TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

• Sorunu tanıma ve anlama • Sorunun ne olduğu konusunda ortak bir fikir sahip olma • Sorunun kişinin günlük hayatına, düşünce, duygu ve davranışlarına etkisini saptamak • Tedavi hedeflerini belirlemek ve tedavi planı oluşturmak şeklinde bir plan yaparlar.

Davranış tedavisi veya bilişsel davranışçı tedavi, düşüncelerimizin, duygularımız ve davranışlarımız üzerindeki önemini vurgulayan ve işlevsel olmayan duyguları ve düşünceleri belli bir amaç doğrultusunda sistematik bir şekilde değiştirmeyi amaçlayan psikoterapötik yaklaşımdır.

Davranış tedavisi ile ilgili ilk fikirler, Skinner’in 1953 de yapmış olduğu bir çalışmadan sonra çıktı. Joseph Wolpe ve Hans Eysenck’in çalışmaları bu fikri daha da kuvvetlendirdi.

Davranışçı Terapi içinde birçok alt tedavi tipini içerir. Bunlardan bazıları; • Sistematik Duyarsızlaştırma • İtici Koşulama (Aversiyon) • Üstüne Gitme (Exposure) • Ters Niyetleme • Operant Koşulama

Davranış tedavisinin dayandığı edimsel koşullanma yöntemleri; 1. markayla ödüllenme, 2. kendini denetleme, 3. biyobildirim 4. itici koşullara kendini koşulama

“İtici uyarıcılara koşulama yöntemi” Bu yöntem bırakması gerçekten zor olan alışkanlıklar söz konusu olduğun da uygulanır. Bu tür tedavi bazı normal dışı alışkanlıklardan, sigara içmekten, oburluktan ve alkolden vazgeçmek isteyen kişiler üzerin de başarıyla kullanılmıştır Teknik, kötü alışkanlıklarla acı veren itici bir uyarıcıyı aynı anda vermektedir. Örnek olarak sigarayı bırakmak isteyen kişiye belirli bir hapı içtikten belirli bir süre sonra bol miktar da sigara içmesi istenir kişinin kanın da ki ilaç, sigarada ki nikotinle karışınca onun midesini bulandırır. Ağrı vererek sürekli kusturur. Bu teknik bir süre uygulandıktan sonra kişi sigarayı gördükten sonra midesi bulanmaya başlar ve zamanla sigarayı bırakır.

Davranış tedavilerinin en sık kullanım alanları; • Anksiete ve Panik Atakları • Fobiler (ör. Agorafobi, sosyal fobi) • Kronik Yorgunluk Sendromu • Depresyon • Obsesif-Kompulsif bozukluk • Yeme bozuklukları • Cinsel sorunlar • İlişki sorunları • Eşler arası ilişkiler (Eş terapileri) • Çocukluk ve Ergenlik dönemi sorunları • Genel Sağlık sorunları • Kronik Ağrı • Alışkanlık şeklinde devam eden davranış sorunları (Tikler) • Öfke • İlaç ve alkol kullanımına bağlı sorunlar • Şizofreni ve diğer psikozlar • Öğrenme güçlüğüne bağlı sorunlar • Bipolar bozukluk (İki Uçlu Duygu Durum Bozuklukları) • Travma sonrası stres bozukluğu • Uyku bozuklukları

Etkili bir tedavi süreci için güvenilir terapi ve terapist gereklidir. Bazı terapi yöntemleri kişinin iyileşmesinin asıl sebebinin terapist ve danışan arasındaki olumlu ilişki olduğunu varsayar. Davranışçı terapi uygulamaları sırasında üzerinde önemle durulması gereken konulardan biri, tekniklerin standart biçimde kullanılmasıyla ilgilidir. Standart veya paket tedavi programları başarısız olmaya mahkûmdur. Terapist yaşlılar ile çalışırken daha yavaş bir yol izleyebilir. Çünkü yaşlı hastaların duygusal algı güçlüklerinin yansıra, tedavi ve terapistte uyum sorunu olabilir.

Davranış tedavisi veya bilişsel davranışçı tedavi, düşüncelerimizin, duygularımız ve davranışlarımız üzerindeki önemini vurgulayan ve işlevsel olmayan duyguları ve düşünceleri belli bir amaç doğrultusunda sistematik bir şekilde değiştirmeyi amaçlayan psikoterapötik yaklaşımdır. Kısaca yaşantımızı kötü yönde etkileyen düşünce ve duygulardan kurtulmak için kullanılan bir yöntemdir. Bu tedavi modeli sağlıklı bireylerle beraber, depresyon, demans ve kronik hastalığa sahip kişilerde de kullanım alanı bulmuştur.

Operant Koşulama; Hastanın davranış öyküsü ve sonuçlarının dikkatle değerlendirilmesi ve değiştirilmesidir. İstenen davranış desteklenir ve pekiştirilirken olumsuz davranış durdurulmaya çalışılır.

Yeniden öğrenme kuramlarına dayanan bu tedaviler son yıllarda giderek etkin ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Davranışçı Terapi içinde birçok alt tedavi tipini içerir. Sıkıntı yaratan konu veya objeyi hayalde veya gerçek yaşamda bütün şiddeti ile yaşamak, çekinilen durumla aşamalı olarak yüzleşmek üstüne gitmenin temel ilkesidir.

