TEMEL AFET BİLGİSİ

İnsani Etkiler:

• Ormansızlaştırma, tarımsal faaliyetler ve fosil yakıtlarının yakılması nedeniyle sera gazlarının artırılması,

• Tarımsal atıkların yakılması, fosil yakıtları- nın yakılması, vb. nedeniyle atmosfere salı- nan aerosollar ve parçacıkların artması,

• Ormansızlaştırma ve çölleşme nedeniy- le dünya yüzeyinin albedosundaki (güneş ışınlarını yansıtma özelliğindeki) değişim,

• Uçak ve gemi egzoz yoğuşma izleri ile bulut oluşturma.

• Atmosferde kimyasal değişimler.

olarak maddeleştirilebilir.

Türkiye’de küresel iklim değişiminin ülkemizdeki su kaynaklarına olası kötü etkileri başlıklar halinde şu şekilde özetlenebilir:

Yağışta yazın büyük azalma olacak fakat buharlaşma artabilecek.

Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti değişecek. Ani sellerde artışlar beklenmekte.

1987’den beri zaten ortalamanın altında gerçekleşen kar örtüsü daha da azalabilecek.

Akımları sadece miktarı azalmayacak aynı zamanda pik zamanları da değişecek.

Kuraklığın sıklığı ve şiddeti artabilecek.

“Su stresi” artacak. Şehir ve ülke sınırlarını aşan nehirlerin kullanımı dâhil birçok uluslararası, ulusal ve yerel su kaynağının paylaşımında problemler çıkabilecek.

Yüksek basınç kuşağının kuzeye kayması ile ülkemizde hâkim olabilecek tropikal iklime benzer bir kuru hava, daha sık, uzun süreli kuraklıklara, orman yangınlarına ve tropikal hastalıklarda artışlara neden olabilecek.

Kuş cenneti ve benzeri milli parklar tahrip olup, kuşların göç yolları ve konaklama yerleri değişecek.

SREX raporunda “aşırı bir hava olayı”, “belirli bir yerde ve yılın belirli bir zama- nında nadiren görülen bir olay” olarak ta- nımlanmıştır. Yine SREX raporunda “na- dir olay” ise “en düşük ya da en yüksek ilk %10 arasında görülen olaylar” olarak tarif edilir.

Ülkemizde de en sık görülen hidro-meteorolojik afetlerde sayılar dikkate alındığında fırtınalar ve sellerin baskın olduğu görülür.

İklim değişikliğine karşı alınacak önlemlerden birincisi sera gazı emisyonlarının azaltımı, diğeri ise iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı uyarlama (adaptasyon) sağlanmasıdır. Uyarlama çalışmaları ile iklim değişikliğinin sektörler üzerine olumsuz etkileri azaltılarak, karşılaşabilecek zararlar en aza indirilebilecek ve iklim değişikliğinin olumlu fırsatlarından yararlanılabilecektir.

Küresel iklim değişiminde afet risklerini yönetebilmek için iklim değişikliğine uyarlama ve afet risk yönetimi yaklaşımlarında alınabilecek önlemlerin arasında değişen risklere karşı direnci azaltma değil artırma yer almaktadır.

Modern afet yönetimi sisteminde, Afet Zararla- rını Azaltma, Afetlere Hazırlık, Afet Tahmin ve Erken Uyarılarıyla birlikte Afetleri anlamak gibi afet öncesi korumaya yönelik olan çalışmalara “risk yö- netimi” denilirken; Afet Etki Analizi, Afetlere Mü- dahale, Afetlerde İyileştirme, Yeniden Yapılanma gibi afet sonrası düzeltmeye yönelik olarak yapılan çalışmalara ise “kriz yönetimi” adı verilir.

Günümüzde afet yönetimi, risk ve za- rar azaltma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme gibi 4 ana evreden oluşur. Ancak bu evreler, tahmin ve erken uyarı, afetlerin anlaşılması, etki ve ihtiyaç an- alizi ile birlikte yeniden yapılanma gibi alt evreleri de kapsar.

RİSK VE ETKİLERİ BELİRLEME:

İklim değişikliğinin, şuan ki değişiminin (uzun süreli gözlem bilgilerine göre), orta vadede (mevcut durum ve gözlemlerdeki eğilimlere göre) ve uzun vadede (projeksiyon ve öngörülere göre) mevcut ve olası etkilerinin belirlenmesini içerir.

