TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

4

Hesap verilebilirlik

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu

İngiltere

Ekonomik istismar

Ötenazidir.

Türkiye’de, sosyal hizmetler 1983 tarihinde yürürlüğe giren, 2828 sayılı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” ile hukuken tanımlanmıştır.

Buna göre; sosyal hizmetler;

• Kişi ve ailelerin kendi bünye ve şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunluklarının giderilmesine

• İhtiyaçlarının karşılanmasına

• Sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunmasına

• Hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesinine yardımı amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünü” dür.

Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, kamu kurumları ve sivil toplum örgütlerinin katkısıyla 2008 yılında gerçekleştirilen yaşlanma ulusal eylem planı çalıştayında, bazı yeni düzenlemeler gerektiği vurgulanmıştır. Bunlardan bazıları

• “Yaşlı Meclisleri ve Yaşlı Danışmanlık Kurulu oluşturulmalı

• SHÇEK ve Sağlık Bakanlığı denetiminde ruhsal sorunu olan, madde bağımlığı olan yaşlılar için ayrı bakımve huzurevleri açılmalı

• Yaşlı istismarının önlenmesi amacıyla yasal düzenlemeler yapılabilmesi ile eğitim programları düzenlenmeli

• Geriatri servislerinin ve hastanelerinin oluşturulması ve gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı

• “Yaşlı dostu kentler” oluşturulmalı

• Ulusal Yaşlılık Enstitüsü biran önce hayata geçirilmeli

İlgili yasanın öngördüğü esaslar doğrultusunda yaşlıya yönelik var olan hizmetlerin iyileştirilmesi ve yeni hizmetlerin başlatılması çalışmaları;

• SHÇEK Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Yönetmeliği,

• Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği,

• Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde açılacak Huzurevlerinin kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik

• Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik

olmak üzere 4 farklı yönetmelik ile yürütülmektedir.

Hasta ve sağlık profesyonelleri açısından kuralları belirleyen etiğe tıp etiği adı verilir. Tıp etiği 4 ana ilke üzerinden tanımlanır. 1. Yararlılık 2. Zarar vermeme 3. Hasta özerkliğine saygı 4. Adalet

Yaşlı istismar ve ihmal türleri şöyle sıralanabilir; 1. Fiziksel İstismar; Yaşlıya bakım verenin güç kullanarak vücuda zarar verme, ağrı verme, yetersizliğe yol açma, fiziksel olarak engel olma, zorla besleme ve yatakta tutma gibi eylemleridir. Örnek olarak tekme atma, tokat atma, itme, vurma, sarsma, dövme ya da kötü niyetle ilaç uygulama bunlar içinde sayılabilir. 2. Psikolojik İstismar; yaşlıya bakım verenin sözel veya sözel olmayan yolla strese sokan davranışlardır. Örnek olarak sözel saldırı, küçümseme, aşağılama, gözdağı verme, tehdit etme, utandırma, sürekli eleştirme, korkutma, lakap takma, zorla çevresinden ayırma bunlar içinde sayılabilir. 3. Cinsel İstismar; Yaşlının isteği dışında dokunma, tecavüz, zorla soyunma, açık şekilde cinsellik içeren fotoğraf çekme türünde  cinsel ilişkiye girilmesidir. 4. Ekonomik İstismar; yaşlıya bakım verenin, yaşlıya ait para veya malı yasal olmayan şekilde kötüye kullanılması veya çalmasıdır. 5. İhmal; Bilerek veya bilmeden yaşlı bireyden yiyecek, içecek, ilaç, tıbbi cihaz ihtiyaçlarını esirgemek, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek yaşlıya duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermektir. Örnek olarak yeme, giyinme, ısınma, kişisel hijyen gibi gereksinimlerin karşılanmaması, duygusal-sosyal uyarının sağlanmaması, uzun zaman yalnız bırakılması bunların başında sayılabilir.

Etik ikilem tedavi sırasında mesleki bilgilerin kullanılması ile ilgili çelişkidir. Örneğin tedaviyi durdurarak acıyı dindirme yaşamı koruma ilkesi ile çelişir. Diğer örnek, hastanın sırlarını söylememe mahremiyet ilkesine dayanır, ancak intihar edebilecek hastanın durumunu söylemek sır tutma ile gerçeği söyleme ilkesi arasında kalınan bir tür ikilemdir.

Ekonomik İstismar; yaşlıya bakım verenin, yaşlıya ait para veya malı yasal olmayan şekilde kötüye kullanılması veya çalmasıdır.

İhmal; Bilerek veya bilmeden yaşlı bireyden yiyecek, içecek, ilaç, tıbbi cihaz ihtiyaçlarını esirgemek, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek yaşlıya duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermektir.

Ülkemizde de ortalama yaşam süresi son yıllarda hızla yükselmiş olup ortalama yaş 71 olarak belirlenmiştir.

Ülkemizde de ortalama yaşam süresi son yıllarda hızla yükselmiş olup ortalama yaş 71 olarak belirlenmiştir.

Anayasamızın ikinci maddesinde Cumhuriyetin Nitelikleri açıklanırken “Türkiye Cumhuriyeti Sosyal bir hukuk Devletidir” ifadesi kullanılmıştır. Sosyal bir hukuk devleti olmanın temel özelliklerinden biride ülkede yaşayan yaşlı, özürlü (engelli) vatandaşlara yönelik sosyal yardım, bakım ve hayatın devamı için gerekli kolaylıkları sağlayacak yasal düzenlemelerin de yapılmasıdır.

Hasta ve sağlık profesyonelleri açısından kuralları belirleyen etiğe tıp etiği adı verilir. Tıp etiği 4 ana ilke üzerinden tanımlanır. 1. Yararlılık 2. Zarar vermeme 3. Hasta özerkliğine saygı 4. Adalet

Yaşlı ihmali, aile üyeleri, sosyal kurum çalışanları, özel bakıcılar yaşlıya bakmakla yükümlü bireylerin yaşlının günlük gereksinmelerini karşılamamasıdır. Yaşlı istismar ve ihmal türleri şöyle sıralanabilir; 1. Fiziksel İstismar; 2. Psikolojik İstismar; 3. Cinsel İstismar; 4. Ekonomik İstismar; 5. İhmal; Örnek olarak yeme, giyinme, ısınma, kişisel hijyen gibi gereksinimlerin karşılanmaması, duygusal-sosyal uyarının sağlanmaması, uzun zaman yalnız bırakılması bunların başında sayılabilir.

 

Bakım hizmetlerini sağlama sırasında en çok karşılaşılan etik problemler şunlardır: • Doğruyu söylememe • İşbirliğini reddetme • Yetersizlik • Yetki azlığı • Hasta yararına karar vermede güçlük • İlacın kötüye kullanımı • Bireylerin denek olarak kullanılması • Hekim istemini uygulama/uygulamama • Yetersiz koşullarda çalışmayı reddetme • Bilgilerin gizliliğini paylaşma • Yaşamı destekleyici tedavilerin/araçların sonlandırılması • Şüpheli ilaç istismarının rapor etmeme • Bilgi vermeme