösterin.

Zihinsel sınırlılığı olan bireylerle çalışacak öğret- menlerin dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:

Yaptığınız çalışmaların etkililiğini göstermek için veri tutun.

Çalışacağınız becerilerin günlük hayatta sıkkullanılan işlevsel beceriler olmasına dikkat edin.

Öğretim yaparken öğrencinin dikkatini sağladığınızdan emin olun.

Öğrenciye anlayacağı şekilde dil düzeyine uygun yönerge verin.

Özellikle uzun süre dikkat ve performansgerektiren günlük yaşam becerilerinin öğretiminde öğrenci yorulduğunda ara verin.

Ortamdaki dikkat dağıtıcı ve tehlike arzedebilecek unsurları kaldırın.

Çalışma zamanını daha gönüllü olunan za- manlara göre esnetilmesi sistematik bir şekilde planlanmalıdır.

Kazandırdığınız becerilerin genellemesinive kalıcılığını sağlamayı da planlayın.

Çalıştığınız bireyi iyi gözlemleyin ve başarılı yaşantı sayısını artırın. Zor beceriler ve başarısız yaşantılar motivasyon kaybı oluşturacaktır.

• Beceri öğretimi ve davranış yönetimi stratejilerini birlikte kullanın.

• Öğrenme motivasyonunu artıracak planlamalar yapın.

• Yaşantı ve deneyim fırsatını artırın.

• Birey beceri analizindeki bir basamakta zorlanıyorsa o basamağı daha küçük bileşenlere bölün.

• Anlamakta zorlandığı becerilerde görseldestekler sunun ve gerektiğinde ona model olun.

• Bir beceride tutarlı şekilde yanlış yapıyorsatam fiziksel ipucu ile becerinin doğrusunu yaptırtın ve yardımınızı aşamalı bir şekilde geri çekin.

• Hangi ipucu stratejisini kullandıysanız kullanın ipuçlarını geri çekmeyi ve öğrenciye bağımsız uygulama fırsatı sunmayı ihmal etmeyin.

• Mümkün olduğunca olumlu davranışları övmeye çalışın.

• Eğitim sürecine aileyi de katmaya çalışın.Yaptığınız uygulamaları aileye gösterin, anlatın, uygulatın ve geri bildirim verin.

• Zorlandığınız ve bilmediğiniz konularda deneyimli uzmanlar ile işbirliğine açık olun.

Çocukluk çağında en yaygın olarak görülen sinir sistemi bozukluğu Se- rebral Palsi (SP)’dir Serebral palsi: Doğum öncesi, doğum esnasında veya doğumdan hemen sonra beyinde oluşan hasar nedeniyle oluşan hareket bozukluğuna verilen addır ve beynin hasar gören yerine göre belirtileri de değişir. Ağırlıklı olarak hareketi ilgilendiren bir bozukluk olması nedeniyle temel iletişim sorunları konuşma ile ilgili olacaktır.

Otizmi olan bireyler, konuşulanları anlamada yaşadığı zorluktan dolayı kendilerini ifade etmede sıkıntı çekebilirler. Karşılıklı akıcı konuşma yerine çoğunlukla anında ya da gecikmeli olarak söylenenleri tekrar etme (ekolali) eğilimi içerisindedirler.

Musküler distrofi (MD) ise dejeneratif bir kas hastalığıdır. Kaslar gittikçe hareketini kaybeder. Bu çocuklar ergenlik ve erken yetişkin- likten öteye genelde yaşamazlar. MD’de zihinsel ve dil becerileri etkilenebilir. Bazı MD’li çocuklarda ciddi dil ve okuma-yazma sorunları görüldüğü hâlde, bazılarında bu işlevler etkilenmemektedir.

Abartılı jest, mimik ve ses tonu kullanın:Otizmli çocuklarla etkileşirken tıpkı küçük bir bebekle oynuyor gibi jest, mimik ve ses tonunuzu olabildiğince oyuncaklı hâle geti- rin. Böyle yapmanın iki temel yararı vardır. Birincisi çocuğun, sizin söylediklerinizi anlama olasılığını artırmak, ikincisi de çocuğun ilgisini çekmek

Ayrık denemelerle öğretim (ADÖ),çocukların öğrenme becerilerini desteklemek amacıyla bilginin bireyselleştirilmesi ve kolaylaştırılmasıdır. Zihin engelli ve otizmli çocuklar için ADÖ özellikle yeni davranış kazandırma sürecinde (ör. önceden yapamadıkları konuşma sesleri ve motor hareketler) ve yeni ayırt edici uyaranları (ör. farklı isteklere doğru tepkiler verme) öğretirken uygundur. Ayrıca ileri düzeyde becerilerin öğretiminde ve problem davranışlarla başa çıkmada kullanılabilir.

Mali yönetim becerileri kazandırmak için belirli oranda bilişsel stratejiler kullanmayı öğretmek gerekmektedir. Bu durumda fiziksel müdahalelerden ziyade sözlü anlatım ve ipuçlarının daha çok kul- lanıldığı yöntemler tercih edilebilir. Aşağıda mali yönetim becerilerinin kazandırılmasında sık kullanılan yöntem ve stratejilerden bahsedilmektedir.

Bunalr, Sosyal Öyküler ve Aşamalı Yardımla Öğretim dir.