Davranışçı tedavinin özellikleri 1. Davranışçı tedavi kişilere nasıl hissetmeleri gerektiğini söylemez, duyguların yararlarını ve istenmeyen durumlarla karşılandığında sakin kalabilmeyi vurgular. 2. Davranışçı tedavi terapistleri, danışanın sorunlarını çok iyi anlamak istediği için çok soru sorar ve danışanlarını da kendi kendilerine soru sormaları konusunda teşvik eder. 3. Davranışçı tedavi planlı ve yol göstericidir. Her görüşmede belirli yöntemler ve kavramlar öğretilir, danışanın amaçlarına ve hedeflerine yöneliktir. Danışanlara hedeflerinin ne olması gerektiği ya da neye katlanmaları gerektiği söylenmez. Nasıl düşünmeleri gerektiği ve istediklerini nasıl elde edebilecekleri konusunda yol gösterilir. 4. Davranışçı tedavi bilimsel olarak desteklenen çoğu duygusal ve davranışsal tepkinin öğrenilmiş olduğu varsayımını kabul eder. Bu yüzden terapinin hedefi, danışanlara yanlış bildiklerini ve istenmeyen tepkilerin isteyerek unutmalarına, yeni tepki verme yolları öğrenmelerine yardım etmektir. 5. Davranışçı tedavi düşünmenin temel gerçeklerine, gerçek olay ve durumlara dayanır. Çoğunlukla, durum düşündüğümüz gibi olmadığı zamanlarda kendimizi kötü hissederiz. Eğer bilirsek, zamanımızı kendimizi kötü hissederek harcamayız.

DAVRANIŞ TEDAVİSİ SIRASINDA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER VE BAŞARISIZLIK NEDENLERİ a. Etkili bir tedavi süreci için güvenilir terapi ve terapist gereklidir. Bazı terapi yöntemleri kişinin iyileşmesinin asıl sebebinin terapist ve danışan arasındaki olumlu ilişki olduğunu varsayar. Tam tersi durumlarda tedavide güçlükle karşılaşılır. Uyumsuz bir danışman ve terapist ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın olumsuz sonuç verecektir. b. Terapist ile danışan arasında işbirliği tedavinin başarısı için gereklidir. Terapist için tedavi vermeye çalıştığı kişinin hayattan ne istediği öğrenilmeli ve anlaşılmaya çalışılmalıdır. Terapistin görevi dinlemek, öğretmek, desteklemek, cesaretlendirmekken, danışanın rolü ise endişe ve sorunlarını ifade etmek, öğrenmek ve öğrendiğini uygulamaya çalışmaktır. Bu işbirliğinin uygun olmaması tedavinin başarısızlığı ile sonuçlanır. c. Davranışçı terapi uygulamaları sırasında üzerinde önemle durulması gereken konulardan biri, tekniklerin standart biçimde kullanılmasıyla ilgilidir. Standart veya paket tedavi programları başarısız olmaya mahkûmdur. “Hastalık yok, hasta vardır” ilkesinden yola çıkarak tedavinin her hasta için, o hastanın bireysel ve kültürel özellik ve gereksinmeleri göz önünde bulundurularak düzenlenmesi gerekir. Çünkü tanılar aynı olsa da hastalığın gidişi her bireyde farklılıklar gösterecektir. d. Davranışçı terapiler tüm psikiyatrik sorunların çözümünde kullanılabilen sihirli değnek değildir. Gerçekten de iyileşmeyi belirleyen tek etken seçilen yaklaşım değildir. Hatta hiçbir teknik yöntem kullanmadan yalnızca hastayı dinlemek, ona ilgi ve empati gösterip, zaman ayırmak bile bazı olgularda önemli yararlar sağlayabilmektedir. e. Terapist yaşlılar ile çalışırken daha yavaş bir yol izleyebilir. Çünkü yaşlı hastaların duygusal algı güçlüklerinin yansıra, tedavi ve terapistte uyum sorunu olabilir.

En sık kullanım alanları • Anksiete ve Panik Atakları • Fobiler (ör. Agorafobi, sosyal fobi) • Kronik Yorgunluk Sendromu • Depresyon • Obsesif-Kompulsif bozukluk • Yeme bozuklukları • Cinsel sorunlar • İlişki sorunları • Eşler arası ilişkiler (Eş terapileri) • Çocukluk ve Ergenlik dönemi sorunları • Genel Sağlık sorunları • Kronik Ağrı • Alışkanlık şeklinde devam eden davranış sorunları (Tikler) • Öfke • İlaç ve alkol kullanımına bağlı sorunlar • Şizofreni ve diğer psikozlar • Öğrenme güçlüğüne bağlı sorunlar • Bipolar bozukluk (İki Uçlu Duygu Durum Bozuklukları) • Travma sonrası stres bozukluğu • Uyku bozuklukları

Davranış tedavisinin verimliliği, tedavi verilen alanla karşılaştığında kişinin gösterdiği davranış şekline göre değerlendirilir. Örneğin, ölümcül bir trafik kazasından kurtulan birisi, daha sonra taşıtlara binmemek gibi kaçınma davranışı oluşturabilir. Bu kişinin tekrar trafiğe çıkabilmesi bir verimliliktir. Gittiği herhangi bir mekândan bir enfeksiyon kapan birisi, daha sonraki dönemlerde enfeksiyon riskini azaltmak için aşırı temizliğe yönelebilir. Bu durum onu sosyal yaşamdan koparabilir. Bu davranış tipinin değişmesi bir verimliliktir.

Davranışçı tedavi ile psikolojik ve psikosomatik sorunlara çözümler bulunabilmektedir. Ancak sadece fiziksel yönlü sorunlar, davranışçı tedavinin alanına girmez

Davranış tedavisi, kişilerin travmalarını unutmalarını değil, bu travmaların sonuçlarıyla baş edebilmelerini sağlar

Operant koşulama yönteminde istenen davranış pekiştirilir ve olumsuz davranış durdurulmaya çalışılır. Klasik bir koşulama terapisidir

Terapist tedavide aktif rol alarak , hastanın ve durumun özelliğine göre tedavi seçmek ve temposunu ayarlamak yükümlülüğündedir