TEMEL AFET BİLGİSİ

Kütle hareketleri genel olarak, kaya, toprak zeminin veya molozların yamaç eğimi boyunca hareket etmesi veya yerinde
çökmesi şeklinde tanımlanır. Dünyada her yıl ortalama 1000 kişinin kütle hareketleri nedeniyle yaşamını
yitirdiği bilinmektedir.

Tabloda Deprem'den etkilenen toplam afetzede sayısı en fazladır. (158.241 kişi)

Kütle hareketi ve Heyelan literatürde birbirleri
ile karıştırılan kavramlardır. Heyelan olarak
tanımladığımız olgu Sübsidans (çökme) ve
Sürünmeyi (krip) içermez.

Dünyada her yıl ortalama 1000 kişinin yaşamını yitirmesine neden olan ve genel olarak, kaya, toprak zeminin veya molozların yamaç eğimi boyunca hareket etmesi veya yerinde çökmesi Kütle Hareketleridir.

Birçok jeomorfolog ve jeolog tarafından tip sınıflaması tanımlanmış kütle hareketlerine ilişkin en yaygın ve benimsenmiş olan sınıflama 1978 yılında Varnes tarafından yapılmıştır.

Heyelan olarak tanımladığımız olgu Sübsidans (çökme) ve Sürünmeyi (krip) içermez.

Kaya düşmesinin esas nedeni topuk oyulması, çatlak ve kırıklarda birbirini etkileyen erime ve donma olayları, hidrostatik basınç vb. olaylardır.

Kaya düşmelerinden farklı olarak bu hareket tipinde serbest düşüş gözlenmez.

Birden fazla sayıda makaslama yüzeyi boyunca gelişen ve çoğunlukla serbest yüzeyler boyunca yer değiştirerek yayılan kütle hareketi akmadır.

Eğrilmiş ağaç gövdeleri, bükülmüş çit sırıkları, telgraf direkleri, toprak üzerinde birikmiş taşlar, kırılmış ya da yer değiştirmiş istinat duvarları ve temeller, yerlerini değiştirmiş kara ve demir yolları vb. olaylar sürünme (krip)’in karakteristik belirtileridir.

Çökmeler ve oturmalar genel olarak toprak zemin seviyesine (veya üst yüzeyine yakın bir seviyeden) uygulanan yüke veya eriyebilen ya da kolay aşınabilen kayaçların varlığına bağlı olarak toprak zeminin seviyesinin sıkışması veya belirli eksenler boyuncu düşey yönde hareketi olarak tanımlanır. Karstik bölgelerde eriyebilen kayaçların varlığına bağlı olarak zeminin üst kesiminin çökmesi sonucu oluşan obruklar bunlara örnek olarak verilebilir.

Heyelanların alansal yayılımlarına göre sınıflandırılmasına göre 20.000-200.000 m² alanları kapsayan heyelan türü Büyük ’tür.

Şev, insan eliyle oluşturulmuş doğal olmayan eğimlerdir.

Tireli çizgilerle gösterilen kesim kayaların düşmeden önceki pozisyonunu ifade eder.

Birden fazla sayıda makaslama yüzeyi boyunca gelişen ve çoğunlukla serbest yüzeyler boyunca yer değiştirerek yayılan kütle hareketidir. Hareket eden kütlede hızın dağılımı, viskoz bir sıvıdaki dağılıma benzemektedir.

Karstik bölgelerde eriyebilen kayaçların varlığına bağlı olarak zeminin üst kesiminin çökmesi sonucu oluşan obruklar bunlara örnek olarak verilebilir.

Bazı etkileri ortadan kaldırarak veya minimize ederek belirli boyuttaki kütle hareketlerini önlemek mümkündür. Bu işlemlerden bir tanesi de yeraltı sularını dışarı çıkarmadır.Buna drenaj denir.

Ülkemizde heyelan dağılımına bakıldığında; heyelanların Orta Anadolu Platosu düzlükleri (İç
Anadolu’nun düzlükleri), Mardin – Urfa platformu, Trakya Havzası ve Kars-Erzurum Platosu’nun düz kesimleri hariç ülkemizin hemen hemen tamamında heyelan tehlikesi yüksektir. Buna karşın ülkemizdeki özellikle Batı ve Doğu Karadeniz'de heyelan tehlikesi ve yaşanan ölümlerin oranı diğer bölge ve bölümlerin üzerindedir. Bu oranın ülke ortalamasının üstünde olmasının temel sebepleri; hazırlayıcıdoğal koşullar bakımından heyelan gelişimine imkan veren litolojik birimlerin ve yüksek topoğrafik eğim koşullarının varlığı ve tetikleyici bir faktör olan ani ve aşırı yağışların bölgedeki etkinliğidir.

Çığ oluşumundaki koşullar:
• Meteorolojik (yağış türleri, yeni kar yağış miktarı, rüzgar yönü ve şiddeti, hava sıcaklığı ve günlük değişimler, bulutluluk vb.)
• Topografik Yapı - Bitki Örtüsü (eğim açıları, yamaç yönelimleri, rüzgaraltı yamaçlar, bitki örtüsünün etkisi ve diğer topografik oluşumlar)
• İçsel Koşullar / Kar tabakasının yapısı (gerilim dağılımı ve tabakaların dayanım paterni)
• Suni etkiler (dışarıdan doğal veya insan etkisiyle aşırı yüklemeler, suni çığ oluşturma yöntemleri) olarak sınıflanmaktadır.

Hassas arama, kaba aramanın defalarca uygulanmasının ardından başarısız olunduğunda uygulanır. Arama yoğunluğu, 70x30 cm’dir.