TEMEL BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 5

Beslenme immün sistemi destekler, bağışıklığı arttırır, yara iyileşmesini destekler, yara oluşumunu azaltır, dengeyi olumlu etkiler; demansın önlenmesinde ve tedavisinde dahi önemli etkileri vardır. Yaşlının hastalıklarına göre mutlaka özel ve ayrı beslenme planı yapılmalıdır. Hipertansiflerde tuz kısıtlaması yapılması hekime danışılarak önemli bir destektir. Ayrıca yaşlılarda, yetişkin bireylerden farklı olarak besin alımını etkileyebilecek faktörlere de dikkat edilmesi gereklidir.

Yeterli ve dengeli beslenme her yaş grubunda olduğu gibi yaşlılarda da çok önemlidir. Bakım, tedavi, kronik hastalıklar ve bunlara uygun beslenme programları yaşlının sağlığını ve fonksiyonelliğini belirgin etkilemektedir. Yaşlılarda B12 vitamin eksikliği sıktır, D vitamini eksikliği sıktır; bu iki vitamin sıklıkla yerine konmalıdır, hekime danışılarak; ancak özel durumlar dışında bu iki vitamin harici bir beslenme desteğine gerek yoktur. Bu tür ihtiyaçların doğal ürünlerle giderilmesi önemlidir.

Sağlık çalışanlarında en fazla bel, sırt bölgesine ilişkin sorunlarla karşılaşılmaktadır. Günümüzde teknolojinin yaygınlaşmasına rağmen beden hareketlerinin azalması sonucu bel ağrısı sıklığının arttığı düşünülmektedir.

Bakım elemanları, yaşadıkları bel ağrıları sonucunda fiziksel, ruhsal ve sosyal sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bel ağrılarına bağlı olarak günlük yaşam olumsuz etkilenmekte, hareketler kısıtlanmakta; uykusuzluk, huzursuzluk, sinirlilik, depresyon görülmekte; boş zaman aktiviteleri ve aile için ayrılan zaman azalmaktadır. Bel ağrılarına bağlı olarak iş ortamından uzak kalma ve maddi kayıplar bakım elemanlarının bel ağrıları nedeniyle yaşadıkları diğer önemli sorunlardır. Bakım elemanlarının bel ağrıları nedeniyle işe gidememeleri, yaşadıkları ağrı düzeyine bağlı hareketlerinin kısıtlanması ve ağrı nedeniyle huzursuzluk yaşamaları hasta bakımına yansımakta ve bakımın aksamasına yol açabilmektedir.

Hasta yatakları, hasta üniteleri, banyo ve tuvaletler, tıbbi araç ve gereçlerin yeterli ve uygun olmaması hasta nakil ve bakım işlemlerini güçleştirmekte ve bakım elemanlarının zorlanmalarına yol açmaktadır. Çalışanlar ne kadar postürüne ve vücut mekaniklerine dikkat ederse etsin uygun olmayan yüksekliklerde çalışmak kas- iskelet rahatsızlıklarına neden olabilir. Öncelikli olarak çalışma ortamlarının uygun ergonomik dizaynı yapılmalı, çalışana güvenli bir ortam hazırlamalı daha sonra vücut mekaniklerinin doğru kullanımı sonucu çalışanın sağlığının korunması ve verimlilikten bahsedilmelidir.

Anksiyete; dışarıdan gelen herhangi bir uyarana karşı oluşturulan normali aşan korku duygusu olup, yaygın emosyonel reaksiyonlar ve çaresizlik duyguları ile belirgin olabildiği gibi, fizik ve psişik yakınmalarla maskelenmiş veya birlikte olabilir

Depresyonun iki temel belirtisi; çökkün duygu durum (kederli, hüzünlü, elemli ruh hali) ve ilgi, istek azalması ve/veya hiçbirşeyden zevk alamamadır. Depresyonun bu iki temel belirtisinin yanı sıra yorgunluk, enerji azalması, bitkinlik, uyku bozuklukları, dikkat toplamada güçlük, iştah bozukluğu, kendine güven azalması, değersizlik ve suçluluk duyguları, ölüm ve intihar düşünceleri, hareket ve konuşmalarda yavaşlama ya da ajitasyon belirtilerinden en az biri görülmektedir. Bakım elemanlarında anksiyete ve depresyon yaşam streslerine karşı verilen psikolojik yanıtın parçalarıdır. Temel sağlık hizmetlerinde ruhsal bozukluklarının görülme oranının %20-30 arasında değiştiği ve bunların büyük kısmını depresif bozuklukların ve anksiyete bozukluklarının oluşturduğu bildirilmektedir.

