TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-I

Enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri (EGYA) içinde alışveriş, telefon
kullanma, yemek yapma, güvenlik, ilaçlar, finansal yönetim yer alırken, temel günlük yaşam aktiviteleri (GYA) içinde beslenme, banyo, giyinme, transfer, tuvalet ve boşaltım yer almaktadır (Potter ve Perry, 2008; King vd., 2017).

Biyomedikal değerlendirmede; vitamin, mineral, protein, kan yağ düzeyleri, kemik yoğunluğu ölçümleri, yutma değerlendirmesi yer almaktadır.

Diyet başlığında; yenilen besinler, besin gruplarına göre dağılımları, tüketilen sıvı
miktarı, beslenme biçimi, diyetleri, alerjileri sorgulanmalıdır.

Yutma eylemi videofloroskopik yöntem (baryum testi) ve fleksibl endoskopik yutma
değerlendirmesi ile netleştirilmektedir (Bern ve Minando, 2016).

Demans: Demans ileri yaşlarda sık görülen ve beslenme bozukluğuna neden olan hastalıklardandır. Demansın neden olduğu işlevlerde gerileme ve yetersizlik bireyin beslenme bozukluğu ve sıvı eksikliği yaşamasına neden olabilmektedir. Beslenme bozukluğu ve sıvı eksikliğinin yanı sıra kabızlık, aspirasyon ve yutma güçlüğü yaşanabilir.

Disfaji: Yeme sorunlarının en sık nedeni yutma güçlüğü/disfajidir. Özellikle sinirkas iletim bozukluğu olan hastalar bu sorunu sık yaşamaktadır.

İştahı uyarılmalıdır. İştahı uyarmak için 3 saat aralıklarla ana ve ara öğünler planlanmalı, ana ve ara öğünler arasında şekerli, yüksek kalorili yiyecek ve içecekler verilmemeli ve yemek süresi maksimum 30 dakika ile sınırlanmalıdır.

Ağız ve Diş Bakımı
Ağız ve dişler görüntü, konuşma ve beslenmenin en önemli ögelerindendir. Yetersiz temizliğe,
kullanılan ilaçlara ve bazı hastalıklara bağlı olarak
ağızda ağrı, kötü ve eksik dişler çiğneme ve yutma
problemlerine neden olarak beslenme yetersizliğine
yol açmakta, dişeti sorunları tat alma hissinde azalmaya ve ağız kokusuna yol açabilmektedir. Ayrıca
bozuk ağız ve diş sağlığı vücuttaki tüm sistemleri
etkilemektedir. Çiğneme, tat alma ve konuşma gibi
işlevlerin rahatça yerine getirilebilmesi ve estetik
görünümün sağlanabilmesi için ağız ve diş bakımı
oldukça önemlidir.
Ağız ve diş bakımını gerçekleştirirken dikkat
edilmesi gereken noktalar;
• Dişler yumuşak, naylon kıllı ve yuvarlak
uçlu diş fırçası ile fırçalanmalıdır.
• Dişler her yemekten sonra ve akşam yatmadan önce olmak üzere mutlaka günde en az
iki kez fırçalanmalıdır.
• Dişler fırçalanamıyorsa (özellikle şekerli,
limonlu, asitli yiyeceklerden sonra) her yemekten sonra ağız su ile çalkalanmalıdır.
• Diş fırçası kıl demetleri birbirinden ayrılıp,
dağıldığında veya eğildiğinde, 2-3 ayda bir
veya soğuk algınlığı geçirdikten sonra değiştirilmelidir.
• Diş macunları flüorit içermelidir.
• Şeker ve karbonhidrat içeren gıdaların tüketimi azaltılmalıdır.
• Bireyin takma dişleri (protez) var ise yemeklerden sonra temiz su ile fırçalanmalıdır.
• Takma dişler kullanılmadığında günde 6-8
saat su içinde, kapalı temiz bir kapta bekletilmelidir.
• Takma dişler gece yatarken çıkarılmalıdır.
• Engellilerde klasik ağız bulgusu olarak diş
etlerinde kanama, çürük dişler, kötü ağız
kokusu, yutma problemleri, salya akıtma
problemleriyle sıklıkla karşılaşılmaktadır,
bu nedenle önerilen (hekimin) sıklıkta diş
hekimi kontrolüne gidilmelidir.

Ağız ve diş bakımı konusunda yapılması gerekenler bireyin anlayacağı şekilde sakin ses
tonu ile ve basit ifadeler ile anlatılmalıdır.
• Dişler, ışığın yeterli olduğu herhangi bir
odada fırçalanmalıdır. Diş fırçalaması için
en iyi yer, engelli kişinin kendini rahat hissettiği ve diş fırçalama işlemini yapan kişinin bu işlemi en iyi yapılabileceğine inandığı yer olmalıdır.

Perine bölgesi (dış genital organları kapsayan alan) temizlenirken ve kurulanırken tek
hamlede işlem yapılmalıdır.

Enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri (EGYA)

Doğumdan üç yaşa kadar beyin gelişiminin devam etmesi nedeniyle yeterli beslenmenin sağlanması da engelliliğin azaltılmasında önemli olmaktadır

Antropometri adı verilir

Lenf bezleri, lenf bezleri sorunları beslenme değerlendirmesi içinde yer almaz

Yemek sonrası kanamalı ishal oluşması

Serebral Palsi: Sinir sistemi ve bağırsak sinir sistemindeki bozukluklar, ağız-yutak fonksiyon bozukluğuna ve mide-bağırsak hareket bozukluğuna yol açabilmektedir. Kas zayıflığı, koordinasyon eksikliği, besin ve sıvı alımının zorlaşmasına ve yemek süresinin uzamasına neden olmaktadır. Sinirkas iletim bozukluğu, kas zayıflığına bağlı olarak yeme süresinin uzaması ile oluşan kas yorgunluğu aspirasyon (besinlerin soluk borusuna kaçması) yaşanmasına neden olmaktadır.

Bir ya da daha fazla besin ögesinin vücut dengesini bozacak şekilde uzun süre yetersiz ve dengesiz alınmasıdır.

Katı besinler ezilmeden küçük parçalara ayırmadan verilebilir

Ego'yu azaltır

El ve ayak tırnakları düz kesilmelidir.

Antropometri değerlendirmesinde; Kilo, boy, baş çevresi, kas kalınlığı ve bel çevresi gibi ölçümler yer almaktadır.