TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

Gündüzlü Hizmetler “Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Yaşlı Bakımı ile Evde Yaşlı Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” 07.08.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kurumlar yatılı kurum bakımına gereksinim duymayan ve ekonomik-sosyal durumu ne olursa olsun ev ortamında yaşayan sağlıklı veya hasta yaşlıların sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla hizmet vermektedir.

 

Bakım hizmetlerini karşılama sırasında karşılaşılan yaşlı ihmali, pasif ve aktif ihmal olarak iki farklı şekilde tanımlanabilir. Aktif ihmal, yiyecek, su barınma, giyinme, tıbbi ve duygusal destek gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasındaki eksiklik ve yetersizliktir. Yaşlıya bilinçli olarak (kasıtlı) fiziksel ve duygusal acı vermeyi de içermektedir. Pasif ihmal, zarar verme niyeti olmadan bakıcı kişinin, yaşlı bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamada yanlış davranışıdır.

Psikolojik İstismar; yaşlıya bakım verenin sözel veya sözel olmayan yolla strese sokan davranışlardır. Örnek olarak sözel saldırı, küçümseme, aşağılama, gözdağı verme, tehdit etme, utandırma, sürekli eleştirme, korkutma, lakap takma, zorla çevresinden ayırma bunlar içinde sayılabilir.

İhmal; Bilerek veya bilmeden yaşlı bireyden yiyecek, içecek, ilaç, tıbbi cihaz ihtiyaçlarını esirgemek, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek yaşlıya duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermektir. Örnek olarak yeme, giyinme, ısınma, kişisel hijyen gibi gereksinimlerin karşılanmaması, duygusal-sosyal uyarının sağlanmaması, uzun zaman yalnız bırakılması bunların başında sayılabilir.

Yaşlı bakım hizmetleri ile ilgili denetleme yetkisi, aynı zamanda hizmetin sağlanmasından da sorumlu olan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme kurumuna aittir.

SHÇEK Genel Müdürlüğüne bağlı Huzurevleri ve Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezlerinde, ekonomik durumu iyi olan ve sosyal yönden yoksunluk içinde bulunan yaşlılarımıza ücretli, ekonomik yönden yoksunluk içinde bulunan ve 1005 sayılı Kanun gereği İstiklal Madalyası verilen yaşlılarımıza ise ücretsiz yatılı bakım hizmeti sunulmaktadır.

Türkiye’de ise ilk kez 1930 tarihinde yürürlüğü giren 1580 sayılı yasa ile bakıma muhtaç kişilerin (yaşlıların) korunması birer kamu kuruluşu olan Belediyelere verilmiştir. Sonrasında sosyal hizmetler genel müdürlüğü kurulmuş ve 1982 anayasasında da önemli yasal düzenlemeler yapılmıştır.

Türkiye’de, sosyal hizmetler 1983 tarihinde yürürlüğe giren, 2828 sayılı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” ile hukuken tanımlanmıştır.

Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri SHÇEK'e bağlı olarak çalışmaktadır.

“Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Yaşlı Bakımı ile Evde Yaşlı Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” 07.08.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kurumlar yatılı kurum bakımına gereksinim duymayan ve ekonomik-sosyal durumu ne olursa olsun ev ortamında yaşayan sağlıklı veya hasta yaşlıların sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla hizmet vermektedir.

Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, kamu kurumları ve sivil toplum örgütlerinin katkısıyla 2008 yılında gerçekleştirilen yaşlanma ulusal eylem planı çalıştayında, bazı yeni düzenlemeler gerektiği vurgulanmıştır. Soruda anılan düzenlemeler bu etkinlik çerçevesinde tartışılmıştır.

Temel tıp etiği ilkelerinden biri, hekimin veya uzmanın hastasına zarar vermeden bir müdahalede bulunabilmesinin ön koşulu olan “öncelikle zarar verme” ilkesidir. Soruda hikayelendirilen durumdaki hasta bakıcı bu etik ilkeye uygun olarak davranmıştır.