Anayasamızın ikinci maddesinde Cumhuriyetin Nitelikleri açıklanırken “Türkiye Cumhuriyeti Sosyal bir hukuk Devletidir” ifadesi kullanılmıştır. Sosyal bir hukuk devleti olmanın temel özelliklerinden biride ülkede yaşayan yaşlı, özürlü (engelli) vatandaşlara yönelik sosyal yardım, bakım ve hayatın devamı için gerekli kolaylıkları sağlayacak yasal düzenlemelerin de yapılmasını da sağlamaktır. Cevap B şıkkıdır.

“Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Yaşlı Bakımı ile Evde Yaşlı Hizmetleri Hakkında Yönetmelik” 07.08.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kurumlar yatılı kurum bakımına gereksinim duymayan ve ekonomik-sosyal durumu ne olursa olsun ev ortamında yaşayan sağlıklı veya hasta yaşlıların sosyal ve psikolojik gereksinimlerini karşılamak amacıyla hizmet vermektedir. Bu açıklama doğrultusunda cevap C şıkkıdır. D maddesi Gündüzlü bakım başlığı altında ele alınabilir fakat özel bir hizmet türüdür. E maddesi ise huzur evi çeşitlerinden biridir.

• SHÇEK Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Yönetmeliği, • Özel Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği, • Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde açılacak Huzurevlerinin kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik • Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik olmak üzere 4 farklı yönetmelik ile yürütülmektedir. A maddesindeki yönetmeliğin amacı; Türk sporunun geliştirilmesi, yaygınlaştırılması, sporcu sayısının artırılması için sporla ilgili bütün kaynakları en etkili şekilde devreye sokmak üzere gerçek veya tüzel kişilerce beden eğitimi ve spor tesisleri kurulması ve bu tesislerin işletilmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Cevap A şıkkıdır.

Psikolojik İstismar; yaşlıya bakım verenin sözel veya sözel olmayan yolla strese sokan davranışlardır. Örnek olarak sözel saldırı, küçümseme, aşağılama, gözdağı verme, tehdit etme, utandırma, sürekli eleştirme, korkutma, lakap takma, zorla çevresinden ayırma bunlar içinde sayılabilir. İhmal; Bilerek veya bilmeden yaşlı bireyden yiyecek, içecek, ilaç, tıbbi cihaz ihtiyaçlarını esirgemek, bakım vermedeki sorumluluklarını yerine getirmede isteksiz davranarak veya reddederek yaşlıya duygusal, fiziksel acı ve sıkıntı vermektir. Örnek olarak yeme, giyinme, ısınma, kişisel hijyen gibi gereksinimlerin karşılanmaması, duygusal-sosyal uyarının sağlanmaması, uzun zaman yalnız bırakılması bunların başında sayılabilir. Cevap D şıkkıdır.

Hikmet beyin ailesi ona karşı saygısız davranmaktadır ve ona karşı sorumluluklarını ihmal etmektedirler. Cevap A şıkkıdır.

Hastanın sırlarını söylememe mahremiyet ilkesine dayanır, ancak intihar edebilecek hastanın durumunu söylemek sır tutma ile gerçeği söyleme ilkesi arasında kalınan bir tür ikilemdir. Buna göre B şıkkı doğru cevaptır.

Dünya ölçeklerine paralel anlamda Türk toplum yapısı da hızla değişmektedir. Eskiden sosyal bir problem gibi görülmeyen yaşlılık yenilerde artık bir problem olarak algılanmaktadır. Ancak bu durumun kurumlara dönüşmesi ile gecikmeler ve direnmeler vardır. Örneğin, bakım algısı hala bir hayır işi şeklinde yorumlanmakta, yardımlaşma prensiplerine göre sürdürülmektedir. Bunun yaşlının bir “hak” talebi şeklinde olabileceği ve sosyal devletin bir parçası olduğu bilinci henüz tam olarak yerleşmemiştir. Cevap B şıkkıdır.

Bazı dini kurallar sağlığa zararlı sigara, alkol ve uyuşturucuyu yasaklayarak sağlığa da koruyucu etki yaparlar. Dini ayinler depresyonu engelleyebilir, tansiyon arteryel üzerine olumlu etki yaratabilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bakım elemanlarında bel ağrısının yaygın olarak görülmesinin temel nedenleri arasında çalışma koşulları önemli bir yer tutmaktadır. Bel ağrısı; bireyin gücünü aşan şekilde ağırlık kaldırması, uygun taşıma gereçlerinin olmaması, personel eksikliğine bağlı olarak fiziksel yükün artması, vücut mekaniklerinin doğru kullanılmaması ve bu konuda eğitim eksikliği gibi pek çok nedenlere bağlanmaktadır. Mesleğe bağlı bel ağrısının bakım elemanları arasında bu kadar yaygın olmasındaki en temel etken ise hasta kaldırma girişimleridir.

