TEMEL BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 21

Ekonomik İstismar; yaşlıya bakım verenin, yaşlıya ait para veya malı yasal olmayan şekilde kötüye kullanılması veya çalmasıdır

En çok karşılaşılan etik problemlerin ana başlıkları şunlardır:
• Doğruyu söylememe
• İşbirliğini reddetme
• Yetersizlik
• Yetki azlığı
• Hasta yararına karar vermede güçlük
• İlacın kötüye kullanımı
• Bireylerin denek olarak kullanılması
• Hekim istemini uygulama/uygulamama
• Yetersiz koşullarda çalışmayı reddetme
• Bilgilerin gizliliğini paylaşma
• Yaşamı destekleyici tedavilerin/araçların sonlandırılması
• Şüpheli ilaç istismarının rapor etmeme
• Bilgi vermeme

Fiziksel İstismar; Yaşlıya bakım verenin güç kullanarak vücuda zarar verme, ağrı verme, yetersizliğe yol açma, fiziksel olarak engel olma, zorla besleme ve yatakta tutma gibi eylemleridir. Örnek olarak tekme atma, tokat atma, itme, vurma, sarsma, dövme ya da kötü niyetle ilaç uygulama bunlar içinde sayılabilir.

Türkiye’de, sosyal hizmetler 1983 tarihinde yürürlüğe giren, 2828 sayılı “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” ile hukuken tanımlanmıştır.

Bakım elemanlarında kas iskelet sistemiyle ilgili en sık görülen rahatsızlık bel ve sırt ağrılarıdır. Sağlık çalışanlarında en fazla bel, sırt bölgesine ilişkin sorunlarla karşılaşılmaktadır. Çalışanlar en çok bel-sırt bölgesine yönelik şikayetlerle hastanelere başvurmakta ve belsırt ağrılarına bağlı olarak hastaneye yatmaktadırlar. Bel ağrısı, yetişkinlerin %60-80’ ini yaşamlarının bir döneminde etkilemekte ve en sık 25-44 yaşlar arasında görülmektedir

Bakım Elemanlarında Bel Ağrısının Görülme Nedenleri

Hastaların hareket etmesine yardım

Personel yetersizliği

Üniforma ve ayakkabı

Hasta bakımında yaşanan stres

Bakım elemanlarının çoğunluğunun kadın olması

Çalışma ortamının hasta bakımına uygun düzenlenmemesi

Tüm hastalıklar dikkate alınarak yapılan sıralamada iş yaşamını en çok etkileyen rahatsızlıklar kalp hastalıkları, ikincisi ise ruhsal bozukluklardır.

İş sürecinin fiziksel faktörleri;
İş yerinde uygun olmayan hava sıcaklığı, rutubet, havalandırma, gürültü, aydınlatma, iş yerinin hijyen, temizlik ve düzeni çalışanların ruh sağlığını yakından etkilemektedir.. Uygun olmayan iş yeri koşullarının psikiyatrik bozuklukların gelişimine olan etkilerini inceleyen çalışmalarda bu etmenlerin minör psikiyatrik bozuklukların ortaya çıkmasına neden olduğu gözlenmiştir. Fiziksel şartlar elverişli değilse, bedensel olduğu kadar ruhsal bozukluklar da fazla ve şiddetlidir.

Belirli gruplar anksiyete bozuklukları için daha duyarlıdır; bunlar kadınlar, gençler, sosyal sorunları olanlar ve geçmişte psikiyatrik sorunları olanlar olarak sıralanabilir.

Psikososyal faktörler arasında çalışanlarda yorgunluk, stres, işten kalma gibi olumsuz etkilere neden olan işin doğası gereği ortaya çıkan çalışma saatleri, iş görevleri ve iş stresi psikososyal faktörler içerisinde incelenmiştir.

Kaldırma asansörü
Tamamen bağımlı olan hastalarda yataktan sandalyeye-tekerlekli sandalyeye, sandalyeden tekerlekli sandalyeye-yatağa, banyo ve tuvaletten yatağa ya da sandalyeye taşınmasında kullanılan sabit elektrik motorlu araçtır. En önemli dezavantajı sedyeden sandalyeye gibi birbirine paralel iki yatay yüzey arasında çok ağır hastaları güvenli taşıyamamasıdır. Alete göre değişebilmekle beraber yardımlı yada yardımsız bir kişiyle kullanılabilmektedir.

Fiziksel faktörler içerisinde hasta bakım odası tasarımı, ayarlanabilir yükseklikler, mobilya özellikleri, yardımcı araç- gereç kullanımı, çevre-iklimlendirme faktörleri incelenmiştir. Çalışanlar kendilerini rahat hissettikleri ortamlarda verimli çalışabilirler. Mekanındaki her tür stres, bu verimli çalışmanın aksamasına neden olabilir.Günümüzde bu nedenledir ki, ışıklandırma, ısıtma, havalandırma, gürültü, titreşim, gibi fiziksel koşullar, çalışanların çalışma temposu ve isteğini arttıracak biçimde düzenlenmektedir. Çevre koşulları ile ilgili olarak; aydınlatma, gürültü, klima ve havalandırma, ortam ısısı ve nem oranından bahsedilmektedir.

Fiziksel sorunlar için alınabilecek önlemler

Hasta bakım elemanlarının bel sağlığının korunmasında sigara içmeme, egzersiz, ideal kiloya sahip olma, yüksek topuklu ayakkabı giymeme, stresle başetme gibi bireysel önlemlerin yanında çalışma ortamına yönelik önlemler de büyük önem taşımaktadır. Bakım elemanlarının bel ağrılarının önlenmesi, fiziksel yüklerinin azaltılması, çalışma ortamlarının ergonomik düzenlenmesi ve çalıştıkları ortama uygun eğitim programlarının düzenlenmesi ile mümkün olacağı belirtilmiştir.

