TEMEL AFET BİLGİSİ

ABD’de sıcak ve nem­li bunaltıcı günlerde hissedilen sıcaklıklar 40,6 °C ve daha yüksek olduğu hava şartlarına “sıcak hava dalgası” denir. Sıcak hava dalgasının en az iki gün süreceği belirlendiğinde “sıcak hava dalgası” uya­rısı yapılır. Hava sıcaklıkları normal değerinden 6 °C ve daha yüksek olduğunda “aşırı yüksek hava sıcaklığı” ya da “şiddetli sıcak hava dalgası” olarak adlandırılır. Sıcak Hava Dalgası Geniş bir alanda 3 gün veya daha fazla süren ya da sürmesi beklenen anormal ve rahatsız edici düzeyde, genellikle nemli, sıcak hava olarak tanımlanabilir. Doğru yanıt B’dir.

Yaz geceleri veya sakin kış mevsiminde şehirleşmiş alanlarda, düşük yansıtırlık, yüksek ısı kapasitesine sahip yapılar ve asfalt gibi çok sayıda kuru ısı kaynağı tarafından soğrulan ısıyla şehir üzerindeki sıcaklık değerlerinin kırsal alanlardan daha yüksek olması durumunda Kent Isı Adası oluşur. Doğru yanıt C’dir.

Ülkemizdeki orman ve fundalık yangınları genel olarak doğal (yıldırım) yangınlar veya ihmal dikkatsizlik (anız, çöplük, avcılık, çoban ateşi, sigara, piknik vb.), kasıt (kundaklama, yer açma vb.), kaza (enerji nakil hattı, trafik, lokomotif vb.) şeklinde insan kaynaklıdır. Böylece son 10 yıllık verilere göre yangınların %53’lük bölümünü ihmal, dikkatsizlik ve kaza, %11’lik bölümünü kasıt, % 12’lik bölümü yıldırım sonucu çıkmış, % 24’lük bölümünün çıkış nedeni ise bilinmiyor. Doğru yanıt D’dir.

Orman Yangını Havası; orman yangını riskini artıran ve yerel bitki örtüsü, rüzgar şiddeti, su kaynaklarına olan uzaklık, arazi şekli, hava sıcaklığı gibi değişkenlere bağlı olan hava şartları için kullanılan bir ifadedir. Doğru yanıt C’dir.

Hava şartlarındaki değişimler bitki büyüme­sinde, bitkilerin yersel ve zamansal dağılımında önemli farklılıklara neden olmakta. Bu nedenle, zirai don ve kırağı olayları bitkisel üretimi olum­suz olarak etkileyen en önemli doğal afetlerden­dir. Kritik değerlerin altına düşen hava sıcaklık­ları bitkilerin hayatını devam ettirmesine engel olarak, özellikle meyve ve sebze yetiştiriciliğinde zararlara neden olur. Bitki bünyesindeki suyun donması sonucu bitkide fizyolojik olayların de­vam etmesi mümkün olamaz.

Ağır kış şartları, şiddetli kar yağışı, kuvvetli ve hamleli rüzgarlarla birlikte dondurucu hava şartla­rı oluştuğunda buzlanma ve don olayları meydana gelir. Ayrıca hava sıcaklığının 0 °C’nin altına düş­mesi sonucu donan yağmur, donan çisenti veya sulu sepken tipi meteorolojik olaylar da yollar, caddeler, ağaçlar, binalar ve kablolar (elektrik ve telekomünikasyon hat ve tesisleri) üzerinde buz tabakası oluşturmaktadır.

Çiy, yer yüzeyi sıcaklığının havanın çiy nok­tası sıcaklığına kadar soğuduğunda oluşur. Ha­vanın “çiy noktası sıcaklığı”, sıfır derecenin (donma noktasının) altına düştüğü zaman “kı­rağı noktası sıcaklığı” olarak adlandırılır. Kırağı, havadaki su buharının direkt olarak sıvı hale geç­meden buza dönüşüp çok soğuk yüzeylerde buz şeklinde birikmesiyle oluşur. Doğru yanıt C’dir.

İklim, yer ile atmosfer arasında suyun çevrimini kontrol eden başlıca etkendir. Bu durum iklimdeki değişikliklerin en önemli etkilerinin su (hidrolojik) çevriminde kendisini göstermesine sebep olmaktadır. Bu etkilerin bazıları, şiddetli yağışların neden olduğu seller ile düşük yağış ve yüksek hava sıcaklıklarına bağlı kuraklık olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kuraklık akarsular için düşük akım demektir. Düşük akım dönemlerinde akarsudaki debi, hız ve derinlik normalden çok daha küçük değerlere alır. Bunun olumsuz ekolojik ve sosyo-ekonomik etkileri vardır. Doğru yanıt B’dir.

