TEMEL BAKIM HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 20

Yaşlıların şikayetlerini doktora söylemedikleri, infeksiyon belirtilerini yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak algılamaları, sosyokültürel etkiler, yaşlının kognitif kapasitesindeki azalmalar, demans ve depresyon sıklığının yaşlılarda artması, infeksiyon hastalıklarına yönelik tanısal işlemlerin bu yaş grubunda güçlükle yapılması, kronik hastalıkların sayısının çokluğu, ilerleyen yaşla hastalıklara yanıtın değişmesi (ateş yanıtı, lökositoz gibi klasik infeksiyon bulgularının yokluğu) yaşlıda tanıyı geciktiren faktörlerdendir.

Beslenme immün sistemi destekler, bağışıklığı arttırır, yara iyileşmesini destekler, yara oluşumunu azaltır, dengeyi olumlu etkiler; demansın önlenmesinde ve tedavisinde dahi önemli etkileri vardır. Yaşlının hastalıklarına göre mutlaka özel ve ayrı beslenme planı yapılmalıdır. Hipertansiflerde tuz kısıtlaması yapılması hekime danışılarak önemli bir destektir. Ayrıca yaşlılarda, yetişkin bireylerden farklı olarak besin alımını etkileyebilecek faktörlere de dikkat edilmesi gereklidir.

Alzheimer hastalarında yemek sırasında huzursuzluk artışı sıktır. Bu nedenle hastanın yemek saatlerini, yanında rahat ettiği yakınlarıyla birlikte olabileceği bir zamana ayarlamak yararlı olacaktır. Dikkat dağıtacak sesler olduğunda yemek yemek istemiyorsa televizyonun açık olmamasına, yemek saatinde evin içinde gürültü olmamasına dikkat edilmelidir. Yemek sırasında hastanın dikkatini toplaması icin özen gösterilmelidir. Sade bir masa ve sade bir yemek düzeni yararlı olacaktır. Kullanılan bardak-çatal-tabak pratik, kolay tutulan, kesici olmayan, kırılmayan şekilde olursa hastanın yemek yemesi hem kolaylaşır hem de hastaya zarar verme olasılığı azalır. Yemek yemekte zorlanan yaşlıda yemekleri birbirine karıştırmadan, tek tek, farklı ve parlak renklerdeki (özellikle kırmızı ve mavi parlak renklerde) tabaklarda vermek hastanın dikkatini yemeğe vermesini sağlayabilir. Hastaya çok sıcak yemekler vermemeye dikkat edilmelidir, üstüne dökebilir. Yemesi kolay, yutmakta zorlanabileceği kadar sert olmayan besinler vermeye çalışılmalıdır. Yaşlıda kabızlık sıktır. Bu sebeple lifli gıdalarla ve bol sebze- meyve ağırlıklı beslenmesini sağlanmalıdır Alzheimer hastasının ne yediği hafıza açısından hastalık sürecini etkilemez ama genel sağlığını olumlu etkileyeceğinden önemlidir.

Yardıma ihtiyaç durumu tespit edilmelidir. İdrar ve gayta tutamamak veya zaman zaman kaçırmak son derece önemlidir ve uygun önlemler ve tedavi ile temizlik hedeflenmelidir. Yine demansı olan yaşlılarda, felçli yaşlıda, depresif yaşlıda, hareket kabiliyetinde yetersizlik olan yaşlıda temizliğin sağlanması son derece önemlidir. Temizlik vücut temizliği, tuvalet ile ilgili temizlik, banyo ile ilgili temizlik, ağız ve diş sağlığı farklı kısımlarda yaşlılar için ayrı ayrı ele alınmalıdır. Eger yaşlı yıkanamayacak durumda ise silinme, tüm vücut veya bir kısmın silinmesi, bu sırada uygulanacak malzemeler ve yöntemler yaşlı hasta için ayrı ayrı bilinmelidir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), geriatrik yaş grubunu 65 yaş ve üzeri olarak tanımlanmaktadır.  Doğru cevap C'dir.

Her yaşlının öz-bakımında bazı temel ihtiyaçlar vardır. Beslenme, boşaltım, hareket, giyinme ve vücut ısısının korunması, yardımcı cihaz kullanımı, ilaç kullanımının düzenlenmesi alanlarındaki bireysel bakım ihtiyaçları ortaya çıkarılmalıdır. Buna göre yaşlı birinin sıralanan alanların tümüne ilişkin bireysel gereksinimlerinin çıkartılması gerekmektedir. Doğru cevap E'dir.

Günlük yaşam aktiviteleri temel (GYA) ve enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri (EGYA) olmak üzere 2 gruba ayrılır. Doğru cevap A'dır.