Bakım elemanlarında stresle başa çıkmada etkili olan yollar şunlardır; zamanı iyi yönetme, problem çözme teknikleri kullanma, aşırı genellemelerden kaçınma, kişiler arası ilişkiler ve sosyal etkinlikler geliştirme, fiziksel aktivitelerde bulunma, dengeli beslenme, gevşeme egzersizleri uygulama, zihinde canlandırma yaparak stresle daha kolay başa çıkılabileceği belirtilmektedir.

Yaşlının özbakımı son derece önemlidir. Kendisinin yapabilmesi, yardıma ihtiyacı olması, bağımlı ya da bağımsız olması, fonksiyonel yapısı son derece belirleyicidir. Giyinmesi, barınması, yemek yemesi, güvenliği ve sürekli temizliği ve hijyeni bu özbakımın temelini oluşturmaktadır. Bu bölümde özbakımın bu elemanları tüm yönleriyle değerlendirilmektedir.

En sık kullanılan ölçek Barthel’in Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğidir. Bu testin amacı hastanın günlük işlerinde ne yaptığını kaydetmektedir. Hastanın ne yapabileceğini öğrenmek hedeflenmemiştir. Değerlendirilen işler gayta kontinansı, idrar kontinansı, beslenme, yıkanma (yüz yıkama, saç bakımı, tıraş dahil olmak üzere), giyinme, transfer, tuvalet kullanma, mobilite, basamak çıkma ve banyodan oluşmaktadır. Hastanın bu işleri bağımsız veya yardımlı yapmasına göre puanlanır.
Alınan skor bağımsızlık derecesini gösterir, ne kadar az puan alınırsa temel günlük yaşam aktiviteleri o kadar bağımsız yapılmaktadır.

2010 yılından itibaren uygulamaya geçen evde sağlık hizmeti, aile hekimi tarafından yaşlının evde bakımı, belediyelerin evde bakım destekleri, evde barınma ve temel ihtiyaç destekleri gibi evde bakıma yönelik faaliyetlerin arttırılması, evde bakımın geliştirilmesi son derece etkin ve ekonomiktir. Evde bakım yaşlı bakımının bugün en önemli ve dinamik konusudur ve ülkemizde gelişmektedir.

Giyinme ve giysiler özbakımın son derece önemli temel alanlarındadır. Yaşlının giysi bulması, giysilerinin temizliği, rahatlığı, pratikliği, son derece önemlidir. Yaşlı giysi içinde kendini rahat hissetmelidir. Kendi kendime yeterliliği korumada ve desteklemede giyinme çok önemlidir. Yaşlının giyinme konusunda demans, felç, depresyon, gibi sağlık sebepleri veya başka sebeplerle yardıma ihtiyacı varsa mutlaka desteklenmelidir. Burada aile, bakıcı, devletin evde bakım sistemleri hepsi birer faktör olabilir ve daha da yaygınlaşmalıdır. Uygun giyinme ve temiz giyinme yaşlının psikolojik olarak olumlu etkiler ve sağlığı içinde belirleyicidir. Yaşlının oryantasyonunun bozuk olduğu, felçli olduğu, görmediği, hareket kabiliyeti sorun olan durumlarda yardıma ihtiyacı vardır. Giysilerin pratik, az düğmeli, rahat, bol olması belirleyecidir. Giyinmenin ve giysilerin basit olması önemlidir. Hatta demansı olan yaşlılarda alışkanlıklarını bozmamak için benzer aynı giysilerin birden fazla olması psikolojik olarak rahatlatıcı ve pratik olabilir. İdrar veya gayta kaçırması olan yaşlılarda ve genel olarak kolay çıkartılabilen giysiler tercih edilmelidir.

Yaşlının yaşadığı evde tuvalet, banyo ve buralara ev içinde yaşlının ulaşımı son derece önemlidir. Kaymayan terlikler kullanılmalıdır Özellikle düşmelerin önlenmesinde ve acil durumlarda son derece yararlıdır. Tuvalet ve banyoya giden antrede ve tuvalet yanında; duş yanında tutunma barları olmalıdır. Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. Tutunma barlarının çapı 4-5 cm olmalı ve zeminden 90-100 cm yükseklikte yerleştirilmelidir. Banyo kapısı mekanı daraltmamak için dışarıya açılmalıdır. Banyo zemini kaymaz, ışık ile parlamayan özellikli malzemeden yapılmalı ve döşemeler ıslak bırakılmamalıdır. Zemin ile duvar rengi kontrast oluşturacak şekilde farklı renklerden yapılmalıdır. Giriş ve çıkışlarda düşmelere neden olabileceğinden küvetten kaçınılmalıdır. Oturaklı duş sistemi tercih edilmelidir. Armatürler kolay açılır kapanır özellikte olmalıdır. Banyoda havalandırma sistemi ve sıcak kaynağı güvenliği olmalıdır. Banyo dolapları ve havalandırma sistemleri eşya üzerine çıkmada, ulaşılabilecek yükseklikte olmadır.

Kaygan zeminler, eşikler, gereksiz çok eşya ve sıkışık odalar, kötü aydınlatma sıklıkla eviçinde kazalara sebep olmaktadır. Halı, kilimler ve saçaklar; gereksiz kablolar; düşmelere sebep olmaktadır. Gece aydınlatmasının yetersiz oluşu da önemli bir sorundur. Bunların giderilmesi ev içi güvenlik için son derece önemlidir.