TEMEL AFET BİLGİSİ

Yanal yayılma, sıvılaşan zemin seviyesinin üzerinde bulunan zeminin geniş bloklara ayrılması ve blokların yanal yönde hareket etmesidir. Doğru cevap B'dir.

Devrilme bir ana kaya veya düşük derecede pekişmiş zeminin bir noktadan veya kütle ağırlık merkezinin altındaki eksenden yamaç boyunca ileriye doğru hareketini ifade eder. Kaya düşmelerinden farklı olarak bu hareket tipinde serbest düşüş gözlenmez. Doğru cevap A'dir.

Orta şiddette bir kütle hareketi 2000-20000 m2 alanı etkilemektedir. Doğru cevap D'dir.

Çökme ve Zemin Oturmaları Çökmeler ve oturmalar genel olarak toprak zemin seviyesine (veya üst yüzeyine yakın bir seviyeden) uygulanan yüke veya eriyebilen ya da kolay aşınabilen kayaçların varlığına bağlı olarak toprak zeminin seviyesinin sıkışması veya belirli eksenler boyuncu düşey yönde hareketi olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

Yamaç duyarlılığının sürmesine yardım eden kuvvetler yamaç malzemesinin dayanımı ve kohezyonunu, taneler arasındaki içsel sürtünme miktarını ve yamacın dış desteğini kapsar. Bu etmenler birlikte bir yamacın kesme dayanımını belirler. Doğru cevap E'dir.

Çığ kısaca, kar tabakası veya tabakalarının iç ve dış kuvvetler etkisi ile yamaç eğim yönünde gösterdiği akma hareketidir. Üç ana kısımdan oluşur;

a) başlangıç bölgesi,

b) akma hattı 

c) yavaşlama-durma bölgesi  

Bu üç kısmın tümüne “çığ patikası” denir. Doğru cevap C'dir.

Çığ oluşumunun nedenlerini 3 başlık altında değerlendirmek mümkündür;
1. Topoğrafik Koşullar
    • Çıplak arazi, orman açıklıkları,
    • Eğimli arazi (30-55 derece arası),
    • Güneye açık dik yamaçlar.
    • Yeni kar birikmiş yamaçlar,
    • Rüzgar altı yamaçlar,
    • Yamaç sırtları.

Doğru cevap B'dir.

Çığ çalışmalarında, yamaç aşağı olarak esen ve ısınmaya neden olan Foehn (Fön) rüzgarları önemli bir yer tutar. Bu rüzgarlar, yağmurlar ile beraber ıslak çığların temel nedenlerini oluşturur. Doğru cevap A'dir.

Türkiye’nin özellikle kuzey-kuzeydoğu ve doğu kesimlerinde, çığ olayına uygun topografik ve meteorolojik koşullara sahip dağlık alanlar mevcuttur. Doğru cevap E'dir.

Çığ önleme teknikleri kalıcı pasif önlemler;

  -Saptırma duvarları

  -Çığ barajları

  -Mahmuz

  -Geciktirme tümsekleri

  -Durdurma yapılar

  -Çığ tünelleri

  -Uyarı sistemleri (yol kapatmasistemi, uyarı işaretleri

Doğru cevap E'dir.

Akma: Birden fazla sayıda makaslama yüzeyi boyunca gelişen ve çoğunlukla serbest yüzeyler boyunca yer değiştirerek yayılan kütle hareketidir.

Kütle hareketlerinin başlıca nedenleri; onların oluşumlarını duyarlı hale getiren doğal koşullar (örn. yamaç eğimi, bakı, yükseklik farkları, litoloji, fay ve çatlaklar gibi yapısal faktörler) ile hareketin başlamasını yani kütle hareketini tetikleyen faktörler (örn. deprem, aşırı yağış, ani kar erimesi, insan faaliyetleri (maden ocakları faaliyetleri, yol açmak için yapılan kazılar vb.) olarak gösterilebilir.

Dayanımı düşük, aşırı derecede ayrışmaya uğramış ve eklemli/çatlaklı litolojik birimler kütle hareketinin oluşumuna karşı çok daha duyarlıdır.

Madencilik faaliyetleri, ocak ve galeri açma için gerçekleştirilen patlatmalar ile yol ve baraj yapımı için yapılan kazı çalışmaları da uzun veya kısa dönemlerde heyelana neden olan etkiler arasında gösterilebilir.

Önleyici Çareler:

A-Topuğa yük koyma,

B-Şevlerin korunması (örn. aşınmayı önlemek için şevlere yapılan çimento enjeksiyonları),

C- Şevlerin düzenlenmesi, (örn. yüzey sularının şev içine girmesini önleme),

D-yeraltı sularını dışarı çıkarma (drenaj)

E- Zemin serleştirilmesi yoluyla boşluk suyu basıncının azaltıp ve kohezyonu arttırıp dengeyi sağlamaktır.

Başlangıç Bölgesi; duraysız kar örtüsünün harekete başladığı bir hat veya nokta şeklindeki alandır.

Topografik Yapı - Bitki Örtüsü (eğim açıları, yamaç yönelimleri, rüzgaraltı yamaçlar, bitki örtüsünün etkisi ve diğer topografik oluşumlar)

Topoğrafik Koşullar:
• Çıplak arazi, orman açıklıkları,
• Eğimli arazi (30-55 derece arası),
• Güneye açık dik yamaçlar.
• Yeni kar birikmiş yamaçlar,
• Rüzgar altı yamaçlar,
• Yamaç sırtlarıdır.

Çığ afeti nedeni ile her yıl çok sayıda insan hayatını kaybetmektedir. Bu insanlar;

• Yamaçlarda, engebeli dağlık arazide yaşayanlar ve çalışanlar,
• Şehirler arası çalışan taşımacılar, karayolcular, köy yolu açanlar,
• Kar rasatçıları,
• Kış turizmcileri,
• Enerji hattı yapım anarım ekipleri,
• Madenciler olarak sıralanabilir.

Aktif önlem, çığı başlangıç bölgesinde kontrol altına alma çalışmalarını içerir.