TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

Depresyon, demans, inmelere bağlı davranış ve dikkat değişiklikleri, beceri yeteneğindeki kayıp kişisel davranış problemlerinin başında gelir.

Birçok çalışma, yaşlıların ev kazalarını en çok kış mevsiminde (%60), mutfakta (%27,7) ve kayma nedeniyle (%36,1) yaşadıkları belirlenmiştir.

Birinci derecede yanık yüzeysel, sadece deri ve derialtı dokuda genellikle kalıcı izler bırakmadan iyileşen lezyonları kapsar. İz kalsa bile kontraktür yani yanık dokunun yarattığı gerilme söz konusu değildir. İkinci derece yanıklar ise çok daha ciddi olup, olayın hemen ardından ya da birkaç saat içinde vücutta büller yani içi sıvı dolu kabarcıklar oluşur ve deri altı yumuşak dokuda da hasar oluşur. Eğer sadece deride lezyon olmuşsa, burada hasar beyaz parlak bir skar şeklinde önemli olmayan bir konraktürle oluşur. Dokuda büyük harabiyete yol açan yanıklar ciddi kontraksiyon ve şekilsiz oluşumlara yol açarlar. Üçüncü derece yanıklarda kömürleşme meydana gelir. 3. derecede yanıklarda ölüm ortaya çıkma olasılığı yüksektir Özellikle geniş yüzeyli 3.derecede yanıklar öldürücüdür. Şıklarda büyüklük işaretlerine de dikkat edilmesi gerekmektedir.

Örneğin, yaşlanma ile azalan görme ve işitme duyusu etraftaki pek çok tehlikeyi görünmez kılabildiği gibi iletişim sorunlarına yolaçarakçevreden haberdar olmayı da önleyebilir. Yine yaşlanma ile beraber bireyin yalnız yaşama becerisi azalırken, buna karşın çoğunlukla da yalnız yaşamak zorunda kalarak tehlikelere karşı savunmasız olabilir.

Kaza, Can veya mal kaybına, zararına neden olan kötü olay” anlamına gelmektedir. Yaşlılarda en sık rastlanılan kazalar ev kazaları ve düşmelerdir. Kazalar şu şekilde sınıflanabilir, • İş kazaları, • Ev kazaları, • Trafik kazaları, • Zehirlenmeler, • Yanıklar, • Diğerleri (spor, kitlesel, boğulma, elektrik çarpması).

Düşmenin pek çok nedeni vardır. Düşme risk faktörleri; biyolojik, davranışsal, çevresel ve sosyoekonomik faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır.

Eklem, kemik, kas hastalıkları, şeker gibi hastalıkların sinirler üzerinde yaptığı hasar (nöropati) gibi durumlar fiziksel özür yaratmakta ve kaza riskini arttırmaktadır. Örneğin eklem dejenerasyonu (artroz) sahibi yaşlıların karşıdan karşıya geçişleri yavaş ve tedirgindir. Sıklıkla yardıma gereksinim duyarlar. Görme ve işitme kusurları gerek ev içi gerekse ev dışı ortamlarda kazalara açık bir durum yaratır. Arkadan gelen aracın sesini duyamamak, trafik işaretlerini görememek motorlu araç kazalarına olan riski arttırır. Çalışmalar göstermiştir ki, kardiyovasküler sistem hastalığı gibi herhangi bir kronik hastalığı olanların, gözlük, işitme cihazı ve baston gibi yardımcı araç kullananların ev kazası geçirme sıklıkları daha yüksektir.

Birçok çalışma, yaşlıların ev kazalarını en çok kış mevsiminde (%60), mutfakta (%27,7) ve kayma nedeniyle (%36,1) yaşadıkları belirlenmiştir. Yine yapılan çalışmalar yaşlı bireylerin en çok koridorda, tuvalette, mutfakta, oturma odası ve yatak odasında düşerek kaza geçirdiklerini belirlemişlerdir. Sosyokültürel yapıya göre ev içi döşemenin yapısı (örneğin muşamba) kaza olasılığını arttırır. Ev kazalarına ev içinde önlem almadan yaşayanların kaza riski daha yüksektir. Kaygan yüzeyler, düzgün olmayan zeminler, evdeki aydınlatma hataları ve yetersiz ışık, sabit olmayan mobilyalar, eşikler, yürüme zorluğu olan hastaların evlerindeki çok miktarda halı, sehpalar, yerde bulunan objeler, kalabalık mobilyalar, kazaya en çok neden olan çevresel koşullardır.

