TEMEL BAKIM HİZMETLERİ

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), geriatrik yaş grubunu 65 yaş ve üzeri olarak tanımlanmıştır.

Geriatri ve Gerontoloji’nin gelişimi paralelinde 1954 yılında Clark Tıbbitts’in “yaşlıların toplumsal ve kültürel çevreden soyutlanmadan incelenmesine” ilişkin görüşü ile sosyal-gerontoloji kavramını ortaya çıkmıştır.

Sosyal hizmet uzmanı yaşlıyı değerlendirirken kişilerin sorun çözme kapasitelerini
geliştirmelerine yardımcı olmayı, yaşlıların toplumda var olan kaynaklara ulaşmalarını
sağlamayı, mevcut hizmetleri yaşlıların ihtiyaçlarına cevap verir hale getirmeyi, yaşlı ve
çevresi arasındaki etkileşimi kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.

ENSTRÜMANTAL GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ (EFYA)
 Telefon kullanma
  Alışveriş
  Yemek hazırlama
  Ev korunması
  Transport
  Medikasyonlar
  Finans

Yaşlının tıbbi bakımı, yaşlının akut, subakut ve kronik bakımı şeklinde üç kısımda incelenebilir.

Subakut ve kronik bakımın temel hedefleri, fonksiyonel yetersizliğin korunması, bilişsel durumun takibi, hayat kalitesinin yükseltilmesi, hastalıkların önlenmesi, sağlığın
korunmasıdır.

Yaşlıların karşılaştığı sorunlar arasında

Yaşamının sonuna yaklaşmış hastaların bakımı konusunda basamaklı bir yaklaşım geliştirilmelidir. Bu basamaklar aşağıdaki gibidir:
1. Hastanın sona yaklaştığının fark edilmesi
2. Bakımın amaçlarının netleştirilmesi ve açıklanması
3. Bakımın planlanması
4. Planın uygulanması
5. Tedavinin etkinliğinin ve semptomların şiddetinin değerlendirilmesi

Beklenen kayıp konusunda aile bireylerinin bilgilendirilmesi, aydınlatılması gereklidir. Yaşam sonunda bakım planlanırken karar verilmesi gereken hassas konular aşağıda
listelenmiştir.
1. Agresif tedavilerden kaçınılmalıdır. Yaşlıda agresif kemoterapi veya kemoterapiye
dirençli ilerlemiş kanserde kemoterapi verilmesi buna örnektir.
2. Eksik tedavi yapılmamalıdır. Yaşam kalitesini düzeltecek tedaviler aksatılmamalıdır.
3. Tedavinin kar-zarar oranı dengelenerek karar verilmelidir.
4. Semptomların tedavisi yeterli yapılmalıdır.

Bütün sorunlar bakım verilende ve bakım verende ve ailede çeşitli sosyal ve psikolojik sonuçları olmaktadır. Bu sorunların aşılmasında bakım ekibinde bir sosyal hizmet uzmanı olması son derece yararlı olacaktır.

Ülkemizde yaşlı bakımı verecek personel ya da bireyin nitelik ve nicelik açısından yetersizliği önemli bir sorundur. Bu mevcut durumda özveri ile çalışan ve kendini geliştirmeye çalışan personel olmadığı anlamında yorumlanmamalıdır. Ancak özellikle huzurevlerinde ve bakımevlerindeki personel sayımız ve personelin yararlandığı hizmet içi eğitimler ve mezuniyet sonrası eğitimler konusunda önemli eksikler vardır. Bakımevlerinde çalışan personelin interdisipliner bir ekip oluşturması, bakımevindeki yaşlı bakımının kalitesinin arttırılmasının ilk şartıdır. Bugün gördüğümüz uygulama bakımevi personelinin bir arada çalışma, ekip olarak hareket etme konusunda sorunların görülebildiği gerçeğidir. Bunun çok yönlü olarak ele alınması gerekmektedir.