34 ila 40 deniz milinden büyük hızla esen rüzgarda denizin köpükle beyazlaşıp görüş mesafesinin kısaldığı 8 Bofor şiddetindeki hava olayına kasırga adı verilir. Doğru yanıt A’dır.

Sel ülkemizde en sık görülen afetlerden biridir. Her kentte ve bölgede meydana gelebilirler. Seller genellikle şu durumlarda oluşur:

Taşkından korunmak amacıyla barajların inşa edi­mesi gibi alınan yapısal önlemler neticesinde DSİ’nin taşkın yıllıklarında yer alan taşkın sayıları önemli oranda azaltılmış olmasına rağmen dere ve sel yataklarına yerle­şimler ile birlikte yanlış arazi kullanımı daha hızla arttığı için taşkınlarda ölenlerin sayısı ile maddi kayıpların miktarı hızla artmaya devam etmiştir. Diğer bir deyişle taşkınla mücadelede sadece yapısal önlem almak can ve mal kayıplarındaki artışı durduramamıştır.

Sel afetindeki bu artışlarda şüphesiz küresel iklim değişiminin rolü olduğu gibi esas olarak köylerden kentlere göçler, dere ve sel yataklarında artan yerleşimler ve yanlış arazi kullanımı daha çok etkili olmakta­dır. Bu nedenlerden dolayı taşkın koruma yapıları inşa etmek gibi yapısal önlemlerin yanı sıra dere ve sel yataklarındaki yerleşime engelleme, vb. yapısal olmayan önlemlere de artık daha fazla önem vermelidir. Doğru yanıt B’dir.

Türkiye’de kuzeydoğudan (45 derece, NE) esen soğuk rüzgara poyraz denir. Doğru yanıt E’dir.

Öncelikle yıldırımdan korunmak için 30/30 kuralına uyun: Şimşek çaktıktan sonra 30 sani­yeden daha az bir süre içinde gök gürültüsünü duyduğunuz andan en son gök gürültüsünden 30 dakika geçene kadar yıldırım tehlikesi içinde­siniz, dikkat edin.

Gök gürültülü bir fırtınaya yakalandığınız zaman en iyi korunma İÇERİ GİRmektir. Eğer bina ve otomobil gibi kapalı bir sığınak mevcut değilse yüksek yerlerden ve tek kalmış ağaçlardan mutlaka uzak durmalısınız. Doğru yanıt A’dır.

Don soğuk hava adveksiyonu nedeniyle geniş bir bölgede üzerinde tarımsal alanlara zarar verebilecek ve/veya ıslak yüzeylerdeki suları buza dönüştürebilecek kadar uzun bir süre ve şiddette yüzey hava sıcaklığının donma sıcaklığının altında (0°C’nin) kalmasıdır.

Hava sıcaklıkları normal değerinden 6 °C ve daha yüksek olduğunda “aşırı yüksek hava sıcaklığı” ya da “şiddetli sıcak hava dalgası” olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

I. ve II. maddeler doğrudur. Doğru cevap B'dir.

Atmosferin yeryüzüne yakın kısmında havadaki su buharının, genellikle bulutsuz havalarda, sabit basınçta ve ışınım kaybıyla hava sıcaklığının çiy noktası sıcaklığına düşmesiyle cisimler üzerinde yoğuşarak oluşan sıvı su damlacıkları çiydir. Doğru cevap D'dir.

Yağışların akışa geçerek nehir ve göllerin su seviyeleri etkilemesi belli bir zaman alır. Bu nedenle, hidrolojik gözlemler kuraklığın ilk işaretlerinden sayılamaz. Doğru cevap D'dir.

Görüş mesafesini yağan kar ile 400 metrenin altına düşüren, en az 3 saat süren ve 56 km/saat hızında veya daha şiddetli rüzgârlar ile görülen kar fırtınası tipidir. Doğru cevap E'dir.

Hızlı kar erimesi bu sebeplerden değildir. Doğru cevap D'dir.

Dere ve nehir selleri taşkınlardır. Doğru cevap A'dır.

Oldukça geniş bir alanda etkili olan, kuvvetli rüzgarların ve yoğun biçimde savrulan tozların görüldüğü hava olayı toz fırtınasıdır. Doğru cevap B'dir.

Bahsi geçen tanım borana aittir. Doğru cevap C'dir.