• İş sürecinin fiziksel faktörleri; İş yerinde uygun olmayan hava sıcaklığı, rutubet, havalandırma, gürültü, aydınlatma, iş yerinin hijyen, temizlik ve düzeni çalışanların ruh sağlığını yakından etkilemektedir.. Uygun olmayan iş yeri koşullarının psikiyatrik bozuklukların gelişimine olan etkilerini inceleyen çalısmalarda bu etmenlerin minör psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasına neden oldugu gözlenmistir. Fiziksel şartlar elverişli değilse, bedensel oldugu kadar ruhsal bozukluklar da fazla ve şiddetlidir. • Çalışanda, aynı zamanda bedensel bozukluğa sebep olan fiziksel faktörler; Bireyin bedenine fiziksel olarak zararlı etki yapan gaz ve buharlar, gürültü, vb. etkenler organik olarak bireye zarar vermelerinin yanında ruhsal bozukluk belirtileri de ortaya çıkarmaktadır. • İşin organizasyonu ile ilgili problemler; Vardiya çalısması bedenin normal çalışma ritmi ile çeliştiği için kronik yorgunluğa ve bireyin aile ve sosyal yaşamının bozulmasına sebep olur. Yapılan çalışmalar, gece vardiyası çalısanlarının kendilerini sürekli yorgun, huzursuz, sinirli ve gergin hissettiklerini ve vardiya düzeninde çalısma süresi uzamasıyla sağlık problemlerinin görülme olasılığının arttığını göstermiştir. • İş faaliyetlerinin psikolojik özellikleri; İş ritmi ve temposu, monotonluk çalışanın ruhsal yapısı üzerine etkide bulunmaktadır. Çalısanın yapacağı iş miktarının çokluğu veya işin kişinin gücünü aşacak kadar zor olması durumunda bireyin beden ve ruh saglıgının bozulması kaçınılmazdır. • İş yerinin ergonomik sisteme uygunluğu; Çalışma düzeninin ergonomi kurallarına uygunluğu çalısanların ortamdaki risk faktörlerinden etkilenmesini azaltır. Ergonomik açıdan çalışma ortamındaki başlıca riskler; Biyolojik riskler (enfeksiyon), kimyasal riskler (kimyasal ajanlar, antineoplastik ajanlar, anestezik gazlar, temizleme ve sterilizasyon solüsyonları, ilaçlar, sabunlar vb.), çevresel riskler (kaygan zemin, kötü dizayn vb.), biyomekanik riskler (tekrarlayıcı hareketler, titreşim, ağır yük kaldırma vb.). • İş yerinde kişilerarası iliskilerin etkisi; Hasta yakınlarıyla çatışma, çok fazla sorumluluk yüklenme iş hayatında strese yol açan başlıca durumlardır. Günümüzde çalışan birey, hangi statüde olursa olsun önemli ruhsal baskılar altındadır. Bireyin bu baskılara karşı gösterebileceği tepkiler, ruh sağlığı için bir risk olusturur. Ruh sağlığı araştırmaları, çalışan bireylerde ruhsal bozukluk olaylarına rastlanma oranının yüksek olduğunu göstermektedir. Ruhsal bozukluklar; bireyin hem genel sağlığının bozuk olmasına hem de ciddi ekonomik ve sosyal kayıplara neden olmaktadır. Yapılan araştırmalarda bazı iş gruplarının diğerlerine oranla daha zorlayıcı özelliklere sahip oldugu belirlenmiştir.

Anksiyete; dışarıdan gelen herhangi bir uyarana karşı oluşturulan normali aşan korku duygusu olup, yaygın emosyonel reaksiyonlar ve çaresizlik duyguları ile belirgin olabildiği gibi, fizik ve psişik yakınmalarla maskelenmiş veya birlikte olabilir. Anksiyetenin belirtileri arasında; korku, kaygı, endişe, panik duygusu, aşırı tedirginlik, huzursuzluk, yorgunluk, uykusuzluk, konsantrasyon güçlügü, nefes almakta güçlük, baş ağrısı, motor gerilim ve huzursuzluk, taşikardi ve aritmiler, göğüste ağrı veya sıkıntı hissi bulunmaktadır.

İyi Bir Aydınlatmada Aranan Özellikler: • Aydınlatmanın şiddeti yeterli olmalı, • Aydınlatma bütün alana eşit yayılmalı, • Işık yönü ve gölgelemeye dikkat edilmeli, • Işık yansımalarından kaçınmalı (göz kamaşması), • Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalı, • Aydınlatma sabit olmalı (titreşim ve parlaklık değişmeleri engellenmeli)