TEMEL AFET BİLGİSİ

bir olayın afet olarak adlandırılabilmesi için, insan toplulukları ve insan
yerleşmeleri üzerinde kayıplar meydana getirmesi, yerel imkân ve kaynaklarla üstesinden gelinememesi ve
insan faaliyetlerini bozarak veya kesintiye uğratarak bir yerleşme birimini etkilemesi gerekmektedir.

Bir afetin etkisi veya tetiklemesi ile meydana gelen yangın, heyelan, baraj
yıkılması, patlama, salgın hastalıklar ve endüstriyel kaza gibi yeni afetlere
ikincil afet denir

Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörler; olayın fiziksel büyüklüğü, olayın yerleşme alanlarına uzaklığı
ve nüfus yoğunluğu, fakirlik ve az gelişmişlik, hızlı nüfus artışı ve çarpık kentleşme, afet açısından
tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme ve sanayileşme, tehlike ve risklere göre alan kullanımı
ve yapılaşma kültürü eksikliği, çevrenin tahribi ve yanlış kullanımı (ormanlar, sulak ve tarımsal alanlar,
kıyılar gibi), bilgisizlik, eğitimsizlik ve güvenlik kültürünün noksanlığı ve toplumun afetlere karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici önlemlerin düzeyidir şeklinde sıralanabilir

Afet, toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olay şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, insanların yaşamadığı veya hiçbir varlık ve yapının bulunmadığı yerlerde meydana gelen deprem, heyelan vb. olaylar afet olarak değerlendirilmezler. Diğer maddelerde verilen bilgiler doğrudur.

Bir afetin etkisi veya tetiklemesi ile meydana gelen yangın, heyelan, baraj yıkılması, patlama, salgın hastalıklar ve endüstriyel kaza gibi yeni afetlere ikincil afet denir.

Verilen açıklamada doğa kaynaklı afetlerin etki süresine vurgu yapılmaktadır. Etki süresi, bazı afetlerin kısa bir süre içerisinde biterken, bazılarının süre sınırının belli olmaması ile ilgilidir.

Bazı afetlerin ne zaman olacağı tahmin edilemezken bazılarının ne zaman olacağı tahmin edilebilir. Dolayısıyla "D" seçeneğinde verilen bilgi, ortak özellikler arasında yer almaz. Diğer seçeneklerde verilen bilgiler, ortak özellikler arasındadır.

Can kaybı, yaralanmalar, mal kaybı veya tarım alanlarının zarar görmesi gibi fiziki etkiler, hemen afetle birlikte ortaya çıkar ve bunlar afetin doğrudan etkisi diye isimlendirilir. Dolayısıyla "B" seçeneğinde verilen etki, doğrudan etkiler arasındadır. Diğer seçeneklerde verilen etkiler ise, ikincil etkiler arasında yer almaktadır.

Afetlerin yol açtığı doğrudan(direk) etkiler sonucunda ortaya çıkan ürün talep miktarında azalış, vergi gelirlerindeki değişimden dolayı, milli gelirdeki azalma gibi etkiler, dolaylı etkiler olarak isimlendirilmektedir. Dolayısıyla "A" seçeneğinde verilen etki, dolaylı etkiler arasındadır. Diğer seçeneklerde verilen etkiler, doğrudan etkiler arasında yer almaktadır.

EM-DAT, doğa kaynaklı afetleri; jeolojik afetler, hidrolojik afetler, meteorolojik afetler, klimatolojik afetler ve biyolojik afetler olmak üzere 5 alt türe ayırmaktadır. Dolayısıyla I. ve II. maddede verilen afetler, doğa kaynaklı afetler sınıfına girmektedir.

Teknolojik afetlerin alt türü olan endüstriyel kazalar sınıflandırmasında şunlar yer almaktadır:

Deprem, volkan patlaması ve kütle hareketi jeolojik afetler arasında yer alırken; dalga hareketi ise hidrolojik afetler arasında yer almaktadır.

1931 yılında Çin'de meydana gelen sel, 3,700,000 can kaybına sebep olmuştur. Dolayısıyla doğru seçenek D'dir.

Afetzede sayısına göre, en fazla afetzede Kocaeli ilindedir. Kocaeli'ni sırasıyla Erzurum, Bingöl, Sakarya ve Düzce izlemektedir.

