TEMEL BAKIM VE REHABİLİTASYON-I

Enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri içinde alışveriş, telefon kullanma, yemek yapma, güvenlik, ilaçlar, finansal yönetim yer alırken, temel günlük yaşam aktiviteleri içinde beslenme, banyo, giyinme, transfer, tuvalet ve boşaltım yer almaktadır. A şıkkı yemek yapma, C şıkkı finansal yönetim, D şıkkı güvenlik ve E şıkkı da alışveriş örnekleri olarak enstrümantal günlük yaşam aktivitelerindendir.  Çorba içme bir beslenme biçimi olduğundan temel günlük yaşam aktivitesi olarak düşünülmelidir. Doğru cevap B’ dir.

Beslenme değerlendirmesi antropometri, biyomedikal, klinik, diyet ve çevresel değerlendirmeyi içermelidir. Antropometri değerlendirmesinde; Kilo, boy, baş çevresi, kas kalınlığı ve bel çevresi gibi ölçümler yer almaktadır.  Biyomedikal değerlendirmede; vitamin, mineral, protein, kan yağ düzeyleri, kemik yoğunluğu ölçümleri, yutma değerlendirmesi yer almaktadır. Klinik değerlendirmede; cilt, diş, saç değerlendirmesi, uyku alışkanlıkları, bağırsak alışkanlıkları, bulantı olması, kullandığı ilaçlar değerlendirilmelidir. Diyet başlığında; yenilen besinler, besin gruplarına göre dağılımları, tüketilen sıvı miktarı, beslenme biçimi, diyetleri, alerjileri sorgulanmalıdır. Çevresel değerlendirmede; besin hijyeni, besin güvenliği, zehirlenme riski ele alınmalıdır. Son kullanma tarihi, çevresel değerlendirme içinde yer alan besin güvenliği ile ilgilidir. Doğru cevap E’ dir.

Bilişsel ve gelişimsel engeli olan bireylerin beslenme uygulamalarında dikkat edilmesi gereken birçok ilke arasında şunlar da yer almaktadır:  (i) Bireyin beslenme faaliyetini yaşından bağımsız olarak bilişsel durumu belirlemektedir. (ii) Beslenme düzeninin sürdürülmesinde bireyin katılımını kültürüne uygun bir biçimde bireysel beslenme eğitimi vermek önemlidir. (iii) Beslenmede yeni besinleri baskı yapmadan yavaş yavaş denetilmelidir. (iv) Beslenme öncesinde gözlük, işitme cihazı, takma diş gibi araç-gereçleri takılmalıdır. (v) Beslenme yönetimi bireysel olmalı, bireyin tercihleri ve toleransına göre belirlenmelidir. Öyleyse, doğru cevap B’ dir.

Engelli bireyde beslenme davranışı geliştirirken dikkat edilecek noktalar şunlardır:

Doğru cevap C’ dir.

Uyku sorunları bireyin tanısına göre aşağıdaki gibi değişiklik gösterebilmektedir.

Doğru cevap A’ dır.

Düzenli dinlenme ve uyku organizmanın canlanması, yenilenmesi, tazelenmesi için gereklidir. Bilişsel ve gelişimsel bozukluğu olan bireylerin uyku alışkanlıklarında ve günlük yaşam düzeninde değişim olmaktadır. Uyku sorunlarına yaklaşımlarda uyku hijyeni ilkeleri, davranış tedavileri, ışık tedavisi ve ilaçlar kullanılmaktadır. Bu bağlamda, uyku sorunlarına yaklaşımda benimsenecek temel ilkelerden şıklarda verilenlere ilişkin olanlar şunlardır:

Bu durumda, yalnızca Ali bu ilkelere uygun davranmaktadır. Doğru cevap A’ dır.

Down Sendromlu bireylerde gece uyanma, gündüz uykululuk, uyumaya direnme gibi sorunlar görülebilir. Ayrıca uyku apne sendromu da sıklıkla görülmektedir. Sevda’nın da uykuya direnç gösterdiği anlaşılmaktadır. Öyleyse, doğru cevap D’ dir.

Temizlik insan vücudunun, kullanılan eşyaların ve yaşanılan çevrenin kirlerden arınmasıdır. Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü “kişisel temizlik” olarak tanımlanır. Kişisel temizlik (bireysel hijyen) kişinin sağlığını korumak ve devam ettirmek için gereklidir. Kişisel temizlik uygulamaları:

Doğru cevap B’ dir.

