TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-I

Modifiye bağımsız durumda, hasta aktiviteyi gerçekleştirebilmek için adaptif veya yardımcı bir cihaza ihtiyaç duyar (örneğin; kaydırma tahtası, yatak rayı, mobilya gibi), hasta aktiviteyi zamanında ve güvenli bir şekilde gerçekleştirir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Uygun bir transfer ve aktivite için yapılacak hasta değerlendirmesi, uygun bir şekilde yapılmış hasta bilgilendirmesi, hasta ve aile bireylerinden alınan bilgiler ve tedavi amaçları temel oluşturacaktır. Değerlendirme hastanın fiziksel yetenekleri ve deneyimi doğrultusunda planlanır. Hastanın fiziksel kapasite değerlendirmesinde, kas kuvveti, eklem ve yumuşak doku esnekliği, oturma ve ayakta durma dengesi, endurans, oturma ve ayakta durma pozisyon tolerasyonu, motor kontrol gibi parametreler bakılmalıdır. Stres fiziksel bir etken değildir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Oturma pozisyonunda bağımlı yükselme aktivitesi, en az bir yardımcı personel ile (bu sayı 2 veya 3 kişi de olabilir) hastanın oturduğu yerden kaldırılarak başka bir yere oturma pozisyonunda transferi şeklinde gerçekleşir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Hasta, sırtüstü yatar pozisyonda iken bir üst ekstremite abduksiyonda (kol yana doğru açık olacak şekilde) diğeri adduksiyonda (kol gövdenin yanında) olacak şekilde pozisyon alır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Transfer hastanın en güçlü olduğu taraftan en zayıf olduğu tarafa doğru yapılmalıdır. Örneğin, sol tarafı felçli bir hastanın transfer aktiviteleri vücudunun sağ tarafı kullanılarak gerçekleştirilmelidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Alternatif yöntem, özellikle yatağın tekerlekli sandalyeden çok daha yüksek olduğu ve boy ayarlaması yapılamayan durumlarda kullanılabilecek bir yöntemdir. Hastanın yatağa alınabilmesi için uygun yükseklikteki tabure kullanılır. Bunun için tabure yüksekliğinin çok yüksek olmaması tercih edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Transfer aktivitesinde, hasta kollarını yardımcıların omuzlarına yerleştirir. Yardımcılar ise bir kollarını hastanın beline diğer kollarını ise bulundukları taraftaki bacağının altına (dizinin hemen yukarısına denk gelecek şekilde) yerleştirir. Bu pozisyon salıncak pozisyonuna benzemektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Trasnfer aktivitesinde, bel kemeri hasta için kullanılan bir ekipmandır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Mobilite aktiviteleri sıklıkla, hastanın yatak içi hareketliliğini tanımlamak amacıyla kullanılmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yatak içi mobilite sıklıkla, uzun yatmaya bağlı sağlık sorunlarının gelişimini engellemek (yatak yaraları, eklem kısıtlılıkları ve şekil değişiklikleri gibi) ve hastanın bağımsız aktivite düzeyini geliştirebilmek amacıyla yapılmaktadır. İnme uzun yatmaya bağlı olarak gelişen bir sağlık sorunu değildir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kişi korumalı: Yardımcı personel hastanın hemen yanındadır ve elleri hastanın üzerindedir.Hasta, aktivite performansını gerçekleştirirken mutlaka korunmaya ihtiyacı vardır.

Gerekli olması durumunda, ellerini yıkayıp eldiven giymelisin.Kendini hastaya tanıtıp, yapılacak işlemi ve hastadan beklentilerini mutlaka hastanın anlayabileceği bir dille  ifade et. Hastanın seni anladığından ve yapılacak işlemi kabul ettiğinden, olası riskleri anlayıp kabul ettiğinden emin ol.Tekerlekli sandalye, yatak veya transfer bölgesinin hareketliliğinin kısıtlandığından emin ol.Hastaya çok yakın durman gerekir.

Yatma pozisyonunda bağımlı transfer:Bu transfer yöntemi, oturma pozisyonunda
yardımla dahi bir yüzeyden diğer yüzeye hareket ettirilemeyen (veya hareket ettirilmesinde sakınca olan) ve maksimum fiziksel desteğe ihtiyacı olan
hastalarda kullanılır. Duruma göre bir, iki veya üç yardımcı personel veya özel bir yardımcı ekipmanın kullanımı ile gerçekleştirilir. Bu yardımcı ekipman, mekanik bir kaldıraç olabileceği gibi plastik transfer tahtası, yatak pedi olabilir.

