TEMEL BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 6

Günlük yaşam aktiviteleri ve enstrumental günlük yaşam aktivitelerinin ve bunları değerlendirne testlerinin bilinmesi özbakımda da son derece önemlidir. Yaşlının bağımsızlık derecesini anlamaya yönelik ve günlük bireysel bakım ihtiyaçlarını da ortaya çıkaran testlerdir.

2010 yılından itibaren uygulamaya geçen evde sağlık hizmeti, aile hekimi tarafından yaşlının evde bakımı, belediyelerin evde bakım destekleri, evde barınma ve temel ihtiyaç destekleri gibi evde bakıma yönelik faaliyetlerin arttırılması, evde bakımın geliştirilmesi son derece etkin ve ekonomiktir. Evde bakım yaşlı bakımının bugün en önemli ve dinamik konusudur ve ülkemizde gelişmektedir.

Yaşlının yaşadığı evde tuvalet, banyo ve buralara ev içinde yaşlının ulaşımı son derece önemlidir. Kaymayan terlikler kullanılmalıdır Özellikle düşmelerin önlenmesinde ve acil durumlarda son derece yararlıdır. Tuvalet ve banyoya giden antrede ve tuvalet yanında; duş yanında tutunma barları olmalıdır. Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. Tutunma barlarının çapı 4-5 cm olmalı ve zeminden 90-100 cm yükseklikte yerleştirilmelidir. Banyo kapısı mekanı daraltmamak için dışarıya açılmalıdır. Banyo zemini kaymaz, ışık ile parlamayan özellikli malzemeden yapılmalı ve döşemeler ıslak bırakılmamalıdır. Zemin ile duvar rengi kontrast oluşturacak şekilde farklı renklerden yapılmalıdır. Giriş ve çıkışlarda düşmelere neden olabileceğinden küvetten kaçınılmalıdır. Oturaklı duş sistemi tercih edilmelidir. Armatürler kolay açılır kapanır özellikte olmalıdır. Banyoda havalandırma sistemi ve sıcak kaynağı güvenliği olmalıdır. Banyo dolapları ve havalandırma sistemleri eşya üzerine çıkmada, ulaşılabilecek yükseklikte olmadır.

Evde yangın çıkma, gazdan zehirlenme, kesici aletlerin varlığı gibi durumlarda bazı yaşlılarda daha sık sorun görülmektedir. Demansı olan yaşlılar, yatağa bağımlı olan yaşlılar için bu tür riskler ve güvenlik daha da fazla önem kazanmaktadır.

Yaşlıların şikayetlerini doktora söylemedikleri, infeksiyon belirtilerini yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak algılamaları, sosyokültürel etkiler, yaşlının kognitif kapasitesindeki azalmalar, demans ve depresyon sıklığının yaşlılarda artması, infeksiyon hastalıklarına yönelik tanısal işlemlerin bu yaş grubunda güçlükle yapılması, kronik hastalıkların sayısının çokluğu, ilerleyen yaşla hastalıklara yanıtın değişmesi (ateş yanıtı, lökositoz gibi klasik infeksiyon bulgularının yokluğu) yaşlıda tanıyı geciktiren faktörlerdendir.

Kolay değerlendirilebildiği için rutin fizik muayene sırasında mutlaka incelenmelidir. Diş protezlerinin temizliği de son derece önemlidir. Mantar veya diğer infeksiyonlar açısından ağız bakımı son derece önemlidir. Ancak tükürük salgısının yaşlılıkta düzenli olarak takip edilmesi gerekmez. Yaşlanma ile ağızda tükrük salınımının yavaşladığı düşünülmüştür. Ancak normal sağlıklı bir erişkinde azalmış tükrük salınımı normal kabul edilmemelidir. Yaşlanma ile tükrük bezlerinin yapısı değişse de yeterli salgıyı yapacak rezerve sahiptir. Bu nedenle ağızda kuruluk yaşa bağlanmamalıdır.

