YAŞLILARDA KAZALARDAN KORUNMAK İÇİN ÇEVRENİN DÜZENLENMESİ

Yaşlılık dönemi bireyin, yaşam tarzı ile ilgili pek çok değişikliği de beraberinde getirir. Bunun nedenleri çoğunlukla yaşa bağlı değişen fiziksel, duygusal ve sosyal durumlardır.

Yaşlılar hem ev içi hem de ev dışı alanlarda kazalara yatkındırlar. Bununla beraber yaşlılarda en fazla görülen kazalar ev kazalarıdır.

Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre kaza Arapça kökenli bir sözcük olup” Can veya mal kaybına, zararına neden olan kötü olay” anlamına gelmektedir. Daha geniş bir ifade kullanmak gerekirse kaza; daha önce alınabilecek önlemlerle engellenebilen, önceden planlanmayan ve beklenmeyen bir zamanda ortaya çıkan, can ve mal kaybı ile sonuçlanan bir olay olarak tanımlanmaktadır.

Kazalar şu şekilde sınıflanabilir,
• İş kazaları,
• Ev kazaları,
• Trafik kazaları,
• Zehirlenmeler,
• Yanıklar,
• Diğerleri (spor, kitlesel, boğulma, elektrik çarpması).

Kazaların görülme oranları ile ilgili bilgiler çok değişiktir. Genel popülasyona baktığınızda, Türkiye’ deki kazaların %40’ ı trafik kazaları, %20’ si iş kazaları, %20’ si ev kazaları ve %5’ i ise ateşli silah yaralanmalarıdır.

Yaşlılarda kazaların oluşmasındaki ana nedenler, dikkat azalması, yalnız yaşam, görme ve işitme gücünün azalması, karanlığa adaptasyonun zayıflaması, adale kuvveti ve koordinasyonun yetersiz olması, unutkanlık, erken yorulma ve ileri yaştır.

Ev kazaları içerisinde en sık rastlanan kaza tipleri düşme, yangın, havasız kalma ve zehirlenmelerdir.

Düşme risk faktörleri; biyolojik, davranışsal, çevresel ve sosyoekonomik faktörler olarak dört grupta toplanmaktadır.

Düşme tipleri
a. Çarpma
b. Dengesiz eğilme
c. Uzanma
d. Denge kaybı
e. Kayma  olarak sıralanabilir.

Düşme nedenleri;
• Merdiven, sandalye, yatak, koltuk gibi yüksek bir yerden düşme,
• Tümsek, halı gibi engellere takılarak düşme,
• Zayıf ışıklandırma, karanlıkta yapılan aktiviteler nedeniyle düşme,
• Şekli bozulmuş veya cilalanmış yüzey, tuvalet, banyo gibi ıslak zemin sorunları nedeniyle
düşme,
• Beyin hastalıklarına bağlı denge ve baş dönmesi problemleri nedeniyle düşme,
• Görme, işitme, dokunma gibi duyu kayıplarına bağlı ortaya çıkan düşme,

Unutkanlık, refleks kaybı, dikkat eksikliği, ihmal veya fiziksel kusurlar ev yangınlarının en büyük nedenleri arasındadır.

Yutma zorluğu, diş problemi olan ve yatağa bağımlı kişiler yemek parçalarını veya aldıkları sıvıyı solunum yollarına kaçırırlar, ana bronşlardan birinin tıkanması ile hasta nefes alamaz ve ölebilir. Buna aspirasyona bağlı asfiksi adı verilir.

Zehirlenme bilmeden, yiyeceklerle veya intihar amacı ile olabilir. Yaşlının aldığı ilaçların dozunu ayarlayamaması, çoklu ilaç etkileşimleri, duyu organlarının zayıflaması nedeniyle renk, koku algısını yapamamaları zehirlenmeleri
kolaylaştırır. Deterjanlar, tarım ilaçları, boya maddeleri, gaz, karosen, antifiriz ve diğer temizleyici maddeler zehirlenmeye yol açabilir.

Çalışmalar göstermiştir ki; özellikle inme ve inme sonrası davranış değişikliği gösteren kişiler daha fazla düşme riskine sahiptir. Yine demans tanısı konan bireyler gerek hastalığın kendisinden gerekse hastalık esnasında kullandığı ilaçlardan dolayı düşme olasılığına daha çok sahiptir.

Yaş arttıkça ev kazası geçirenlerin sıklığı da artmaktadır.

Eğitim durumu dikkate alındığında, 8 yılın altında eğitim alanların kaza riski daha fazladır. Eğitim düzeyi arttıkça kaza geçirme olasılığı da azalmaktadır. Bu durum öğrenim düzeyi düşük olan yaşlılara, ev kazaları ve korunma yolları konusunda eğitim verilmesi gerekliliğini açıklar.

Yapılan çalışmalar yaşlı bireylerin en çok koridorda, tuvalette, mutfakta, oturma odası ve yatak odasında düşerek kaza geçirdiklerini belirlemişlerdir.

Trafik yoğun bölgelerde yalnız başına hareket etmek, trafik ışıkları olmayan kavşaklardan geçmek, yüksek ve taşlı yollardan seyahat etmek, kronik hastalığa rağmen refleks gerekecek araç (otomobil, kamyon…) kullanmakta ısrarlı olmak, yağışlı, karlı ve buzlu havalarda açık havada bulunmak kaza riskini arttırabilir.

Eğitim, Destekleyici uygulamalar ve Sağlık personelinin desteği  

Her durumda ulaşılabilecek birden fazla telefon olmalı.
Acil telefon numaraları telefonun yakınlarına yerleştirilmeli.
Gerekli telefon numaraları gece görülebilecek şekilde aydınlatılmalı.