Kişisel temizlik ve bakım hastalıklardan korunmak açısından en önemli uygulamalardan biridir. Kişisel bakım ve temizlik yalnızca kirlilik belirtileri ortaya çıktığında yapılmamalıdır. Ancak, B, C, D şıklarında anlatılan durumlarda kirlilik belirtileri ortaya çıktığında temizlik yapılmaktadır. El-ayak bakımı kapsamında, banyo dışında da ayaklar her gün yıkanmalıdır. Bireyin ayakları su dolu kabın içinde ılık su ile sabunlu yumuşak bir bezle üstü, tabanı, parmak araları yıkanmalı ve durulanmalıdır. Yıkamanın ardından ayaklar, özellikle parmak araları tek tek çok iyi bir şekilde kurulanmalıdır. Bu yüzden E şıkkında yer alan Fatma doğru davranmamaktadır. Tuvalet hijyeni kapsamında ise vücut temizliği, iç çamaşırının her gün değiştirilmesi, çamaşırların beyaz pamuklu ve kişiye özel olması gerekmektedir. Bu durumda Ayşe iç çamaşırını her gün değiştirerek yerinde hareket etmektedir. Doğru cevap A’ dır.

Bilişsel ve gelişimsel bozukluğu olan bireyin kişisel temizliğini sağlamada aşağıda yer alan ilkeler dikkate alınmalıdır:

Doğru cevap E’ dir.

Antropometri değerlendirmesinde; Kilo, boy, baş çevresi, kas kalınlığı ve bel çevresi gibi ölçümler yer almaktadır.

Biyomedikal değerlendirmede; vitamin, mineral, protein, kan yağ düzeyleri, kemik yoğunluğu ölçümleri, yutma değerlendirmesi yer almaktadır.

Malnutrisyon: Bir ya da daha fazla besin ögesinin vücut dengesini bozacak şekilde uzun süre yetersiz ve dengesiz alınmasıdır. Malnutrisyon büyüme, gelişme geriliğine neden olmaktadır. Ayrıca işlevsel kapasitede azalma, fiziksel harekette azalma, bağışıklık sisteminde zayıflama, psikolojik işlevlerde azalmalar görülebilmektedir.

Yemekler haşlama, ızgara ve fırında pişirme ile hazırlanmalıdır, kızartma, kavurma ile yemek hazırlanmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Her öğünde et ve ürünleri, süt ve ürünleri, sebze ve meyveler, ekmek ve tahıllardan oluşan 4 temel besin grubundan besin alınmalıdır.

Diş macunları flüorit içermelidir.

Tarağın dişleri keskin, düzensiz ve aralıkları sık olmamalıdır.

Ayak ve tırnak bakımı özellikle banyodan sonra yapılmalıdır. • Banyo dışında da ayaklar her gün yıkanmalıdır. Bireyin ayakları su dolu kabın içinde ılık su ile sabunlu yumuşak bir bezle üstü, tabanı, parmak araları yıkanmalı ve durulanmalıdır. Yıkamanın ardından ayaklar, özellikle parmak araları tek tek çok iyi bir şekilde kurulanmalıdır. • Nasırlar kesilmemeli, kopartılmamalı, sağlık ekibine başvurulmalıdır. • Parmak araları, tırnak kenarları ve ayak tabanları her gün değerlendirilmelidir. • Kaşıntı, kızarıklık, yara varsa sağlık ekibine başvurulmalıdır. • Tırnak makası bireye özel olmalıdır. • El tırnakları yuvarlak, ayak tırnakları düz kesilmelidir. • Bireyin çoraplarının pamuklu, yumuşak ve sıkmayan çoraplar olması sağlanmalıdır. Cevap A'dır.

İştahı uyarılmalıdır. İştahı uyarmak için 3 saat aralıklarla ana ve ara öğünler planlanmalı, ana ve ara öğünler arasında şekerli, yüksek kalorili yiyecek ve içecekler verilmemeli ve yemek süresi maksimum 30 dakika ile sınırlanmalıdır. • Yemek saatinde dikkat dağılması önlenmelidir. • Yemek kişinin çiğneyebilme kapasitesine göre hazırlanmalı ve küçük porsiyonlar şeklinde tüketilmelidir. Sebzeler sebze çorbası şeklinde, meyveler meyve suyu ve püre şekilde verilebilir, katı besinler yumuşatılarak çok küçük parçalara ayrılarak, ezilerek ve gerekirse ağız içine akıtılarak verilmelidir. • Beslemede kullanılan araç-gereçler bireyin durumuna uygun olmalıdır. Yuvarlak ve düz kaşık, kavramayı kolaylaştıran kaşık ve çatallar, kaymayan tabaklar ve tutulması kolay bardaklar tercih edilmelidir

Birey yatağa yattığında 20–30 dakika içinde uykuya geçemiyorsa yataktan çıkmalıdır. Uykusu gelene kadar yatağa gitmemelidir.