Alzheimer hastalarında çok ya da az yeme, uygunsuz yeme şeklinde davranışlar görülebilir. Hastalığın erken ve orta evresinde bazen kontrolsüz aşırı yemeler görülebilir. Hasta yemek yediğini unutup tekrar tekrar yemek isteyebilir. Yemek zevkleri değişebilir. Ancak Alzheimer hastalığında asıl büyük sorun orta evreden itibaren ve özellikle ileri evrede hastanın yeterince beslenememesidir. Hatta ne yediğini, yemek yemenin önemini, ne zaman yediğini hatırlamayabilir. Yaşlılarda beslenme sorunları sıktır ama Alzheimer hastalarında daha fazladır. Yaşlıda tat duyusu, koku duyusundaki azalmalar, el titremeleri olanlarda çatal kaşık tutma zorlukları; yaşlının dişlerinin yetersiz oluşu, yaşlıda yetersiz beslenme (malnutrisyona) olasılığını arttırmaktadır. Beslenme sorunu-yetersiz beslenme Alzheimer hastasında süreci kötüleştiren en önemli etkenlerin başında gelmektedir. Hastanın genel sağlığı, infeksiyon direnci, kuvveti, dengesi, yürümesi gibi bir çok konu beslenme yetersizliğinden olumsuz etkilenir. Yetersiz beslenme durumu mutlaka tespit edilmelidir. Yaşlının, diğer hastalıklarına göre de uygun bir diyet planı hekimi ve varsa beslenme uzmanı ile birlikte yapılmalıdır

Sağlık çalışanlarında en fazla bel, sırt bölgesine ilişkin sorunlarla karşılaşılmaktadır. Çalışanlar en çok bel-sırt bölgesine yönelik şikayetlerle hastanelere başvurmakta ve bel-sırt ağrılarına bağlı olarak hastaneye yatmaktadırlar. Bel ağrısı, yetişkinlerin %60-80’ ini yaşamlarının bir döneminde etkilemekte ve en sık 25-44 yaşlar arasında görülmektedir.

Bakım Elemanlarında Bel Ağrısının Görülme Nedenleri 1. Hastaların Hareket Etmesine Yardım 2. Personel Yetersizliği 3. Çalışma Ortamının Hasta Bakımına Uygun Düzenlenmemesi: 4. Bakım Elemanlarının Çoğunluğunun Kadın Olması: 5. Hasta Bakımında Yaşanan Stres 6. Üniforma ve Ayakkabı

Çalışma düzeninin ergonomi kurallarına uygunluğu çalısanların ortamdaki risk faktörlerinden etkilenmesini azaltır.

Antropometri; insan vücudunun ölçülerini konu edinen bir bilim dalıdır. İnsan vücuduna ait çeşitli organların ölçülerini elde ederken bu ölçülerin çeşitli topluluklar, meslekler, yaş ve cinse göre farklı oluşlarını etkileyen etmenlerin araştırılması antropometrinin araştırma konuları arasına girer. Çalışma yerlerinin düzenlenmesinde insan vücuduna ait organların en, boy, çevre vb. iyi tanımlanmış ölçülerine ihtiyaç vardır. Çalışma ortamı, kullanılacak araç gereç ve makinalar insan vücut ölçüleriyle doğrudan ilişkilidir.

Yapılan araştırmalar sonucunda en uygun nitelikli ışığın beyaz ışık olduğu ortaya çıkmıştır. Gün ışığının yetersiz olduğu konumlarda ise bu ışığa yakın, mavi camlı lambaların kullanılması tavsiye edilmektedir.

• Bakım elemanlarının her hastanın durumunu değerlendirmeleri, hastaların beklentilerini, gereksinimlerini ve özelliklerini dikkate almaları ve uygulama için hastaları bilgilendirmeleri, • Bakım elemanlarının kendi yeteneklerini, kaynaklarını ve çevresel sınırlılıklarını belirlemeleri, • Bakım elemanlarının duruma göre en uygun tekniği seçmeleri, • Bakım elemanlarının hastaları kaldırılmaları sırasında mümkün olduğu kadar hasta kaldırma araçlarını kullanmaları, • Bakım elemanlarının vücut mekanikleri ve hasta kaldırma uygulamalarını doğru olarak gerçekleştirebilmeleri için eğitilmeleri önerilmektedir.