İnsanı da doğanın bir parçası olarak düşünüp insani etkileri de doğal etkiler olarak kabul etmezsek; iklimi değiştirdiği bilinen belli başlı insan nedenli etmenler şunlardır:

• Ormansızlaştırma, tarımsal faaliyetler ve fosil yakıtlarının yakılması nedeniyle sera gazlarının artırılması,
• Tarımsal atıkların yakılması, fosil yakıtlarının yakılması, vb. nedeniyle atmosfere salınan aerosollar ve parçacıkların artması,
• Ormansızlaştırma ve çölleşme nedeniyle dünya yüzeyinin albedosundaki (güneş ışınlarını yansıtma özelliğindeki) değişim,
• Uçak ve gemi egzoz yoğuşma izleri ile bulut oluşturma.
• Atmosferde kimyasal değişimler.

Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Türkiye’de küresel iklim değişiminin ülkemizdeki su kaynaklarına olası kötü etkileri başlıklar
halinde şu şekilde özetlenebilir:
• Yağışta yazın büyük azalma olacak fakat buharlaşma artabilecek.
• Yağışların mevsimsel dağılımı ve şiddeti değişecek. Ani sellerde artışlar beklenmekte.
• 1987’den beri zaten ortalamanın altında gerçekleşen kar örtüsü daha da azalabilecek.
• Akımları sadece miktarı azalmayacak aynı zamanda pik zamanları da değişecek.
• Kuraklığın sıklığı ve şiddeti artabilecek.
• “Su stresi” artacak. Şehir ve ülke sınırlarını aşan nehirlerin kullanımı dâhil birçok uluslararası, ulusal
ve yerel su kaynağının paylaşımında problemler çıkabilecek.
• Yüksek basınç kuşağının kuzeye kayması ile ülkemizde hâkim olabilecek tropikal iklime benzer bir kuru hava, daha sık, uzun süreli kuraklıklara, orman yangınlarına ve tropikal hastalıklarda artışlara neden olabilecek.
• Kuş cenneti ve benzeri milli parklar tahrip olup, kuşların göç yolları ve konaklama yerleri değişecek.

Doğru cevap "E" şıkkıdır.

Sıcaklık artışı ve buharlaşma kayıpları iklim değişikliği, böceklenme ve heyelan, kaya düşmesi afetler başlığı altında değerlendirilebilir. Ancak şiddetli ve ani yağışlar aşırı hava olayları kapsamındadır. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

Günümüzde sanayileşme, çarpık yapılaşma, doğanın tahrip edilmesi gibi insan aktiviteleri hidrometeorolojik afetlerin etkilerini arttırmasına veya yenilerinin ortaya çıkmasına da neden olabilmektedir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.

1980-2007 yılları arasında Avrupa’da görülen afetlerin neden olduğu can kayıplarının dağılım oranları (EM-DAT, 2012) incelendiğinde aşırı sıcaklar %57.3, deprem %37.3, sel %2.1, toprak kayması %1.4 ve fırtına %1,6'dır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

1980-2007 yılları arasında Avrupa’da görülen afetlerin neden olduğu ekonomik kayıpların dağılım oranları (EM-DAT, 2012) incelendiğinde deprem 27%, aşırı sıcaklar 6%, kuraklık 7%, sel 31% ve fırtına 25%' dir. Doğru cevap "C" şıkkıdır.

"İklim risk yönetimi politikalarının, yönetimsel ve yönetişimsel yönleri için kamu kurumları ve sektörleri arasındaki uyarlama ve önleme sorumlulukların, paydaş analizi ve paydaş-odaklı araştırmalar ile belirlenmesi" kurumsal ve politika araştırmalarını tarif etmektedir. Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Afet risk yönetiminin temel unsurları şunlardır:

• Tehlike Analizi
• Risk Analizi
• Risk Azaltma
• Önleme
• Sakınım
• Risk ve Zarar Azaltma
• Risk Transferi
• Risk İletişimi
• Olay Komuta Sistemi
• Planlama
• Tahmin ve Erken Uyarı
• Tatbikatlar
• Eğitim

Doğru cevap "D" şıkkıdır.

Küresel iklim değişiminde afet risklerini yönetebilmek için iklim değişikliğine uyarlama ve afet risk yönetimi yaklaşımlarında alınabilecek önlemler; maruziyeti azalt, riski paylaş ve transfer et, hazırlan, müdahale et ve iyileştir, savunmasızlığı azalt, dönüştür, değişen risklere karşı direnci artır olmalıdır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Türkiye’de hidro-meteorolojik afetlerin oluşum yüzdeleri (1940-2010)

FIRTINA 29%

SEL 27%

DOLU 18%

HEYELAN 9%

DON 6%

KUVVETLİ KAR 4%

KURAKLIK 3%

ÇIĞ 2%

YILDIRIM 2%

SİS 0%

HORTUM 0%   Doğru cevap "C" şıkkıdır.

4.6 milyar yıllık varoluş periyodunda dünyamızın iklim sisteminde, milyonlarca yıldan on yıllara kadar tüm zaman ölçeklerinde doğal etmenler ve süreçlerle birçok değişiklikler olmuştur. Doğru cevap D'dir.