Temel günlük yaşam aktiviteleri:

Banyo

Giyinme

Transfer

Tuvalet

Kontinans

Beslenme

Temel günlük yaşam aktiviteleri ve Enstrümantal günlük yaşam aktivitelerindeki alanların test edilmesi için geliştirilen ve en sık kullanılan ölçek Barthel’in Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğidir. Bu testin amacı hastanın günlük işlerinde ne yaptığını kaydetmektedir. Hastanın ne yapabileceğini öğrenmek hedeflenmemiştir. Değerlendirilen işler gayta kontinansı, idrar kontinansı, beslenme, yıkanma (yüz yıkama, saç bakımı, tıraş dahil olmak üzere), giyinme, transfer, tuvalet kullanma, mobilite, basamak çıkma ve banyodan oluşmaktadır. Hastanın bu işleri bağımsız veya yardımlı yapmasına göre puanlanır. Alınan skor bağımsızlık derecesini gösterir, ne kadar az puan alınırsa temel günlük yaşam aktiviteleri o kadar bağımsız yapılmaktadır.

Subakut bakım, uzun dönem bakım evlerinde kısa bir süre kalması planlanan hastaları içermektedir. Amaç, rehabilitasyon, kompleks bir medikal bakım ve/veya yara bakımı içindir. Bu kişiler, genelde hastanelerden yeni taburcu edilmiş olup hemşirelik bakımına ihtiyaç duymaktadır.

Kuşak sorunları: Yaşıyla ilgili bakış ve anlayışının gençlerin anlayış ve bakışlarıyla örtüşememesinin yarattığı sorunlardır.

Yaşamının sonuna yaklaşmış hastaların bakımı konusunda basamaklı bir yaklaşım geliştirilmelidir. Bu basamaklar aşağıdaki gibidir:
1. Hastanın sona yaklaştığının fark edilmesi
2. Bakımın amaçlarının netleştirilmesi ve açıklanması
3. Bakımın planlanması
4. Planın uygulanması
5. Tedavinin etkinliğinin ve semptomların şiddetinin değerlendirilmesi
6. Değişiklik olmaması veya başarı durumunda tedaviye devam edilmesi/ Yeni bir problemle karşılaşılması veya başarısızlık durumunda yeni bir tedavi seçeneği aranması/ Ölümün gerçekleşmesi durumunda sağlık personelinin üzerine düşen görevlerin yerine getirilmesi.

Beklenen kayıp konusunda aile bireylerinin bilgilendirilmesi, aydınlatılması gereklidir. Yaşam sonunda bakım planlanırken karar verilmesi gereken hassas konular aşağıda listelenmiştir.
1. Agresif tedavilerden kaçınılmalıdır. Yaşlıda agresif kemoterapi veya kemoterapiye
dirençli ilerlemiş kanserde kemoterapi verilmesi buna örnektir.
2. Eksik tedavi yapılmamalıdır. Yaşam kalitesini düzeltecek tedaviler aksatılmamalıdır.
3. Tedavinin kar-zarar oranı dengelenerek karar verilmelidir.
4. Semptomların tedavisi yeterli yapılmalıdır.
5. Medikal endikasyon, yaşam kalitesi, hasta ve ailenin istekleri gözden geçirilerek karar verilmelidir.
6. Kardiyopulmoner resusitasyon (CPR), mekanik ventilasyon, diyaliz, parenteral beslenme ve hidrasyon gibi invaziv işlemlere yukarıda belirtilen şekilde karar verilmelidir

Yaşlılıkta rutin toplumsal hizmetlere ulaşmakta güçlük yaşanması: Örneğin, kiralık ev bulma sıkıntısı, kiralarının yatırılmasında, emekli aylıklarının alınmasında, değerlendirilmesinde, sosyal sigortalardaki işlerinin izlenmesinde yaşanan sıkıntılar.

Bakım verilecek kişinin alışkanlıklarının ortaya konması son derece önemlidir. Görmesi, işitmesi, anlaması, hareket kabiliyeti yanında alışkanlıkları da bakım sonuçlarını etkilemektedir.

Enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri:

Telefon kullanma

Alışveriş

Yemek hazırlama

Ev korunması

Transport

Medikasyonlar

Finans