Kişiler Arası İlişkileri Geliştirme: Stresli durumlar insanlarla ilişkilerden kaynaklanabiliyor olsa da, bu kişilerle tartışabilmek, çözüm için bir anahtar olabilir. Sosyal Etkinlikleri Geliştirme: Rutinler dışında farklı bir etkinliği denemek, yeni bir şeyler öğrenmeye çalışmak, zihni dinlendirmeye yardımcı olabilir. Fiziksel Aktivite: Doğru egzersiz birçok amaca birden hizmet edebilir. Bireyin becerilerini, kas gücünü artırabilir, kilo vermeye ve almamaya yardımcı olabilir. Gevşeme Egzersizleri: Bireyin kaslarında oluşabilecek gerginliği, gerginlik oluşmadan fark edip kendi kendine gevşetebilmesidir.

Bakım elemanı sürekli ayakta kalmak zorunda ise aşağıdaki önerilere dikkat etmesi gerekmektedir: • Eğer bir iş mutlaka ayakta çalışmayı gerektiriyor ise, ek olarak çalışanın belirli aralıklarla oturabilecekleri bir sandalye veya tabure sağlanmalıdır. • Çalışanın kollarının uzanabileceği alanlar dışına çıkmamalı ve bu alan dışına ulaşmak için sırtı dönme, eğilme ve uzanma hareketleri yapmamalıdır. • Çalışma masası veya çalışma yüzeyi farklı yükseklikteki işlere gore ayarlanabilir olmalıdır. • Ayak dinlenme destekleri acı ve ağrı hislerini engelleyecek ve çalışanın pozisyon değiştirebilmesine olanak sağlayacaktır. Ayak yüksekliğinin zaman zaman değişmesi sırt ve bacaklardaki ağrı ve rahatsızlıkları önler. • Çalışanlar sert olmayan bir malzeme üzerinde çalışmalıdırlar. Beton veya metal yüzeyler şokları absorbe edici malzeme ile kaplanmalıdır. Yerler temiz, düz ve kaymaz olmalıdır. • Ayakta iş yapan çalışan, alçak topuklu ve tabanı destekli iş ayakkabısı giymelidir. • Çalışanlar işine uzanmamalı ve vücudunun önünde 20-30 cm’lik bir uzaklıkta çalışmalıdırlar.

Özbakımın ihtiyaçlarının saptanması ve bunlardaki değişiklikler bizlere yaşlının sağlık durumu hakkında da bilgi vermektedir. Bu alanların test edilmesi için geliştirilen ve en sık kullanılan ölçek Barthel’in Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğidir.

Barınma sadece yaşanan yeri değil; yaşanan yerin ısınma, temizlik, güvenlik kısımlarını da içermektedir.

Tuvalet ve banyoya giden antrede ve tuvalet yanında; duş yanında tutunma barları olmalıdır. Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. Tutunma barlarının çapı 4-5 cm olmalı ve zeminden 90-100 cm yükseklikte yerleştirilmelidir.

Yaşlıların güvenliğinde bir başka konuda yaşlılığa bağlı ortaya çıkan fiziksel değişiklikler ve hastalıklara uygun yardımcı araçların (işitme aygıtı, gözlük, baston vb) kullanımının sağlanmasıdır.

Yaşlanma sürecinde, infeksiyon hastalıklarını kolaylaştıran fizyolojik değişiklikler vardır. Prostat hipertrofisi, rahim sarkması, idrar torbası hastalıkları idrar yolu infeksiyonlarını; mukosilier kleransın azalması, öksürük refleksinin azalması, sık aspirasyon, diyabet-kronik obstrüktif akciğer hastalığı, alkol öyküsü, kalp yetmezliği, gibi kronik hastalıklar, boğaz florasında ajan patojenlerin kolonizasyonu (Streptococcur Pnemoniae, Hemofilur Influensa, Klebsiella Pnemoniçe), bakımevlerinde yatanlarda gram negatif bakterilerin kolonizasyonu pulmoner infeksiyonların sıklığını arttırır.