TEMEL AFET BİLGİSİ

Yerkabuğunun derinliklerinde biriken enerjinin aniden açığa çıkmasıyla ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak yeryüzüne ulaşması ve sarsması olayına deprem denir.

Odak Noktası (Hiposantır) yerin içinde depremin enerjisinin ortaya çıktığı noktadır. Bu noktaya odak noktası veya iç merkez de denir.

Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yer içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji denir.

17 Ağustos 1999 yılında yaşanan Kocaeli-Gölcük merkezli depremin büyüklüğü 7,4 ‘tür.

Depremin yer yüzeyindeki etkileri depremin şiddeti olarak tanımlanır. Şiddetin ölçüsü, insanların deprem sırasında uykudan uyanmaları, mobilyaların hareket etmesi, bacaların yıkılması ve toplam hasar gibi çeşitli kıstaslar göz önüne alınarak yapılır.

Ülkemizde en büyük deprem 26 Aralık 1939 tarihinde Erzincan ilimizde yaşanan 7.9 büyüklüğündeki depremdir.

Temeller, binanın düşey taşıyıcı elemanlarının yükünü yer yüzeyine (zemine) aktaran elemanlardır.

Bu yapı inşaat mühendislerinin zemindeki farklı oturma açısından oldukça önemli bir çalışma alanıdır.

Daha çok köprü ve liman inşaatında uygulanana temel türü Kazıklı temeldir.

Üst yapı elemanlarını; Kolonlar/Perdeler, Kirişler, Döşemeler ve Duvarlar olarak sıralayabiliriz. Ülkemizdeki en yaygın bina tipi olan betonarme karkas bina sisteminde; duvarları kiriş ve döşemeler, döşemeleri kirişler ve kirişleri de kolon ve perdeler taşımaktadır.

Depremin nasıl oluştuğunu, deprem dalgalarının yer içinde ne şekilde yayıldıklarını, ölçü aletleri ve yöntemlerini, kayıtların değerlendirilmesini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji denir. Jeoloji yer bilimi, klimatoloji iklim bilimi, hidroloji sular bilimi, demografi ise nüfus bilimi anlamına gelmektedir.

Deprem, yerkabuğunun gerilme etkisi sonuncu, belirli bir derinlikte kırılması olarak tanımlanabilir. Depremin büyüklüğü ise kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve dolayısıyla ortaya çıkan enerjinin düzeyini belirten bir ölçüdür.

Erzincan’da 26 Aralık 1939 tarihinde 7.9 büyüklüğünde gerçekleşen deprem, 32962 kişinin ölümüne ve 116720 binanın yıkılmasına sebep olmuştur. 1944-Bolu-Gerede depreminde 3959 kişi, 1975-Lice depreminde 2385 kişi, 1976-Çaldıran-Muradiye depreminde 3840 kişi ve 1999-Kocaeli-Gölcük depreminde ise 17127 kişi hayatını kaybetmiştir.

Kazıklı temelde, çok zayıf zeminlerde sağlam zemine ulaşılıncaya kadar çakılan veya delip yerinde dökülen kazıkların üstüne zemin seviyesinde bir platform oluşturulmakta ve kolonlar bu platforma oturtulmaktadır. Maliyeti çok yüksek olduğundan apartman tipi binalar için uygun değildir. Daha çok köprü ve liman inşaatında uygulanmaktadır.

Ülkemizdeki en yaygın bina tipi olan betonarme karkas bina sisteminde; duvarları kiriş ve döşemeler, döşemeleri kirişler ve kirişleri de kolon ve perdeler taşımaktadır.

Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmeliğe göre minimum kiriş boyutları 25cm/30cm’dir. Ancak uygulamada minimum kiriş boyutlarının 25cm/50cm yapılması önerilmektedir. 25cm kirişin genişliği, 50cm ise yüksekliğidir.

Üzerindeki yükleri kolon ve kirişlere aktaran, kirişlerle birlikte yatay deprem kuvvetlerinin kolon ve perdeler arasında iletilmesine katkı sağlayan yapı elemanlarıdır. Döşemeler; Kirişli döşemeler, kirişsiz (mantar) döşemeler, dişli (nervürlü) döşemeler, asmolen döşemeler ve kaset(ızgara)-kiriş döşemeler olmak üzere sınıflandırılabilirler. Saplama ise bir kiriş türüdür.

Binanın kat planında, merdiven ve asansör boşlukları dâhil, boşluk alanlarının toplamı, o katın brüt alanının üçte birini geçtiği takdirde o binada döşeme süreksizliğinden söz edilebilir.

Çerçeve süreksizliği problemi yapısal bir kusurdur ve bu kusurun ortadan kaldırılması için tüm kirişlerin kolonlara oturtulması, kirişlerin akslar boyunca aynı kesitte ve sürekli olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Eğer saplama kiriş yapılması engellenemiyorsa saplaması olan kiriş, sık etriye ile sarılmalıdır.

Kolonlarda etriye, kesme kuvvetlerini karşılamakta ve boyuna donatıların burkulmasını önlemektedir. Kolon etriyelerinin uçlarının 135 derecelik açıyla bükülmesi gerekmektedir. Böylece bükülen bu uçlar, kolonun ortasından betonu kavrayabilmektedir. Etriyeler, kolonda olduğu gibi kirişte de 135 derece içe bükülerek düzenlenmelidir. Böylece etriyenin boyuna donatıları ve betonu sarması mümkün olacaktır.