Temel (GYA) ve enstrümantal günlük yaşam aktiviteleri (EGYA)  alanlarının test edilmesi için geliştirilen ve en sık kullanılan ölçek Barthel’in Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğidir. Bu testin amacı hastanın günlük işlerinde ne yaptığını kaydetmektedir. Hastanın ne yapabileceğini öğrenmek hedeflenmemiştir. Değerlendirilen işler gayta kontinansı, idrar kontinansı, beslenme, yıkanma (yüz yıkama, saç bakımı, tıraş dahil olmak üzere), giyinme, transfer, tuvalet kullanma, mobilite, basamak çıkma ve banyodan oluşmaktadır. Hastanın bu işleri bağımsız veya yardımlı yapmasına göre puanlanır. Alınan skor bağımsızlık derecesini gösterir, ne kadar az puan alınırsa temel günlük yaşam aktiviteleri o kadar bağımsız yapılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Lawton-Broody Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeği (EGYA) ise işlemleri hastanın ne derece bağımsız yerine getirdiğine göre puanlandırılır. Toplam puan 17’dir. Alınan puan bağımsızlık derecesini gösterir, aktiviteleri yerine getirmedeki bağımsızlık derecesi arttıkça alınan puan da artar. Bu testlerin sadece ilk değerlendirmede uygulanması değil, belli aralıklarla tekrarlanması önerilmektedir. Disabilite belli bir sürede gelişen dinamik bir süreç olduğu için hastaların belli aralıklarla bu açıdan değerlendirilmesi uygun olur.  En sık kullanılan ölçek ise Barthel’in Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğidir.  Buna göre E seçeneği söylenemez. Doğru cevap E'dir.

Kırılgan yaşlı yaştan bağımsız olarak yarı bağımlı ya da tam bağımlı olan, çok sayıda hastalığı olan, genel durumunun daha bozuk olduğu veya daha çabuk bozulabilen yaşlılar için kullanılan bir tanımdır. Doğru cevap C'dir.

Barınma sadece yaşanan yeri değil; yaşanan yerin ısınma, temizlik, güvenlik kısımlarını da içermektedir. Doğru cevap C'dir.

Tutunma kolları duvarda yatay eksende iyi sabitlenmiş olmalıdır. Tutunma barlarının çapı 4-5 cm olmalı ve zeminden 90-100 cm yükseklikte yerleştirilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Sağlık personeli veya yaşlıyla birlikte kalan kişi son altı ay içinde %10 veya daha fazla kilo kaybı veya artışı olup olmadığını sorgulamalı ve periyodik olarak yaşlının vücut ağırlığını değerlendirmelidir. Doğru cevap D'dir.

Yaşlanma sürecinde, infeksiyon hastalıklarını kolaylaştıran fizyolojik değişiklikler vardır. Bunlar Prostat hipertrofisi, rahim sarkması, idrar torbası hastalıkları idrar yolu infeksiyonlarını; mukosilier kleransın azalması, öksürük refleksinin azalması, sık aspirasyon, diyabet-kronik obstrüktif akciğer hastalığı, alkol öyküsü, kalp yetmezliği, gibi kronik hastalıklar, boğaz florasında ajan patojenlerin kolonizasyonu (Streptococcur Pnemoniae, Hemofilur Influensa, Klebsiella Pnemoniçe), bakımevlerinde yatanlarda gram negatif bakterilerin kolonizasyonu pulmoner infeksiyonların sıklığını arttırır. Bağ doku hastalıkları ise yaşlı hastalarda sebebi bilinmeyen ateşlerin önemli ve sık sebeplerinden biridir.  Doğru cevap E'dir.

Birey ilk sosyal deneyimlerini aile içinde yaşadığından aile içi iletişimin toplumsal açıdan önemi büyüktür.Doğru yanıt B'dir.

Günümüzde, birçok fiziksel hastalığın etiyolojisinde psikolojik faktörlerin rol oynadığı, bedensel yakınmaların organik veya psikolojik temelli olarak ayrılmasından çok, tüm hastalara bütünü kavrayarak yaklaşılması gerektiği anlayışı benimsenmektedir. Doğru yanıt A'dir.

Verilen tüm maddeler psikososyal çalışma alanlarını kapsamaktadırlar. Doğru yanıt A'dır.

Psikososyal çalışmanın kapsam alanı: hasta ailesiyle çalışma; aile üyeleriyle görüşmeyi, grup çalışmalarını ve ev ziyaretlerini içerir. Hastanın ailesi dışındaki sosyal çevresiyle bilgi edinme, bilgilendirme, kaynak bulma, iletişim kurma amaçlı görüşmeler yapılır.Diğer maddeler günümüzde psikososyal iletişim tedavisine yönelişin nedenleridir. Doğru yanıt B'dir.

Relaps önlemede temel yaklaşımlar arasında;

• Sosyal destek yaklaşımı,

• Yaşam biçimini değiştirme yaklaşımı ve

• Bilişsel davranışçı terapi yer almaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Bağımlılığa ilerleyebilecek tehlikeli düzeyde alkol kullanımı olan kişilerde, "kontrollü içme" yönteminin önemli yararlar sağladığı görülmüştür. Doğru yanıt E'dir.