Bir afetin etkisi veya tetiklemesi ile meydana gelen yangın, heyelan, baraj yıkılması, su baskınları, gaz sızıntıları, patlama, salgın hastalıklar ve endüstriyel kaza gibi yeni afetlere ikincil afet denir. Doğru yanıt D

Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörler; olayın fiziksel büyüklüğü, olayın yerleşme alanlarına uzaklığı ve nüfus yoğunluğu, fakirlik ve az gelişmişlik, hızlı nüfus artışı ve çarpık kentleşme, afet açısından tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme ve sanayileşme, tehlike ve risklere göre alan kullanımı ve yapılaşma kültürü eksikliği, çevrenin tahribi ve yanlış kullanımı (ormanlar, sulak ve tarımsal alanlar, kıyılar gibi), bilgisizlik, eğitimsizlik ve güvenlik kültürünün noksanlığı ve toplumun afetlere karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici önlemlerin düzeyidir şeklinde sıralanabilir. 

Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörler incelendiğinde olayın fiziksel büyüklüğü dışında kalanların hepsinin insan faaliyetleri kökenli olduğu görülmektedir. Yani afetlerin büyüklüğü çok önemli ölçüde insan faaliyetlerinin doğru ve yanlış yönde uygulanmasına paralel olarak artmakta veya azalmaktadır.

DOLAYLI ETKİLER
• Üretim, turizm, ticaret ve hizmet sektörlerinin kısa veya uzun süreli devre
dışı kalması nedeniyle uğranılan gelir kayıpları,
• Sağlık, eğitim, ulaştırma, enerji vb. sektörlerdeki hasarlar sonucu hizmetlerin
kesilmesi veya aksaması nedeniyle uğranılan hizmet kayıpları,
• Üretim ve hizmet yetersizliği nedeniyle ortaya çıkan fiyat artışları,
• Kalkınma planlarındaki yatırımların askıya alınmasının doğuracağı alternatif
maliyetler,
• Tüm kaynakların, kurtarma, ilk yardım ve geçici barındırma çalışmalarına yoğunlaştırılması nedeniyle, diğer alanlarda görülen yatırım ve hizmet azalması
ve bunların alternatif maliyetleri,
• İşsizlik, göç, sakat ve kimsesiz kalanlarla, psikolojik travma yaşayanların yol
açtığı sosyal maliyetler,

A, C, D ve E seçenekleri dolaylı etkilerdir. Doğru yanıt B

İKİNCİL ETKİLER
• Üretim veya arz kaybının yol açtığı pazar kaybı,
• Tüm kaynakların depremden etkilenen bölgelere yoğunlaştırılmasının neden
olabileceği aşırı talep ve fiyat artışları,
• Aşırı talebin neden olduğu karaborsacılık,

• Sosyal dengelerin bozulmasının yol açabileceği asayişsizlik,
• Gayrisafi yurt içi hâsıla, tüketim, enflasyon, istihdam ve diğer makro ekonomik
göstergelerdeki olumsuz değişiklikler,
• Kamu kaynaklarının yardım ve yeniden yapılanmaya aktarılmasından kaynaklanan
ekonomik kayıplar,
• Yıllık bütçe giderlerinin aşırı artması, parasal kaynakların azalması ve ödemeler
dengesinin bozulması.

DOLAYLI ETKİLER
• Üretim, turizm, ticaret ve hizmet sektörlerinin kısa veya uzun süreli devre dışı kalması nedeniyle uğranılan gelir kayıpları,
• Sağlık, eğitim, ulaştırma, enerji vb. sektörlerdeki hasarlar sonucu hizmetlerin
kesilmesi veya aksaması nedeniyle uğranılan hizmet kayıpları,
• Üretim ve hizmet yetersizliği nedeniyle ortaya çıkan fiyat artışları,
• Kalkınma planlarındaki yatırımların askıya alınmasının doğuracağı alternatif
maliyetler,
• Tüm kaynakların, kurtarma, ilk yardım ve geçici barındırma çalışmalarına yoğunlaştırılması nedeniyle, diğer alanlarda görülen yatırım ve hizmet azalması
ve bunların alternatif maliyetleri,
• İşsizlik, göç, sakat ve kimsesiz kalanlarla, psikolojik travma yaşayanların yol
açtığı sosyal maliyetler,

Doğru yanıt E

Çökme, patlama ve yangın, zehirlenme teknolojik afet türlerindendir. Fırtına doğal kaynaklı afet türüdür. Doğru yanıt D

Fırtına, sis, aşırı sıcaklık meteorolojik afetler; sel hidrolojik afetler; kuraklık ise klimatolojil afetler grubuna girer. Doğru yanıt B