Aydınlatma yeterli olmalıdır. Aydınlatma için kullanılan aletler temiz ve iyi durumda/ bakımlı olmalıdır Yatak odasından banyo ve tuvalete giden koridora gece lambası kullanılmalıdır. Elektrik, telefon kablolar açıkta ve takılmaya, düşmeye yol açabilecek biçimde olmamalıdır. Elektrik fiş ve prizleri (topraklı) geceleri acil durumlarda kolayca görünebilecek özellikte (ışıklı) olmalıdır

Banyo ve tuvaletler iyi aydınlatılmalı, döşeme malzemesi kaygan olmamalı, kaymayan paspaslar kullanılmalı, döşemeler ıslak bırakılmamalıdır. Kaymayan terlikler kullanılmalıdır. Banyo ve tuvalette eşik olmamalıdır.

Trafik kazalarına yatkınlık, özellikle yaşlıların refleksleri, dikkat güçleri ve kas güçleri ile ilişkilidir. Kronik hastalıklar nedeniyle kişilerin bulundukları mekana bağımlı kalmaları trafik kazalarıyla doğrudan ilişkili bir faktör değildir.

Doğru olan seçenek D seçeneğidir. Yutma zorluğu, diş problemi olan ve yatağa bağımlı kişiler yemek parçalarını veya aldıkları sıvıyı solunum yollarına kaçırırlar, ana bronşlardan birinin tıkanması ile hasta nefes alamaz ve ölebilir. Buna aspirasyona bağlı asfiksi adı verilir. Bu tip kişilere yatırarak yemek vermekten kaçınmak, yutamayan kişilerin yutamama nedenini araştırmak ve farklı beslenme yolları denemek, yemek vermek için zorlamamak, diş tedavisini yapmak gibi önlemler alınabilir.

Doğru cevap B şıkkıdır. Yaşlının aldığı ilaçların dozunu ayarlayamaması, çoklu ilaç etkileşimleri, duyu organlarının zayıflaması nedeniyle renk, koku algısını yapamamaları zehirlenmeleri kolaylaştırır. Deterjanlar, tarım ilaçları, boya maddeleri, gaz, karosen, antifiriz ve diğer temizleyici maddeler yaşlıların hassas iç organları ve duyu organlarında zehirlenmeye yol açabilir. Bu maddelerin orijinal paketlerinde değil de herhangi bir şişe ya da paketin içinde bulunmaları da zehirlenmelerin sebepleri arasındandır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Yaş arttıkça, kaza riski de arttığından bu iki durum arasında doğru orantı olarak tanımlanabilecek bir ilişki bulunmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Düşme risk faktörleri; biyolojik, davranışsal, çevresel ve sosyoekonomik faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır. Biyolojik faktörler; ileri yaş, kadın olmak, refleks ve duyu azalması, unutkanlık, kronik ya da akut diğer hastalıklardır. Davranışsal faktörler; dolabın en üst rafını temizleme gibi fiziksel yeteneğinin üstünde aktivite ve günlük işleri yapmak, uygun olmayan ayakkabı-terlik giyme, yetersiz besin alımı ve yetersiz egzersiz yapmaktır. Çevresel faktörler; kayan zemin, yetersiz aydınlatılmış alan, tutma yerlerinin eksikliği olarak sıralanabilir. Sosyal ve ekonomik faktörler ise; yetersiz gelir, düşük eğitim, kötü koşullu konutlarda yaşam gibi faktörlerdir.

Doğru seçenek A'dır. Buna göre alınabilecek kişisel önlemlerden eğitim; yaşlıyı ve çevresini bilgilendirmeye yönelik eğitimler, olabilecek risklere karşı farkındalık yaratarak kişiye güvenli davranışları öğretir ve bunları destekler.

Doğru cevap D seçeneğidir. Diğer seçenekler yaşlıları kazadan korumada yapılabilecek çevresel düzenlemelerdir. Yaşlıyı ve çevresini bilgilendirmeye yönelik eğitimler verilmesi ise kişisel olarak alınabilecek bir önlemdir.