Mobilite aktiviteleri sıklıkla, hastanın yatak içi hareketliliğini tanımlamak amacıyla kullanılmaktadır. Hastanın bu aktiviteleri gerçekleştirebilme durumu bağımsız, bir veya birkaç personel tarafından sağlanan yardımla birlikte veya ekipman kullanımı ile mümkün olabilmektedir. En sık kullanılan hareketler, sırtüstü pozisyondan yana doğru kayma hareketi, sırtüstü pozisyonda yukarı doğru kayma,sırtüstü pozisyonda aşağı doğru kayma, sırtüstü yatma pozisyonundan yan yatma pozisyonuna gelme,sırtüstü pozisyondan yüzükoyun pozisyona gelme,yüzükoyun pozisyondan sırtüstü pozisyona gelme ve yatmadan oturmaya gelme pozisyonudur.

Sırtüstü Yatar Pozisyonda İken Yukarı Kaydırma:Yukarı kaydırma aktivitesine başlamadan önce hastanın, klinisyene doğru iyice yaklaştırılması (özellikle,yatağın ortasına yatan hastalarda), daha sonra kaydırma işleminin gerçekleştirilmesi gerekir. Hasta, uygun olmayan bir yatakta yatıyor ise baş ve gövdesinin aynı hizada olduğundan emin olunmalıdır. Bunun için hastanın başının altındaki yastık alınmalıdır. Bu durum, hastanın daha iyi kontrol edilmesini ve işlemin daha az enerji harcanarak gerçekleştirilmesini sağlar.

Alternatif oturma pozisyonu: Hasta, sırtüstü yatarken yattığı yatak başı yükseltilebiliyorsa yükseltilir veya hastanın kollarını ve ellerini kullanarak kendini doğrultması sağlanır. Bu sırada, hastanın yardıma ihtiyacı olursa klinisyen, kollarını hastanın üst gövdesinin altına ve omuzlarının altına geçirerek hastanın yavaş yavaş doğrulmasına yardım eder. Hasta, yatak içinde oturma pozisyonuna geldikten sonra bacaklarını yataktan aşağıya doğru sarkıtması ve her iki elini kalçanın yanında olacak şekilde gövdenin iki yanında yatakla temas hâlinde olması ve olası bir denge bozukluğu durumunda hastanın kendini stabilize etmesi sağlanır.

Tekerlekli sandalye transfer aktiviteleri gerçekleştirilirken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar şu şekildedir:Tekerlekli sandalye, transfer yapılacak noktaya mümkün olduğunca en yakın mesafeye kadar çekilmelidir.Transfer hastanın en güçlü olduğu taraftan en zayıf olduğu tarafa doğru yapılmalıdır.Tekerlekli sandalye kullanıcısı, sandalyeye kalça ve dizi 90° açıda olacak şekilde oturmalıdır.Transfer sırasında, hasta alışana kadar hastanın yanında bulunulmalıdır. Transfer edilecek kişinin diğer tarafa geçmeden önce mutlaka ayakları sağlam bir şekilde yere bastırılmalıdır.

Hastanın, ayakta durarak yataktan tekerlekli sandalyeye transferi için benzer işlem gerçekleştirilir.Tekerlekli sandalye, yatakla 45°’lik açı sağlanacak şekilde yanaştırılır.

İki Kişi Tarafından Yapılan Transferler:Hastanın transfer aktivitesini gerçekleştiremediği ve çok fazla desteklenmesi gerektiği durumlarda transferi gerçekleştiren kişi sayısı arttırılabilir. Transfer öncesinde, tekerlekli sandalye yatağın ortasına denk gelecek şekilde yatağa paralel olarak yerleştirilir ve kilitlenir. Eğer indirilebiliyor ise tekerlekli sandalyenin kol dayama yeri aşağı indirilir.Daha kısa ve daha güçlü olan yardımcı tekerlekli sandalyenin arkasında durur. Hasta ellerini gövdesinin önünde karnının üstünde çaprazlar.

Hasta, tekerlekli sandalyeden yere geçiş yapmak istediğinde öncelikle, yanaşmak istediği bölgeye gelir.ve sandalyesini kilitler. Sandalyenin ayak dayama bölgesini kapatır, ayaklarını yere basar. Eğer hastanın vücudunun bir tarafında felç var ise transferi sağlam ve güçlü vücut tarafını kullanarak gerçekleştirmesi gerekir. Hasta, kuvvetli olan kolunu sandalyenin kol dayama bölgesine yerleştirir. Daha sonra sandalyenin içinde iken yavaş yavaş kendini öne doğru kaydırır. Bu sırada vücut ağırlığını kuvvetli bacağına daha çok gelecek şekilde verir ve bu işlemi kuvvetli kolunu yere dayayana kadar yapar.