Hastanın özerkliğine saygı ilkesine göre hekim, hastasının yalnızca tıbbi yönden yararını öngörmeyecek; ona özerk bir kişi olmasından kaynaklanan haklarını da kullanabilme fırsatı tanımalıdır. Bu ilkenin hekim tarafından uygulanmasının anlamı, tıbbi bir müdahale sırasında hastanın bireysel haklarına dikkat edilmesi ve tıbbi karara hastanın da katılımının sağlanmasıdır. Böylelikle, hem hastanın tıbbi müdahaleden dolayı uğrayabileceği zarar risk azaltılmakta, hem de hekim-hasta ilişkisi içerisindeki hasta haklarının temellendirilmesi sağlanmış olmaktadır.

Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı (2015-2020)Sağlık Bakanlığı öncülüğünde yürütülmektedir.

Psikolojik İstismar; yaşlıya bakım verenin sözel veya sözel olmayan yolla strese sokan davranışlardır. Örnek olarak sözel saldırı, küçümseme, aşağılama, gözdağı verme, tehdit etme, utandırma, sürekli eleştirme, korkutma, lakap takma, zorla çevresinden ayırma bunlar içinde sayılabilir.

Türkiye’de ise ilk kez 1930 tarihinde yürürlüğü giren 1580 sayılı yasa ile bakıma muhtaç kişilerin (yaşlıların) korunması, yaşlı evleri yapma ve yönetme yükümlülüğü birer kamu kuruluşu olan Belediyelere verilmiştir ş tir.

Buna göre; sosyal hizmetler; •Kişi ve ailelerin kendi bünye ve şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunluklarının giderilmesine •İhtiyaçlarının karşılanmasına •Sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunmasına •Hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesinine yardım amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünü” dür.

Tıp etiği 4 ana ilke üzerinden tanımlanır. 1. Yararlılık 2. Zarar vermeme 3. Hasta özerkliğine saygı 4. Adalet

İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları; • SHÇEK Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Yönetmeliği, • Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği, • Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde açılacak Huzurevlerinin kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik • Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik olmak üzere 4 farklı yönetmelik ile yürütülmektedir.

Yaşlı istismar ve ihmal türleri şöyle sıralanabilir; 1. Fiziksel İstismar; Yaşlıya bakım verenin güç kullanarak vücuda zarar verme, ağrı verme, yetersizliğe yol açma, fiziksel olarak engel olma, zorla besleme ve yatakta tutma gibi eylemleridir. Örnek olarak tekme atma, tokat atma, itme, vurma, sarsma, dövme ya da kötü niyetle ilaç uygulama bunlar içinde sayılabilir. 2. Psikolojik İstismar; yaşlıya bakım verenin sözel veya sözel olmayan yolla strese sokan davranışlardır. Örnek olarak sözel saldırı, küçümseme, aşağılama, gözdağı verme, tehdit etme, utandırma, sürekli eleştirme, korkutma, lakap takma, zorla çevresinden ayırma bunlar içinde sayılabilir. 3. Cinsel İstismar; Yaşlının isteği dışında dokunma, tecavüz, zorla soyunma, açık şekilde cinsellik içeren fotoğraf çekme türünde cinsel ilişkiye girilmesidir. 4. Ekonomik İstismar; yaşlıya bakım verenin, yaşlıya ait para veya malı yasal olmayan şekilde kötüye kullanılması veya çalmasıdır. 5. İhmal; Bilerek veya bilmeden yaşlı bireyden yiyecek, içecek, ilaç, tıbbi cihaz ihtiyaçlarını esirgemek, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek yaşlıya duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermektir. Örnek olarak yeme, giyinme, ısınma, kişisel hijyen gibi gereksinimlerin karşılanmaması, duygusal-sosyal uyarının sağlanmaması, uzun zaman yalnız bırakılması bunların başında sayılabilir.