TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

Bugün için yaşlılarımızın Kasım 2009’daki bir rakama göre sadece 235’te birinin yatılı bakım kurumlarında yer alması, evde bakım sisteminin yetersiz sayı ve donanımda olması, yaşlılar ile ilgili gündüz hastanesi -gündüz bakımevi ve kreşleri- yaşlı apartmanları gibi alternatif daha modern daha az maliyetli ve bakımı ve sosyal yapıyı destekleyen sistemlerin olmaması ya da bir iki taneyi geçmemesi bakımın önünde önemli engellerdir.

Gerontolojik sosyal hizmet, toplumu bir bütün olarak ele alır ve sosyal refah programlarının geliştirilmesinde de rol oynar. Çağdaş yaşlı politikası sorunları önlemeyi, hizmetler ile var olan sistemi her an hazır tutmayı ve yaşlıların sağlıklı yaşlanmasına olanak sağlayan ortamları oluşturmayı temel almaktadır. Bu hizmetin verilebilmesinde sosyal hizmet uzmanlarına büyük görevler düşmektedir.

Değerlendirilen işler gayta kontinansı, idrar kontinansı, beslenme, yıkanma (yüz yıkama, saç bakımı, tıraş dahil olmak üzere), giyinme, transfer, tuvalet kullanma, mobilite, basamak çıkma ve banyodan oluşmaktadır.

Subakut bakım, uzun dönem bakım evlerinde kısa bir süre kalması planlanan hastaları içermektedir. Amaç, rehabilitasyon, kompleks bir medikal bakım ve/veya yara bakımı içindir.

• Bakım ihtiyacının süresi, • Bakımın yoğunluğu, • Bakımın karmaşıklığı, • Kişisel faktörler ve çevresel faktörler bakım tipini belirlemektedir.

Döküman çalışılan ve bakımın verildiği tip, yer ve sisteme göre değişebilir ancak kendi içerisinde standart bir yapısı olmalıdır. Özellikle duygudurum, mental durum, fiziksel hastalıklar, ilaçlar, beslenme durumu, günlük yaşam aktiviteleri, enstrümental günlük yaşam aktiviteleri, yaşlının demografik özellikleri, alışkanlıkları, aile desteği, sosyoekonomik ve eğitim durumu mutlaka dökümanda yer almalıdır.

Umutsuzluk sorunu derdini tam anlamıyla anlatamama, ağrılarının geçmeyeceğinin, gözlerinin artık daha iyi görmeyeceğinin, kulaklarının daha iyi duymayacağının bilincinde olması ve bunun yarattığı sorunlar olarak tanımlanabilir.

Ülkemizde 2000 yılında yapılan nüfus sayımında 65 yaş ve üzeri nüfus tüm nüfusun %5.7’si iken 2007’de bu oran %7.1, 2009’da %6.9 ve son olarak Türkiye İstatistik Kurumunun Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2010 verilerine göre bu oran % 7.2’dir (5.327.736 kişi).

TEMEL GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ Banyo Giyinme Transfer Tuvalet Kontinans Beslenme

ENSTRÜMANTAL GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ Telefon kullanma Alışveriş Yemek hazırlama Ev korunması Transport Medikasyonlar Finans

Yaşlının tıbbi bakımı, yaşlının akut, subakut ve kronik bakımı şeklinde üç kısımda incelenebilir. Akut bakım, yaşlının hastanede bakımını içermektedir. Akut bakım ünitelerinin (geriatrik değerlendirme üniteleri) amacı, medikal tedavi vermenin yanında multidisipliner işbirliği ile fonksiyonel bağımsızlığın idamesi sağlamak, çok yönlü bir taburculuk planı çizmektir. Subakut bakım, uzun dönem bakım evlerinde kısa bir süre kalması planlanan hastaları içermektedir. Amaç, rehabilitasyon, kompleks bir medikal bakım ve/veya yara bakımı içindir. Bu kişiler, genelde hastanelerden yeni taburcu edilmiş olup hemşirelik bakımına ihtiyaç duymaktadır. Kronik bakım ise multiple kronik hastalıkları olan ve toplumda yaşamayı tek başına başaramayan yaşlılara uygulanmaktadır. Bir de özel bakım vardır ki taburculuk planı olmayan, demans bakımı, diyaliz, hospis bakımına ihtiyaç duyan yaşlılar içindir ve eğitilmiş personel gereklidir.

Bakım verilecek kişinin alışkanlıklarının ortaya konması son derece önemlidir:Tuvalet alışkanlıkları, Uykusu, uykuya başlaması, uykuyu sürdürmesi, Mental durumu önemlidir. Gün içinde neler yaptığı, varsa hobileri, günlük yaşam aktiviteleri sırasında varsa rutin yaptıklarının bilinmesi önemlidir. Sevdigi müzikler, kedi köpek gibi sevdiği bir hayvanın varlığı, Kisisel hijyeni ile ilgili alışkanlıkları, sevdikleri, banyo düzeninin ve alışkanlıklarının bilinmesi de bakımın sonucunu etkilemektedir.

Yaşam kalitesinin artırılması, ailenin desteklenmesi ve hastalığın yüklerinin azaltılması gibi konulara odaklanmak şeklinde özetlenebilir. Hastalar hala yaşam uzatıcı tedaviyi alıyor olsalar bile bu yaklaşımlardan fayda görürler. Yaşamının sonuna yaklaşmış hastaların bakımı konusunda basamaklı bir yaklaşım geliştirilmelidir. Bu basamaklar aşağıdaki gibidir: 1. Hastanın sona yaklaştığının fark edilmesi 2. Bakımın amaçlarının netleştirilmesi ve açıklanması 3. Bakımın planlanması 4. Planın uygulanması 5. Tedavinin etkinliğinin ve semptomların şiddetinin değerlendirilmesi 6. Değişiklik olmaması veya başarı durumunda tedaviye devam edilmesi/ Yeni bir problemle karşılaşılması veya başarısızlık durumunda yeni bir tedavi seçeneği aranması/ Ölümün gerçekleşmesi durumunda sağlık personelinin üzerine düşen görevlerin yerine getirilmesi.

Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri; Telefon kullanma, alışveriş, yemek hazırlama, ev korunması, transport, medikasyonlar ve finans'tır. Banyo, giyinme Transfer, Tuvalet, Kontinans, Beslenme Temel Günlük Yaşam Aktiviteleri arasındadır. (Tablo 1.1)

Uykusu, uykuya başlaması, uykuyu sürdürmesi, uyku kalitesinin ortaya konması, gündüz uyumaları varlığı, kısa kestirme şeklinde uykuların varlığı yine bakımı etkileyebilmektedir. Kisisel hijyeni ile ilgili alışkanlıkları, sevdikleri, banyo düzeninin ve alışkanlıklarının bilinmesi de bakımın sonucunu etkilemektedir. Beslenme alışkanlıkları, sevdigi yiyecekler, alışkın olduğu yemek saatleri son derece yönlendiricidir. Gün içinde neler yaptığı, varsa hobileri, günlük yaşam aktiviteleri sırasında varsa rutin yaptıklarının bilinmesi önemlidir.

Sevgisizlik sorunu (Eski sevdiklerinin ya ölmüş olmaları ya da çeşitli nedenlerle çevresinden uzaklaşmaları dolayısıyla yaşanan sevgi açlığı.)

Bakım planın anlatılması son derece önemlidir. Burada yaşlı ve varsa yakınları son derece önemlidir. Yaşlının anlayacağı, duyacağı, göreceği bir ortamda bakımın nedenleri, tipi, amacı yaşlıya ve varsa yakınlarına birlikte ve ayrı ayrı anlatılmalıdır. Bunu sunarken etik değerler son derece önemlidir. Yaşlının özsaygısının zedelenmemesi ve desteklenmesi önemlidir.